DİNOZOR AĞAÇLAR: WOLLEMI ÇAMLARI

13.08.2018
DİNOZOR AĞAÇLAR: WOLLEMI ÇAMLARI

Yazan: Cris Brack-Avustralya Ulusal Üniversitesi
Bir zamanlar Avustralya’nın tamamını kaplayan bir ağaç vardı, sonra azalarak bir düzine örnek olarak kaldı şimdi ise dünyaya yayıldı. Buna Wollemi Çamı denmekte (Wollemia nobilis), ama buna dinozor ağacı da denilebilir.

Fosil bulgular, Wollemi Çamı’ nın 200 milyon ila 100 milyon yıl önce tüm Avustralya’da bulunduğunu göstermektedir. Daha kuru ve yangın çıkma ihtimali daha fazla olan kıtadaki ağaçların bin yıl içinde yok olması muhtemeldir. Bu ağaçlar, 1994 yılında bir Kanyon Milli Parkı çalışanları tarafından keşfedilene kadar orada kaldılar, sayıca çok az kalan Wollemi çamları Sydney’den uzak olmayan derin ve tenha bir kanalın içinde bulunurlar.
Şaşırtıcı Keşif
Yaklaşık 100 milyon yıl önce yok olduğu düşünülen bu ağacın keşfine yönelik tepkiler olağanüstüydü. Çünkü bu ağaçlar hakkındaki bilgiler sadece fosillerinden biliniyordu. Bulunan ağaçların çevresinde, büyük gizlilik sürdü. Kanyondaki ağaçlar az olduğu için, hem ağaçların önemi hem de korumaya çalıştıkları için, bulan görevlilerin isimlerini ağaçlara verdiler ve çabalarını takdir ettiler.
Bilim adamları, arboristler –ağaçların bakımı ile uğraşan kişiler- ve botanistler, ağacın çoğaltılması ve diğer bulunan Wollemilerin kaybolmaktan korunmaları için kurulacak sığınağa yerleştirme yollarını keşfetmek için harekete geçtiler.
Ağaçların başarılı bir şekilde çoğaltılabileceği keşfedildi ve Sydney’e, Annan Dağı Botanik Bahçeleri’ne bu yeni ağaçlar yerleştirildiğinde rahat bir nefes alındı. Bu orijinal klonlanmış ağaçlara duyulan ilgi o kadar büyüktü ki, Sotheby’nin müzayedeleri düzenlendi ve kazanç, bu az bilinen canlı fosilinin daha fazla araştırılmasını desteklemek için kullanıldı.
Avustralya Ulusal Üniversitesindeki çalışanlar ve öğrenciler Wollemi’nin bir klonu için bir araya geldiler ve meslektaşımız ağaçların dendrolojisini tanımlayan ilk araştırmacılardan biri olan Dr. John C.G. Banks’e ithaf edildi, ayrıca ağaç çok nadir ve değerli olduğundan etrafına kafes yerleştirerek dikildi.
Wollemi Çamı’nın Tüm Dünyaya İletilmesi
Asıl keşiften on yıldan fazla bir süre sonra 2006 yılında, Queensland’daki resmi fidelikten çok sayıda klonlanmış Wollemi Pine fidesi piyasaya sürüldü.
Eski bir yaşamın parçası olmaya ve Wollemi Çamı neslinin tükenmediğinden emin olmaya çalışan kişilere satmak amacıyla Avustralya’da bulunan tüm büyük fidelikler Wollemi Çamı’nı saksılayıp depoladı. Dünyanın dört bir yanındaki meraklıları da kendi dinozor ağaçlarını satın aldı.
Ama Wollemi’yi Avustralya’nın her köşesine ve deniz aşırı ülkelere yaymış olan sadece bahçıvanlar değildi, ayrıca diplomatik görevde olanlar, Avustralya başbakanları ve dışişleri bakanları tarafından özel Wollemi çamları çeşitli devlet adamlarına sunuldu. Fideler uzun vadeli bir dostluğu ve güveni temsil etmek için bariz bir seçenektir; çünkü bir ağacın ekilme eylemi gelecek için umut ve ortak bir iyiliktir. Tarihini 100 milyon yıldan fazla geriye çekebilen ve yok olmanın tersini temsil eden bir fide ekimi ise daha da büyük bir iyiliktir.
Wollemi Çamları’nın, insanlar Avustralya’ya gelmeden çok önce tükenmiş oldukları düşünülüyordu bu yüzden insanlar için özel bir amaçla kullanılmalarının hiçbir olanağı yoktu. Bununla birlikte, bilimdeki son gelişmeler gösteriyor ki antik türler evrimleşmiş bitkilerde bulunmayan özellik veya karaktere sahip olabilirler ve bunlar yararlı olabilir. Örneğin, Wollemi çamı yapraklarından elde edilen özler, kışlık buğday üretimini etkileyen bir zararlıyı önlemede başarılı olduğu bulundu, ve bu herbisit (zararlı otları öldüren zirai ilaç) olmadan çözülmesi pahalı bir problemin kolaylıkla kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
Bilim adamları, Wollemi’nin yapraklarından elde edilen özlerin daha önce hiç tanımlanmayan ve yıllık çavdar üretimini (Lolium rigidum) baskılayan kimyasallar içerdiğini bulmuşlardır. Çavdar otu, birçok modern yabani ot gibi, Wollemi’nin yokluğunda evrilmiştir bu yüzden Wollemi’nin kimyasına karşı direnç geliştirmesi pek olası değildir.
Wollemı Çamı Nasıl Yetiştirilir?
Kalıntı bulunduğunda Wollemi çamları hakkında çok az şey biliniyordu. Büyüdükleri kanyondaki kanalın koşulları biliniyordu, ama bunların optimal olup olmadığı bilinmiyordu. Ağaç daha sıcak veya daha serin, daha kuru veya ıslak, daha fazla kil veya çakıllı topraklarda hayatta kalabilir mi? Şimdilerde, Milli Park dışında dikilen ağaçlardan elde edilen tecrübelerden dolayı, Wollemi çamlarının açıkta kalan kayalık yamaçlarda, dondan ve sıcaklığın -5℃’dan daha düşük olduğu bölgelerde büyüyebileceğini biliyoruz. Ayrıca tam güneşte 45 ℃’dan daha fazla ısıya dayanabiliyorlar.
Bazı Wollemi çamlarının, 3 metreden daha büyük bir alana yayılan verandalarda veya katlarda küçük saksılarda mutlu bir şekilde yetiştikleri biliniyor, fakat dikkatle hazırlanmış deliklere nakledildiklerinde haftalar içinde ölüyorlar. Yavaş büyüyorlar, ancak iyi ışıkta ve nemde yılda 50 cm’den fazla büyüyebilirler. Bahçıvanlar ve Sydney Kraliyet Botanik Bahçeleri, bu çamlara bakmanın en iyi yollarını bulmak için çalışmaya devam ediyor.
Wollemi çamları, Araucariaceae’deki en yakın komşularının aksine, kuraklığa ya da yangına tepki olarak aynı zamanda da çalılık ya da epikormik filizler üretebilirler. Ulusal Park’taki asıl hayatta kalanların, bu yetenek sayesinde yüzyıllar sonra yer altındaki stoklarından yenilenen yeni ağaçlar olması muhtemeldir.
Klonlama ile üretim ile ilgili potansiyel bir sorun ise, çamların daha fazla çevresel değişikliklere veya zararlılara karşı duyarlı hale gelmesine neden olabilecek genetik çeşitliliğin olmamasıdır. Ancak, birçok ağaç olgunlaşan tohumlar üretmektedir ve aynı yaştaki bazı Wollemi’lerin dişi konileri, bazı erkek kozalakları (bazılarında her ikisi) arasında görünüm olarak kesinlikle çeşitlilik vardır.
Soğukta ve sıcakta hayatta kalma hatta epikormik kullanarak hasardan kurtulma yeteneğine rağmen, gövde üzerindeki dalları nispeten hızlı bir şekilde döküldüğü için Wollemi çamlarını ideal sokak ağaçları olamaz. Yaprak dökülmesi, kabuk veya dallar şehirlerde yaşayanlar tarafından düzenli olarak pinbahis şikayet edilir ancak arka bahçedeki doğru yerde, düşük don yoğunluğu, sıcak yazlar ve yeterli nem ile, kendi dinozor ağacınızı büyütebilirsiniz.
KAYNAK: https://theconversation.com/wollemi-pines-are-dinosaur-trees-98160
Çevirisi Yapılan Kaynak:
https://www.universal-sci.com/headlines/2018/6/17/-wollemi-pines-are-dinosaur-trees
Çeviren: Buse Sarı

YAZAR BİLGİSİ
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.