BİR NARSİSTİK KRİZ ÖRNEĞİ; LİKE SATIN ALMAK

Dünyanın hızla geliştiği ve teknolojinin daha hızlı adımlarla ilerlediği 21.yüzyıl, insanlığın hayatına binlerce yenilik sokmuştur. Bunlardan birisi de sosyal medyadır.
Web 2.0 döneminin başlamasıyla internetle daha yakından tanışan insanoğlunun karşısına çıkan ilk sosyal medya örnekleri, bir nevi dünyayı tam anlamıyla insanın avcuna sığdırabilen bir coğrafi keşif niteliği taşıyordu. Web 2.0’ın sunduğu süreç ve hızla gelişen sosyal medya, kullanıcılara sunduğu kişisel mikro blogların yerini kendi profillerini oluşturarak mevcut hayatlarının birer aynası görevini görecek yeni ürünlere bıraktı.

Kişisel bilgisayarların yaygınlaşması ve 2001 krizi sonrası gelen 2008’e dek sürecek refah dönemi bu yaygınlaşma da büyük rol oynadı. (Köse & Çal, 2012)
21.yüzyılda sosyal medya kavramı ile tanışan kullanıcılar yeni nesil sosyal medya ürünleri sayesinde mevcut hayatını sosyal medyada fotoğraflar, hobiler ve ilgi alanlarıyla, dinledikleri şarkılar ile paylaşma imkânı elde etmişti. Sosyal etkileşim servisleri, her ne kadar öncelikli olarak kullanıcıların çevrimiçi sosyal topluluklar içerisinde birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlamak amacıyla web 2.0 servisleri olarak ön plana çıksa da bir süre sonra bu süreç farklı bir hal almaya başladı.

İsmini, yakışıklı ve kibirli bir Yunan tanrısı Narkissos’ un sudaki yansımasını görerek aşık olmasından alan narsisizm kavramı sosyal medyanın insanların zihninde şahlanmasına ve kalıcı bir yer etmesine imkan sağlayan unsurlardan birisiydi. Benliğin libidinal nesne olarak değerlendirilmesi kapsamında ele alınan narsisizm, literatürde benlik ve kişilerarası ilişkiler açısından değerlendirilmiştir. (Eldoğan, 2016).

Narsisizm en geniş tanımıyla kendiliği aşırı önemseme, başkalarını yok sayma ve bu nedenle de kişilerarası ilişkilerde sorunlar yaşama yahut kişiler arası ilişkilerde kopma olarak kendini göstermektedir. (Kealy & Rasmussen, 2012) DSM-5 kriterlerinde kendine yer bulan narsisizm çağın imkânları ve getirileri ile birçok insan zihninde kendine yuvalanma imkânı elde etmiştir. Bunun ilk örneği web 2.0 süreci ile giren ve az evvel bahsedilen kullanıcıların kendilerini geniş anlamda tanıtma imkanı bulduğu sosyal medya ürünlerinden birinde, Myspace’te kendini göstermiştir. Öyle ki “my” kelimesi ile başlayan internet alan isimleri 2005 ve 2008 seneleri arasında neredeyse üç katına çıkmıştır. (Twenge & Campbell, 2010)

Facebook ile ciddi bir ivme kazanan bu süreç zaman içerisinde mevcut dünyanın dijitalleştirilmiş birer kopyası gibi hareket eden sosyal medyada insanların kendilerini birer ifade ediş biçimi haline gelmiştir
Facebook, Myspace ve bu gibi bireylerin kendileri “hakkında” bilgiler verebildiği, sevdiği grupların hayran sayfalarına üye olabildiği, üniversitenin “hoş geldin” partisinde yaptığı çılgınlıkları duyurabildiği, hafta sonu tatilini paylaşabildiği bu sitelerde narsistler daha çok başarılı olurlar. Çünkü bu ve bu gibi siteler, DSM-5 tanı kriterlerinde önemli birer tanı kriteri olan narsistlerin “belirgin dikkat çekme” davranışı için biçilmiş birer kaftandır.

Sosyal medyada dikkat çeken profilin daha çok tıklandığı ve insanlarca takip edildiği varsayımı üzerinden hareket edilirse ve narsist bireylerin kendilerine olan hayranlıkları karşısında sürekli bir dikkat çekme girişimine gireceği hesaba katılırsa sosyal medya gündelik hayatta narsistik yanlarını ortaya çıkaramamış ya da yeterince ilgi çekememiş insanlar için birer hazinedir.

Dikkat çekme unsurlarından en önemlisi ile narsistlerin kendini tatmini ile doğrudan ilişkili beğenilme arzusunun temsilidir.
Sosyal medya beğenilmelerinin birer temsili gibi duran Myspace ve Facebook gibi siteler ile gündelik hayata giren ve İnstagram, Youtube gibi sosyal medya devleri ile ivme kazanan “like” ifadesi narsistik krizlerin merkezinde bulunur. Bireylerin zaman içinde profesyonel sosyal medya kullanıcılarına dönüşmesi ve herkesin bu dijital dünyada birer temsil bulması özünde narsistik kaygılar yatan birçok birey için kendi zihinlerindeki beğenilme yarışının yangınına körükle gitmiş ve bu narsistik krizlerini dindirmek için farklı noktalar doğurmuştur.

Birçok profesyonel markanın ve popüler isminde sıkça kullandığı bilinen “like satın alma” yani “beğeni satın alma” meselesi bu ilgi çekme yarışında bilinen hilelerden ve narsistik krizini dindirmek için yapılan müdahalelerden birisidir.
İlgi çekme arzusunu fırsata çeviren bazı sosyal medya siteleri, premium gibi özel profiller ile üyelerine daha da dikkat çekme fırsatı sunarken kullanıcı bu fırsatın kendi narsistik krizine yeni bir ivme kazandırdığını gözden kaçırmaktadır.

İstediği dikkat çekme eşiğini elde etmekte zorlanan ya da elde ettiği dikkat çekme birimi konusunda tatminsizlik yaşayan birçok sosyal medya kullanıcısı, sahte profiller üzerinden belirli ücretler karşılığında sunulmuş beğeni satın alma yoluna başvurmaktadır. Banknot basarak ekonomik problemler ile mücadele eden hükümetlerin hızla artan enflasyon karşısında çaresizliğine dönüşen bu ilgi çekme yarışındaki beğeni arttırma hileleri, zamanla bu yarışa girmiş herkesi içinden çıkılmaz bir durumun içine itmektedir.

Her geçen gün artan sahte beğeniler narsistik egoları kabartmakta, insanları sahteliğe daha çok alıştırmakta ve sahteliğe alışan insan içgüdüsünün yalan ve hilekârlığa olan yaklaşımı üzerinde de algı kaymaları meydana getirmektedir.
Beğeni satın alarak daha popüler olduğuna inanan ve içindeki narsistik krizinin yangınına körükle giden kullanıcılar, gündelik hayatının değerlerini de sosyal medya üzerinden kurmakta ve bu durum zaman zaman sosyal medya vesilesiyle işlenen suçlardan yaşanan psikolojik sorunlara kadar birçok problemin temelini oluşturmaktadır.

Yunan mitolojisinde kendine olan hayranlığın temsili ile kendine hayranlığın temsili olan Narkissos bugün sokakta dolaşmaktadır.

Yazan: Yunus Emre Öksüz

Kaynakça
Eldoğan, D. (2016, Haziran). Hangi Narsizm? Büyüklenmeci ve Kırılgan Narsizmin Karşılaştırılmasına İlişkin Bir Gözden Geçirme. Türk Psikoloji Yazıları(19), 1-10.
Kealy, D., & Rasmussen, B. (2012). Veiled and vulnerable: The other side of grandiose narcissism. Clinical Social Work Journal, 356–365.
Köse, U., & Çal, Ö. (2012). Web 2.0 Servislerinin Sosyolojik Değerlendirilmesi . XIV. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, (s. 1-3).
Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2010). Asrın Vebası Narsisizm İlleti. İstanbul: Kaknüs Yayınları.