Kâşif Bir Türkolog: Osman Nedim Tuna

Düzce doğumlu olan Osman Nedim Tuna, Kabataş Erkek Lisesi 1941 fen bölümü mezunudur. İstanbul Üniversitesi’nde Kimya Mühendisliği okurken aynı üniversitede bulunan Türkoloji bölümündeki Reşit Rahmeti Arat’ın dersini dinlemesi üzerine ondan etkilenerek hayatı ile ilgili önemli bir değişikliğe karar vermiş, Türkoloji üzerine yoğunlaşıp, “Orhon Yazıtlarının İmla Kaideleri ve Fonolojisi” adlı tezini savunarak diplomasını almıştır.

Askerliğini yaptıktan sonra devlette görev yapan Osman Nedim Tuna, 1959-1961’de Türk Dil Kurumu’nda uzman, 1961- 1962’de de ilk asbaşkan olarak Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü’nde çalışmalarını sürdürmüştür.

1962-1968’de Washington Üniversitesi’nde Nicholas N. Poppe idaresinde Türkoloji, Mongolistik,
Altayistik, Lengüistik alanlarında doktorasını yapar ve “Studies on Nahjul-Faradis: A Methodfor Turkic Historical Dialectology” tezini savunarak Ph. D. ünvanı alır. Washington Üniversitesi’nde Türkoloji dersleri verir.

Türklük ve Türklük bilimi için yaptığı en önemli hizmetin öğrenci yetiştirmek olduğunu düşünen Osman Nedim Tuna, Pennsylvania Üniversitesi’ndeki, kendisinin kurup geliştirdiği Türkoloji bölümünde lisans, yüksek lisans, doktora dersleri vererek Türkoloji doktorları yetiştirdi.

1982’de Türkiye’ye dönüşü üzerine İnönü Üniversitesi’ne gönüllü olarak katılıp Türk Dili ve
Edebiyatı Eğitimi Bölümü’nü kurdu.
1984’te doçent olan Osman Nedim Tuna, aynı yıl Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu üyeliğine, 1987’de Türkoloji Uygulama Kolu Başkanlığına seçildikten sonra 1989’da profesör unvanı aldı.

Eğitim alanında çalışmalarını sürdürmesi bir yana, Türk Dil Kurumu’nca düzenlenen 3. Uluslararası Türk Dili Kurultayı’nda “Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi İle Türk Dili’nin Yaşı Meselesi” adlı kitabı için kendisine “Türk Diline Üstün Hizmet Ödülü ve Onurluk”u verilmiştir.
Türk dilinin yaşına dair yaptığı bu hesaplamaların tesadüfi olmadığını ispatlamak için Türk dilinde matematiği kullanmış, Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ ve Türkolog Reha Oğuz Türkkan ile ayrı ayrı yaptıkları çalışmalarda benzer sonuçlara ulaşmışlardır.

1993-1995 yılları arasında Sakarya Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün kurucusu oldu ve bölüm başkanlığını yaptı. Yeni kurulan üniversitelerde, emeklilik yaşının 72 olmasından faydalanarak gönül verdiği işte ilim aktarmaya, yeni Türkologlar yetiştirmeye devam etti.
1995’te tekrar emekli olduktan sonra 1997 yılının Haziran ayına kadar Sakarya Üniversitesi’nde ücretli öğretim üyesi olarak çalıştı.
İnönü Üniversitesi tarafından konferans salonuna, Sakarya Üniversitesi tarafından da dersliğe adı verilerek anılmıştır.

Türk dilinin yaşının delillere dayanarak en az 8.500 olduğunu hesaplayan, çalıştığı herkesin aklına adil, adaletli, görev aşkı dolu bir insan olarak kazınan Osman Nedim Tuna 1997’de evinde beyin kanaması geçirip kısmi felç oldu. Bir süre yoğun bakımda kaldıktan sonra özel bir uçakla Amerika Birleşik Devletleri’ne gönderildi. Vefat ettiği tarihe kadar evinde tedavisine devam edildi.
17 Temmuz 2001’de kontrol için yatırıldığı hastanede vefat etti ve ABD’de toprağa verildi.

Yazar: Beyza Nur KAYA

Kaynakça:
Altay Dilleri Teorisi – Osman Nedim TUNA
Prof.Dr. Osman Nedim Tuna Hatıra Sayısı – Türk Dünyası Araştırmaları (2002)
Osman Nedim Tuna – Gürer GÜLSEVİN
Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi – Osman Nedim TUNA