ÇOCUKLARIMIZDA VE KENDİMİZDE EMPATİYİ GELİŞTİRMEK

19.01.2020
ÇOCUKLARIMIZDA VE KENDİMİZDE EMPATİYİ GELİŞTİRMEK

Kişi acı duyabiliyorsa canlıdır. Başkasının acısını duyabiliyorsa insandır.

Tolstoy

İkinci çocuğum dünyaya gelene kadar oğlum Edwin’in ne kadar empatik olduğunu kavradığımı sanmıyorum. Yeni doğmuş kardeşi Charlie’yi hastaneden eve getirdiğimizde, Edwin anlaşılabilir bir geçiş süreci yaşadı. Çok fazla öfke nöbeti geçirdi ve güç mücadelelerine girdi. Yine de en çarpıcı olan şey Charlie’nin ağlamalarına Edwin’in verdiği tepkiydi. Her yeni doğan bebek gibi Charlie de fazlasıyla ağlıyordu ve o ağladığında, Edwin, ailesinin ilgisini kardeşiyle paylaşmaya alışıyor, öfke nöbetleri gittikçe azalıyordu. Azalan çığlıkları Charlie’nin ağlamalarına tepki olarak ortaya çıkıyordu.

Edwin başka bir çocuğu da ağlarken gördüğünde, yüzü şekil değiştirirdi. Hissettiği duygu dalgalanmalarıyla başa çıkmak için ilk kez gülümsemeyi denedi (Sahte bir gülümseme idi.). Ardından çok fazla ağladı. Bu bazen küçük iniltiler şeklinde olurdu ancak bazen de sanki birisi en sevdiği oyuncağı yok etmişcesine hıçkıra hıçkıra olurdu.

Bu tür tepkilerin oldukça sıklaştığını gördükten sonra,Edwin’in televizyonda izlediği karakterler olumsuz duygular ifade ettiğinde kendisinin de benzer tepkiler gösterdiğini gözlemledim. Geçenlerde Edwin’in en sevdiği program olan “Daniel Tiger’in Mahallesi”ni izliyorduk ve o anda izlediğimiz bölümde Daniel karakterinin balığı öldü. Ve ben o anda Daniel üzüntüsünü ifade ederken Edwin’in davranışlarını gözlemledim.Edwin de Daniel’in durumu hakkında neyin bu kadar üzücü olduğunu tam olarak anlamadığı halde gözyaşları içindeydi. Özellikle benim duygularıma göre de kendini ayarlıyordu. Ben de gerçekten bu duruma üzülmüş gibi davransam bile hemen durumun kontrol altında olup olmadığını öğrenmek istiyor ve bana “Anne, cidden şaka mı yapıyorsun?” diye soruyordu.

Empati, diğer insanların ne hissedebileceğini anlamaya çalıştığımızda ve onlarla benzer şeyleri hissettiğimizde ortaya çıkan bir duygudur. Başka bir kişinin ne düşündüğünü veya hissettiğini anlama yeteneğine sahip olmak yavaş yavaş gelişen bir özelliktir ve bebeklik döneminde gelişmeye başlar, okul öncesi dönemde de devam eder. Bebekler ilk olarak insanların eylemlerinin, niyetlerinin yönlendirdiğinin farkına varma yeteneğini kazanırlar. Bebeklerin bir başkasının niyetini yaklaşık 14 ila 18 ay arasında çıkarmaya dayalı olarak hareket edebileceğine dair kanıtlar görüyoruz. Yapılan araştırmalar bu ay aralığındaki bebeklerin bir hedefe ulaşırken sorun yaşayan yetişkinlere yardım etmek için kendi yollarından bu sorunu çözmeye çalıştıklarını göstermiştir.(WarnekenandTomasello, 2006, 2007). Yine bu yaşlarda, bebekler üzgün görünen annelerini rahatlatmaya çalışırlar.(Roth-Hanania, Davidov, andZahn-Waxler, 2011).Bununla birlikte, psikologların “zihin teorisi” dediği başkalarının düşünceleri hakkında daha karmaşık bir düşünme yeteneği, 5 veya 6 yaşına kadar tam olarak gelişmez.Bu yaştaki çocuklar, başka bir kişinin doğru olmayan bir şeye inanabileceğini veya bir duyguyu ifade edip başka bir duygu hissedebileceğini anlayabilir.

Empatinin ne yazık ki olumsuz etkileri de olabilir. Başkalarıyla aynı şeyleri hissetmek bazı kişisel sıkıntılara neden olabilir. Olumsuz duyguları hissetmeye daha fazla eğilim gösteren empati duygusuna daha yatkındırlar(Spinradand Eisenberg, 2019). Diğer bir ifadeyle kendi oğlum gibi hassaslık düzeyi yüksek olan çocuklar yüksek bir empati nedeniyle yoğun olumsuz duygular yaşayabilirler.

Empatinin bir diğer olası dezavantajı da tam olarak eşit yapmamamızdan kaynaklanabilir. Bizimle ortak aileye, ırka veya topluluğa sahip olan kişilere daha empatik yaklaşma eğilimi gösteririz. Yani grup içindeki üyelere daha çok empati gösterirken grup dışındaki üyelere daha az empati gösterebiliriz(e.g.,Bruneau, Cikara, andSaxe, 2017). Bu durum ırkçılığa ve yabancı düşmanlığına kapı aralayabilir. (Bloom, 2017).

Bu olası dezavantajlara bakılmaksızın empati, çoğu durumda iyi bir şeydir. Aslında empati deneyimi yardım etme ve paylaşım gibi sosyal davranışlarla ilişkili olduğu için genellikle prososyal bir duygu olarak kabul edilir.Empati sağlıklı sosyal ilişkiler, yakın dostluklar, işbirliği ve hatta okul başarısı ile yakından ilişkilidir(MastersonandKersey, 2013). Ergenlik döneminde ahlaki duyguların, çalma ve hile davranışları gibi ahlaki seçimlerin en büyük yordayıcısı konumundadır (Krettenaur, Jia, andMosleh, 2011). Buna ek olarak zorbalık davranışı ile ters orantılı bir ilişkisi vardır. Daha fazla empatik davranış sergileyen çocukların zorbalık düzeyleri daha düşüktür(MitsopoulouandGiovazolias, 2015).Aynı zamanda zorbalığa uğrayan birini gördüklerinde müdahale etme olasılıkları daha yüksektir(Nickerson, Mele, and Princiotta, 2008). Ne yazık ki ulusal trendler empati duygusunun gittikçe ötelendiğini gösteriyor.1979 ve 2009 yılları arasında 13.000’den fazla Amerikalı üniversite öğrencisi ile yapılan çalışmaların büyük ölçekli analizinde, Amerika Birleşik Devletleri’nde empati keskin bir şekilde düşüyor(Konrath, O’Brien, andHsing, 2011). Bazı dezavantajlara rağmen, empatiye ihtiyacımız var. Bu, diğer insanlarla ilişki kurmamıza,duygularını düşünmemize ve kendimizi onlara yardım etmeye motive etmemizi sağlıyor. Amerikalıların bu kadar bölündüğü siyasal bir iklimde empati her zamankinden daha fazla önem taşımaktadır. “İyilik Savaşı” adlı yeni kitabında yazar Jamil Zaki;empatinin seçebileceğimiz, geliştirebileceğimiz bir şey olduğunu savunuyor.Yetişkinler için başka birinin ayakkabısı olmanın nasıl bir şey olduğunu hayal etmek, daha nazik ve daha empatik kararlar vermemize yardımcı olabilir. Kendimizden daha farklı insanlarla temasa geçmek bizim daha empatik davranmamıza yardımcı olabilir.Araştırmalar, kurgu romanları okumanın bile kendimizi başkalarının yerine koyma ve empatiyi teşvik etme yeteneğine yardımcı olabileceğini söylemektedir(Dodell-Federand Tamir, 2018).

Kendimize daha empatik davranmaya yardımcı olmamızın yanı sıra, ebeveynlerin de çocuklarında empatiyi teşvik etmeye yönelik yapabileceği bazı şeyler vardır. Biraz hassas olma eğiliminde olan veya başkalarının duygularıyla zaten çok uyumlu olan bir çocuğunuz varsa empatiyi teşvik etmek için çok fazla şey yapmanız gerekmeyebilir. Aslında benim gibi, çocuğunuzun endişe ve suçluluk duygularıyla çalışmak için acı veya kaygı yaşayan birinin gözünde daha fazla zaman harcayabilirsiniz. Aslında benim gibi, bir çocuğun endişelerini veya utancını detaylıca incelemek için acı veya stres içinde olan bir insanın gözünden bakmaya daha çok zaman ayırabilirsiniz. Ancak diğer çocuklarla, kendi duyguları ve başkalarının duyguları hakkında konuşmak yardımcı olabilir.

Gerçekten de, çocuklarıyla duyguları hakkında konuşan ebeveynlerin empati yeteneği daha yüksek ve daha sosyal davranan çocukları vardır(Brownell, Svetlova, Anderson, Nichols, andDrummmond, 2013; Garner, Dunsmore, andSoutham-Gerrow, 2008).Ebeveynler ve çocuklar arasındaki güvenli, sıcak ve duyarlı bir ilişki de empati ile ilgilidir(SternandCassidy, 2017; SpinradandEisenberg, 2019). Bazı çalışmalar ebeveynlerin empati konusunda çocuklarına model olmalarını öneriyor(e.g.,Eisenberg, VanSchnydel, andHofer, 2015).Bu yüzden evde empatik bir ortamın geliştirilmesi çocukların daha empatik yetişmesini sağlayabilir ve hatta gelecekte daha nazik, daha empatik bir insan olmasına yardımcı olabilir.

KAYNAKLAR

Bloom, P. (2017). Empathyanditsdiscontents. Trends in cognitivesciences, 21(1), 24-31.

Brownell, C. A.,Svetlova, M., Anderson, R., Nichols, S. R., &Drummond, J. (2013). Socialization of earlyprosocialbehavior: Parents’ talk aboutemotions is associatedwithsharingandhelping in toddlers. Infancy, 18(1), 91-119.

Bruneau, E. G.,Cikara, M., &Saxe, R. (2017). Parochialempathypredictsreducedaltruismandtheendorsement of passiveharm. SocialPsychologicalandPersonalityScience, 8(8), 934-942.

Dodell-Feder, D.,& Tamir, D. I. (2018). Fiction reading has a smallpositiveimpact on socialcognition: A meta-analysis. Journal of ExperimentalPsychology: General, 147(11), 1713.

Eisenberg, N.,VanSchyndel, S. K., &Hofer, C. (2015). Theassociation of maternalsocialization in childhoodandadolescencewithadultoffsprings’ sympathy/caring. Developmentalpsychology, 51(1), 7-16.

Garner, P. W.,Dunsmore, J. C., &Southam‐Gerrow, M. (2008). Mother–childconversationsaboutemotions: Linkagestochildaggressionandprosocialbehavior. Socialdevelopment, 17(2), 259-277.

Konrath, S. H.,O’Brien, E. H., &Hsing, C. (2011). Changes in dispositionalempathy in Americancollegestudentsover time: A meta-analysis. PersonalityandSocialPsychologyReview, 15(2), 180-198.

Krettenauer, T.,Jia, F., &Mosleh, M. (2011). The role of emotionexpectancies in adolescents’ moral decisionmaking. Journal of experimentalchildpsychology, 108(2), 358-370.

LoBue,Vanessa.(2020, 13 Ocak). Promoting Empathy in Our Kids (And in Ourselves), Erişim Tarihi:13 Ocak 2020, https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-baby-scientist/202001/promoting-empathy-in-our-kids-and-in-ourselves

Masterson, M. L.,&Kersey, K. C. (2013). Connectingchildrentokindness: Encouraging a culture of empathy. ChildhoodEducation, 89(4), 211-216.

Mitsopoulou, E.,&Giovazolias, T. (2015). Personalitytraits, empathyandbullyingbehavior: A meta-analyticapproach. Aggressionandviolentbehavior, 21, 61-72.

Nickerson, A. B., Mele, D., &Princiotta, D. (2008). Attachmentandempathy as predictors of roles as defendersoroutsiders in bullyinginteractions. Journal of schoolpsychology, 46(6), 687-703.

Roth-Hanania, R.,Davidov, M., &Zahn-Waxler, C. (2011). Empathydevelopmentfrom 8 to 16 months: Earlysigns of concernforothers. InfantBehaviorand Development, 34(3), 447-458.

Stern, J. A.,&Cassidy, J. (2018). Empathyfrominfancytoadolescence: An attachmentperspective on thedevelopment of individualdifferences. DevelopmentalReview, 47, 1-22.

Spinrad, T.,&Eisenberg, N. (2019). Prosocialemotions. InLoBue, V.,Pérez-Edgar, P., &Buss, K. (eds.) Handbook of Emotional Development. Springer, Cham.

Warneken, F.,&Tomasello, M. (2007). Helpingandcooperation at 14 months of age. Infancy, 11(3), 271-294.

Warneken, F.,&Tomasello, M. (2006). Altruistichelping in humaninfantsandyoungchimpanzees. science, 311(5765), 1301-1303.

Zaki, J. (2019). Thewarforkindness: Buildingempathy in a fracturedworld. Random House, New York: NY.

YAZAR BİLGİSİ
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.