DEVRİMİ SANATI OLAN BİR GERİLLA ARTİST: BANKSY

DEVRİMİ SANATI OLAN BİR GERİLLA ARTİST: BANKSY

Nasıl biri olduğuna dair pek fazla ipucumuz varken kim olduğuna dair hiçbir fikrimizin olmadığı ve yalnızca sokakta karşımıza çıkabilecek biri… Banksy

Hayatların tekdüzeliğine ayak uydurmuş sokakları, incelik ve güzellik arayışımıza zekâ parıltılarıyla müdahil etmeyi başarmış bir sokak sanatçısı. Kimilerine göre bir dâhi, ikon, bir baş kaldırışın sembolü; kimilerine göre ise kapitalizmi lehine çevirmiş bir kurnaz, hırsız, duyarlılığı bile satan, barışı dahi metalaştıran sıradan bir İngiliz…

Bizim içinse tüm müphemliğiyle ardında sayısız olasılık barındıran, gizemliliğiyle merak uyandıran ve eserleriyle de zekâsına hayran bırakan bir sanatçı: BANKSY

Sanat hayatına 1990’lı yıllarda grafitiyle adım atan Banksy, “Sanat huzursuzları yatıştırmak, keyfi yerinde olanların keyfini kaçırmak içindir” mottosuyla başladı sokakta yürüyen insanların kalbine ve aklına dokunmaya.

Tabii sloganıyla müsemma bir sanat görüşü benimsemesi Londra polisinin hiç hoşuna gitmedi. Devamlı kapitalizmi, savaşı, sömürgeciliği, tüketim çılgınlığını eleştiren eserleri 24 saat içinde boya badanayla sansürleniyordu ve yerini eski monotonluğa bırakıyordu. Yakalanırsa kamu malına zarar vermekten tutuklanacak olması saklanmasını gerektiriyordu.

Ünlü grafiti sanatçısı Blek Le Rat’e olan hayranlığını sonradan dile getirecek olan Banksy, grafiti yerine stencil tekniğini kullanmaya başladı ve bunu çok özgün bir hale getirdi. Bir şablon oluşturup onu sabırla kesmeye ve duvara yapıştırıp boyamaya dayalı bu tekniğin zahmetli bir iş olmasının, Banksy’nin şöhretini artırıcı bir etkisi vardı. Picasso’nun meşhur sözünü- “İyi sanatçılar kopyalar, harika sanatçılar çalar”- “Kötü sanatçılar taklit eder, harika sanatçılar çalar” şeklinde değiştirmek gibi iddialı bir eyleme tam manasıyla ‘imza attığını’ görenler dudağındaki yan gülümsemeye mani olamadı elbette.

Bu alışılmışın dışında, şımarık sanatçının her yaptığı bazıları için bir skandaldı bazıları içinse devrim. Dünyayı ‘Yenilik arayışında olanlar’ ve ‘İcat çıkarmayıncılar’ olarak ikiye bölen Banksy’e düşündürmek yetiyor gibiydi hâlbuki…

Banksy’nin yeni icadı: Prankumantary*

2010 yılında zekâsına yaraşır bir isim ve içerikte bir ‘mockumantary’* yayınlamasıyla hakkındaki teoriler çoğaldı: “Exit through the gift shop (Çıkışlar hediyelik eşya dükkânından)”.

Banksy’nin hayatını izleyeceğinizi zannetseniz de belgeselci olduğunu iddia ederek Banksy ile arkadaş olan ve durmadan kamera kaydı alan Thierry Guetta’nın hayatını izliyorsunuz bu ‘belgeselimsi’de. Ünlü markaların defolu ürünlerini çok ucuza alıp ‘özel tasarım’ diye insanlara pahalıya satarak hayatını idame ettiren Thierry Guetta, yıllarca Banksy’i ona belgesel yapma vaadiyle kameraya çekiyor. Bir gün Banksy “Hadi yap şu belgeseli artık” dediğinde Thierry’nin sayısız kasetten rastgele videolarla Banksy’nin ifadesiyle “Fragmana benzer saçma sapan bir şey” ortaya koymasıyla Banksy “Kasetleri ver ve defol” diyerek yollarını ayırıyor.

Banksy’den öğrendikleriyle sanatçılığa soyunan Thierry Guetta, “Mr. Brain Washer (Bay Beyin Yıkayıcı)” olarak boy gösteriyor sanat dünyasında ve eskiden ‘özel tasarım’ diyerek kakaladığı ürünlerinin yerini ‘muhteşem sanat eserleri’ alıyor. ☺️

Mr. Brain Washer’ın serüvenini alaylı bir üslupla ele alan eser ismiyle bile sanatın neliğini, niteliğini, değerini sorgulatıyor. – özellikle İngiltere’de birçok sanat galerisinde ‘çıkışlar hediyelik eşya dükkânından’ yazılı bir tabela bulunur. Banksy belgeseline bu adı vererek hem rantçı sanat piyasasını eleştirmiş hem de kendisinin de benzer bir çıkarcılık yaptığı belgeselinin işlevini dürüstlükle dile getirmiştir. Hayran olmamak elde değil…- [1]

Sahiden Kim Bu Banksy

Birçok insan Banksy’nin anonimliğinden memnunken onun gerçek kimliğini bulmak için seferber olanların sayısı da az değildi.

Bir kesim Banksy eserlerinin ortaya çıkış tarih ve bölgeleriyle Massive Attack grubunun turnelerinin uyuştuğu iddiasıyla Robert Del Naja olduğunu savunurken [2], Queen Mary Üniversitesindeki bilim insanları “Başka işiniz yok mu?” dedirten türden bir çalışma ile Robin Gunningham olduğunu ortaya koydu [3].

Bir de belgeseldeki Thierry Guetta olduğunu iddia edenler var tabii [4]. Onların düşünce sistemleri ise şu;

Banksy her eseriyle insanların aklıyla alay eden biri. Pahalıya satılan eserlerinden birinin arkasına ‘siz geri zekâlılar bunlara neden para veriyorsunuz anlamıyorum’ yazan bir küstah. E anlattığı Thierry de aynen öyle biri. Yani bir taşta üç kuş vuruyor: Eserlerini alanlarla dalga geçiyor, Thierry karakteri vasıtasıyla kendiyle dalga geçiyor ve gözler önünde olmasına rağmen onu arayan bizlerle dalga geçiyor. Thierry= Banksy

Karizmatik bir kavga: Banksy vs Robbo

Sanatçıların, sanatları vasıtasıyla gerçekleştirdikleri seyrine doyulmaz kavgaların en efsanelerinden biri, Londra’nın ünlü graffiti artisti Robbo ve sokak sanatçısı Banksy tarafından hafızalarımıza kazındı.

Robbo’nun 1985’te Camden tüneline yaptığı grafiti zaman içinde tahrip edilmişti. 2009’da Banksy’nin devreye girip orayı duvar kâğıdıyla kapatan bir işçi çizmesiyle savaş başladı. Robbo işçiyi ‘King Robbo’ yazan bir boyacıya dönüştürdü. Banksy ise can alıcı bir hareketle onu ‘Fucking Robbo’ yazan bir boyacıya çevirdi. Robbo tekrar ‘King Robbo’ yaptı derken birileri duvarı komple siyaha boyadı.

Belki sanat düşmanı bir grup holigan belki bu kavgadan hoşlanmayan biri… Belki de yalnızca kamu malını düşünen vatanperver (!) belediye…

Ancak Robbo rahat durmadı ve bir mezar çizdi, ardından duvar tekrar siyaha boyandı. Banksy bir oturma odası çizdi ve altın rengi balıkla barış ilan etti. Robbo’nun geçirdiği hazin kaza sonrasındaysa Banksy, Robbo’nun en baştaki grafitisinin replikasyonunu çizerek olaya oldukça duygusal bir son verdi… [5]

Banksy deyince atlanamayacak detaylardan biri de Disneyland ile alay ettiği devasa DISMALAND. Gidenleri hayrete düşüren bir ‘bemusement’ park.

Tutuklanan iki Rus grafiti sanatçısının kefaletini ödemesiyle [6] ve insan hakları için yaptığı büyük bağışla [7] iyice gönüllere taht kuran Banksy, Filistin duvarına çizdikleriyle estetik değerin, imgesel değerin, anlamsal değerin ve de duygusal değerin şahikasında bizleri oksijensiz bırakıyor. Ayrıca pencereleri o duvarın manzarasıyla dolu bir otelde Banksy’nin uyutmayan eserleri mevcut. [8]

Savaş ve kapitalizm karşıtı, zeki ve yetenekli bir sanatçı…

Kınadığı sanat piyasasında eserleri milyon dolarlara satılan bir sanatçı… Çizimleriyle bir hotelin maddi değerini üçe katlayan bir sanatçı…

Başta herkesin girebildiği sergiler yaparken zamanla galerilere geçiş yaparak onu var eden sokağa ihanet eden bir sanatçı…

Banksy bütün alaycılığıyla ve eleştirdiklerine benzemesiyle yaman bir çelişki koyuyor önümüze fakat kendisinin bu haliyle de dalga geçmeyi ihmal etmiyor. Anlamaya çalışıp beynini yakanlara da ‘anlamanıza gerek yok, düşünseniz yeter’ diyor sanki tezatlıklarıyla.

Kapitalizmi eleştiren bir kapitalistin sistemdeki yeri anlaşılmaz görünse de Filistin duvarını boyarken karşılaştığı bir Filistinli durumu tek cümleyle özetliyor aslında: “Sen bu duvarı güzelleştirdin, oysa biz bu duvarın güzelleşmesini istemiyoruz ki, biz bu duvarın kendisini istemiyoruz”.

Banksy kim ya da kimler? Gerçekten var mı, maksadı ne? …

Önemi yok bu soruların da cevaplarının da; akıllarımıza, gönüllerimize, gözlerimize sanatın muazzam şölenini yaşattıktan, ruhumuzdaki inceliği hissettirdikten sonra. Yine de Banksy’nin, insanların duygularını ve paralarını sömüren bir hırsız olduğunu düşünebilirsiniz. Yalnızca sanatıyla ilgilenenler olarak söyleyebileceğimiz: Ne çaldığı hakkında hemfikir olmasak da hırsız olduğu konusunda hemfikiriz, ne de olsa “harika sanatçılar çalar” ☺️

*Mockumantary: sahte belgesel. Belgesel tarzında çekilmiş kurgu.

*Prankumantary: alay etmek için çekilmiş, başrolünde insan faktörünün ve yarattığı aptal olguların yer aldığı belgesel türü.

—TAVSİYE—

•Banksy’nin instagram hesabı:https://www.instagram.com/banksy/?hl=tr

•DISMALAND tanıtım videosu:https://m.youtube.com/watch?v=V2NG-MgHqEk

•Banksy’nin yaptığı özel SIMPSONS klibi:https://www.youtube.com/watch?v=DX1iplQQJTo

•Londra’daki Banksy eserleri için bir uygulama:http://banksylondontourapp.co.uk

•Türkiye’deki sergi üzerine bir röportaj:http://www.sanatatak.com/view/banksynin-bu-sergiden-haberi-yok/2417

•Betlehem’deki Banksy Sanat Hoteli için bir röportaj: https://www.youtube.com/watch?v=CMS6Ds3qryY

KAYNAKÇA

[1]Banksy (Ya.), Banksy (Yön.), Exit Through the Gift Shop, Paranoid Pictures, Birleşik Krallık2010.

[2]https://www.vice.com/en_au/article/gqknv4/this-guy-thinks-banksy-is-the-singer-from-massive-attack

[3]https://www.independent.co.uk/news/people/banksy-geographic-profiling-proves-artist-really-is-robin-gunningham-according-to-scientists-a6909896.html

[4]http://www.brushtail.com.au/July_09_on/exit_past_cash_register.html

[5]http://twistedsifter.com/2012/01/banksy-vs-robbo-war-in-pictures/

[6]http://www.bbc.com/news/world-europe-12645902

[7]https://www.theguardian.com/artanddesign/2017/sep/16/banksy-gives-205000-to-human-rights-and-anti-arms-trade-groups

[8]https://www.youtube.com/watch?v=CMS6Ds3qryY

[9]http://www.wiki-zero.com/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci5tLndpa2lwZWRpYS5vcmcvd2lraS9CYW5rc3k

YAZAR BİLGİSİ
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.