Empati Yapmamızı Sağlayan Şey Ne?

14.04.2019
Empati Yapmamızı Sağlayan Şey Ne?

Ağlayan birini gördüğümüzde neden üzülürüz ya da bir arkadaşımız bir yerini incittiğinde neden biz de acı duyarız? Diğer hayvanlar da bizim gibi bu duygusal yayılımı hissediyor mu? Current Biology dergisinde yayınlanan bir deney, başkalarının duygularını paylaşırken beynimizin nasıl göründüğünü ve bu duygu paylaşımında insan ve fare beyinlerinin benzerliklerini gösteriyor.

Uzun süre boyunca insanlar empatinin, bizi diğer türlerden daha ahlaki bir tür olarak ayıran, eşsiz bir duygu olduğuna inandılar ancak güncel araştırmalar bu görüşten neden uzaklaşmamız gerektiğini kanıtlıyor. Boğulma riski olmasına rağmen, sudaki bir tehlikeye karşı diğer şempanzeleri kurtarmaya çalışan şempanzelerin çabaları bir yana, araştırmalar farelerin de diğer fareleri bir tuzaktan kurtarmak için çaba harcadığını gösteriyor.

Fareler, karşılaştıkları tehlike karşısında fark edilmemek için hareketsiz kalırlar. Burada etkileyici olan şey, başka bir farenin korkusuna şahit olan farelerin de donmasının gözlenmesiydi. Tıpkı gergin bir ortamda bulunduğumuzda bizim de gergin olduğumuz gibi, bir farenin korkusu da yakındaki farelere aktarılıyordu. Bu gözlem, hangi mekanizmaların duyguları bir bireyden diğerine geçirdiğini görmek ve bu mekanizmaların türler arasında benzer olup olmadığını anlamak için insanların ve farelerin beyinlerine bakmanın yolunu açtı.

İnsanlarda bu, fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) kullanılarak yapılmıştır ve tipik deneyler iki koşulu içerir: Katılımcının bir duyguyu tetikleyen bir uyarıcıya maruz kalması ya da katılımcının bir başkasının yaşadığı duyguya tanık olması. Örneğin, hangi beyin bölgelerinin acı hissine karşı aktif olduğunu görmek için katılımcının eline hafif bir elektroşok uygulayabiliriz. Bu durumda aktive olan beyin bölgesi, ön singulat korteksidir. Bu bölgenin duygusal acımızın merkezi olduğu düşünülüyor ve singulat korteks bölgesinde hasar olan insanlar acı ile ilişkilendirdiğimiz duygusal acıyı hissetmiyor.

Bir başkasına böyle bir şok uygulanıp, katılımcının tanık olması durumunda, katılımcılar sanki kendileri acı çekiyorlar gibi beyinlerinin singulat korteks bölgesi aktif olur. Başkalarının acılarına tanıklık edip, aynı beyin bölgesinin aktifleşmesi acı ayna nöronlarının (başkasının acısını kendi duyumumuz olarak belirleyen sinir hücreleri) varlığına dair spekülasyona yol açtı. Bu acı ayna nöronları teorik spekülasyon olarak kaldı ve gözlemlenememişti ancak farelerin aynı beyin bölgelerindeki bağımsız nöronların kaydedilmesiyle, acı ayna nöronlarının varlığı artık doğrulandı. Farenin singulat korteksindeki pek çok nöron, fare acı hissettiğinde yanıt verdi. Dolayısıyla bu nöronların, hayvanın kendi acı duyusu ile sıkı bir şekilde bağlantılı olduğu gösterilmiştir. Bununla birlikte, bu nöronlarının çoğu, fare başka bir farenin acısına da tanık olduğunda saniyenin onda birinden daha kısa süre zamanda yanıt verdi. Tıpkı acı ayna nöronları hakkındaki spekülasyonlarda olduğu gibi, gözlemci farenin singulat korteksi, başka bir farenin acısına tanık olduğunda bu acıyı kendi acısına dönüştüren sinir hücreleri içeriyor.

Kemirgenin kendi acı nöronlarının bu kadar hızlı bir şekilde toplanması hızlı bir refleks gibi görünüyor. Ve bunun, insanların da başkalarının acısına tanık olduğunda beyinlerinde aktif olan bölgenin singulat korteks olması, farelerin ve insanların duygu paylaşımının temel biyolojisini paylaştığını göstermektedir. Sadece başkalarının acılarını kendi acımıza dönüştürme konusunu kemirgenlerle paylaşmıyoruz; bunu aynı beyin sistemini, aynı toplumsal evrim meyvesini kullanarak yapıyoruz. Empati, evrim ağacında derinlere inen ve bizi diğer memelilerle bağlayan rotalara sahiptir.

Bu nöronların gerçekten başkalarının acısını paylaşmamızı nasıl sağladığını merak edebilirsiniz. Bu soruyu cevaplamak için singulat korteksin aktivitesi, acı ayna nöronlarının bulunduğu beyin bölgesine bir ilaç enjekte edilerek bastırılmıştır. Ve diğer farelerin acısını gözlemleyen bu fareler, artık acıyı paylaşma belirtisi göstermemiştir. Singulat korteksteki bu değişim, duygu paylaşımını değiştirmeye yetmiştir.

Tıpkı farmakolojik olarak bastırılmış singulat aktivitesine sahip fareler gibi, empati duygusundan yoksun olan psikopatlar da şaşırtıcı bir şekilde başkalarının acısına tanık olurken, acıdan sorumlu beyin bölgelerinde daha az aktivite görülür ancak duygu paylaşımının değiştirilebileceği bir hayvan modeli, anormal empatiden muzdarip olan ve hasta olarak nitelendirilen kişilerde empatiyi normalleştirmek için ilaçların geliştirilmesi konusunda umut olabilir.

Hayvanların ne hissettiğini bilmek zor olsa da, beyin mekanizmasında gerçekleşen bu hareketliliklerin türler arasındaki benzerliği dikkat çekici ve araştırılmaya değerdir. Diğer hayvanlarla benzerliklerimizi ortaya koyan bu bilimsel çalışmalar umarım ki kendilerini diğer canlılardan çok farklı görüp, egolarına yenik düşen pek çok insan için bir ışık olabilir ve sıradan karbon atomları olduğumuzu fark etmelerine yardımcı olur.

Kaynak ve İleri Okuma:

1. Keysers, C. (11 Nisan 2019). What Makes Us Empathic?. Psychology Today dergisinin internet sayfasından alınmıştır. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019, https://www.psychologytoday.com/gb/blog/the-empathic-brain/201904/what-makes-us-empathic

2.  Öztürk, M. (16 Ağustos 2014). Ayna Nöronlar. Erişim Tarihi: 13 Nisan 2019,https://evrimagaci.org/ayna-noronlar-2534

3. Bozdağ, B. (6 Ocak 2018). Ahlaki İkilemlerdeki Kararlarımızı Ayna Nöron Aktivitesi Belirliyor Olabilir. Erişim Tarihi: 13 Nisan 2019, https://bilimfili.com/ahlaki-ikilemlerdeki-kararlarimizi-ayna-noron-aktivitesi-belirliyor-olabilir/

4. Keysers, C. (27 Nisan 2019). Social Neuroscience: Mirror Neurons Recorded in Humans. Current Biology, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982210003271

5. http://www.wikiwand.com/tr/Singulat_korteks

YAZAR BİLGİSİ
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.