Gruplararası Temas Kuramı Nedir?

Gruplararası Temas Kuramı ve Tarihçesi

Gruplararası Temas, İkinci Dünya Savaşı sonrasında araştırmacılar tarafından kullanılan, sosyal psikolojinin gruplar arasındaki sosyal ilişkileri düzenlemek için geliştirdiği yaklaşımlarından biridir.  Allport (1954), Amir (1969), Sherif (1966), LeVine ve Campbell (1972) ve Tajfel ve Turner (1979) gruplararası ilişkilere yoğunlaşan ilk araştırmacılar olmuştur. Gruplararası temas kuramının temeli, Gordon Allport (1954)’un “Önyargının Doğası” isimli kitabında yazdığı Temas Hipotezi ile atıldığı yaygınlıkla kabul edilmektedir. Sosyal temas hipotezindeki ilk varsayımlar, dış gruptan kişilere dair bilgi eksikliğinin, kişileri ön yargıya sevk ettiği ve farklı gruplardan kişilerin birbirini tanımasıyla bu ön yargının azalacağı yönünde olmuştur. Daha sonraları, Allport’un temas hipotezi, gruplararası temas kavramı olarak Pettigrew (1998) tarafından kullanılmıştır.

Gruplararası temasa ilişkin diğer önemli bulgular ise Muzafer Sherif ve arkadaşları tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda elde edilmiştir. Bu araştırmaların sonuçları, temasın sadece gruplararası ilişkileri iyileştirmek için yeterli olmadığını, ayrıca gruplararası temasın olumlu sonuçlarının iki gruba da birbirleriyle iş birliği yapmaksızın gerçekleştirilemeyecek olan yüksek hedefler verildiği durumlarda ortaya çıktığını göstermektedir. Temas hipotezi, en kısa ifadeyle grup üyelerinin birbirleriyle etkileşime girmesi ile gruplar arasındaki ön yargı ve çatışmanın azaltılabileceğini öne sürmektedir.

Allport’un Temas Hipotezi

Temas hipotezi, dış grup üyeleriyle kurulan bağın güçlenmesi için sosyal temasın olması gerektiğini ileri sürer. Uygun koşullar altında (Allport, 1954), farklı sosyal kimliklere (etnik, dinî, mezhebi vb.) sahip kişiler arasında gelişen olumlu tutumların, diğer tüm dış grup üyelerine genellenebileceği ve böylece dış gruba yönelik ön yargının azalacağı varsayılmıştır. Dış grup hakkında yeni ve doğru bilgiler edinmek, dış gruba karşı oluşan olumsuz kalıp yargıları yıkabilmektedir. Böylelikle gruplararası farklılık algısı azalırken benzerlik algısı artabilmektedir (Pettegrew ve Tropp, 2006, 2008). Allport, gruplararası temasın, gruplar arası ön yargıyı etkili bir şekilde azaltması için gerekli koşulların olduğunu ileri sürmüştür. Allport’un ileri sürdüğü uygun koşullar şunlardır: Eşit statü, ortak hedefler, gruplararası iş birliği ve otorite desteği.

Eşit Statü: Her iki grup da eşit statüye sahip olmalıdır. Ayrıca, her iki grubun da eşit olduğunu algılaması önemlidir. Farklı sosyal statülere sahip olan gruplar arasında oluşan etkileşim sonucunda gruplararası ön yargıların üretilmesi veya pekiştirilmesi muhtemel gözükmektedir.

Ortak hedefler: Her iki grup da ortak hedeflere sahip olmalıdır. İki veya daha fazla grubun birlikte çalışması isteniyorsa üst amaçlar belirlenmelidir. Sherif ve arkadaşlarının gerçekleştirdiği kamp deneyinde görüleceği gibi, ayrık gruplara bir üst amaç verildiğinde, grup üyeleri birbirlerine karşı olan düşmanca tutumlarını bırakıp diğer grup üyeleriyle ortak amacı gerçekleştirmeye ve birbirlerini desteklemeye yönelmektedir (Sherif, Harvey, White, Hood ve Sherif, 1961; Sherif ve Sherif, 1969).

Gruplararası iş birliği: Her iki grup da hedefleri yerine getirmek için iş birliği hâlinde çalışmalıdır. Gruplararası rekabetin varlığı, ön yargıların tetiklenmesine neden olabilmektedir. Sherif ve arkadaşlarının gerçekleştirdiği kamp deneyinde de görüleceği gibi yarışan iki grup, ortak amaçla hareket ederek iş birliği yaptıklarında birbirlerine dair tutumları olumlu yönde değişebilmektedir.

Otorite desteği: Politikacılar ve yöneticiler gibi otorite figürlerin gruplararası teması ve etkileşimi desteklemelidir. Otoritenin, sosyal etkileşimi olumlu karşılayarak sosyal etkileşime destek vermesi, sosyal temas sürecini olumlu etkileyecektir.

Kişisel etkileşim: Grup üyelerinin birbirleriyle kişisel ve gayriresmî ilişkiler kurması durumunda gruplararası temas, ön yargıların azalmasını sağlayacaktır. Kişiselleşmiş özel ilişki ile yakınlık artacak ve ön yargılar, olumlu tutumlara dönüşebilecektir.

Gruplararası Temasa İlişkin Temel Bulgular

Allport’a göre, bu koşullar gerçekleştiği takdirde farklı sosyal kimliğe sahip bireyler arasında ortaya çıkan tutumlar, zamanla olumlu hâle gelecektir. Gruplararası temas teorisi, 1954 yılında Allport tarafından ortaya atılmış ve sonrasında Pettigrew (1997;1998), temas koşullarına daha olumlu bir temas için arkadaşlık kurmayı da ekleyip koşulları genişletmiştir. Sosyal psikolojide Yayılmacı Temas Teorisi ve Hayali Temas Teorisi olarak bilinen teorilerin de gruplararası temas teorisini desteklediği bilinmektedir. Allport, temas hipotezini ilk kez formüle ettiğinden beri birçok çalışma, ön yargıyı azaltmada temasın önemini vurgulamıştır. Gruplar arasındaki temasın, optimal olmayan koşullarda bile, ön yargının azalmasıyla güçlü bir şekilde ilişkili olduğu görülmüştür.  Temas hipotezine göre  gruplararası temas, ön yargıyı azaltmakla kalmamakta, ayrıca olumlu tutumlar diğer dış-gruplara da genellenmektedir.

Yazar: Canan Önerli
Editör: Ozan Yazıcı

Kaynakça:

• Küçükkömürler, S. & Sakallı, N. (2017). Gruplar Arası İlişkileri Düzenlemede Sosyal Temas Kuramları: Gruplar Arası, Yayılmacı ve Hayali Temas. Nesne Dergisi. 5. 1-31. 10.7816/nesne-05-09-01.
• Zuma, B. (2014). Contact theory and the concept of prejudice: Metaphysical and moral explorations and an epistemological question. Theory & Psychology, 24 (1), 40–57. https://doi.org/10.1177/0959354313517023.
• Okyere-Kwakye, E., Nor, K. M., Soehod, K., & Zaitul. (2019). Intergroup Contact Theory. International Journal of Knowledge Management, 15(2), 81–96. https://doi.org/10.4018/ijkm.2019040105.

Görsel Kaynakça:

• https://medium.com/bending-the-arc/the-science-of-belief-move-beyond-us-and-them-to-we-877a5d714a9c
• Online Intergroup Contact – Scientific Figure on ResearchGate. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/figure/An-integrated-model-of-Allports-1954-conditions-and-moderators-and-mediators-of_fig1_257995020