Hoş Geldin Kuzey Makedonya

17.03.2019
Hoş Geldin Kuzey Makedonya

Ülkeler arası çatışmalara, anlaşmazlıklara çok sık şahit oluruz. Anlaşmazlıklar bazen değerli bir su kaynağı içindir. Bazen durdurulamayan göçler, bazen ise tamamen güvenlik merkezli sebeplerden kaynaklanmaktadır. Makedonya –eski resmi adı ile Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti (FYROM-Former Yugoslav Republic of Macedonia)- ve Yunanistan arasında yaşanan sıkıntı ise tüm bunlardan farklıdır. İki ülkenin anlaşmazlığı yıllardır kör düğüme dönmüş ve çözülmesi neredeyse imkânsız addedilen isim sorunuydu. Uzun görüşmeler ve diğer ülkelerin arabulucu faaliyetler yürütmesi ile bu iki ülke isim sorunu konusunda tamamen uzlaştı. Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti resmi olarak Kuzey Makedonya adına kavuştu. Tercih edilen bu yeni isim hem FYROM parlamentosunda hem de Yunanistan parlamentosunda onaylandı. Peki, yaşanan bu isim sorununun tarihi arka planı neydi?

Kuzey Makedonya aslında Makedonya coğrafi bölgesinin küçük bir parçasını oluşturmaktadır. Bahsedilen bu coğrafi alan, Vardar, Pirin ve Ege Makedonyasından oluşmaktadır. Bugün Vardar Makedonyasında Kuzey Makedonya devleti kurulmuş olup kapladığı alan coğrafi Makedonya’nın yalnızca yüzde (%) 38’idir. Ege MakedonyasıYunanistan, Pirin Makedonyası ise Bulgaristan sınırları içindedir. Coğrafi Makedonya Ege denizine sahili olmakla birlikte Balkanlar’ın ortasında kalır. Etnik köken olarak Anadolu’dan, Mor ova-Vardar istikametinden ve Rusya ile Tuna Nehri boylarından gelen kavimlerin karışımı olan Makedonların, Milattan Önce (M.Ö.) 2000’lerde bu bölgeye geldiği düşünülmektedir. Bu düşünceye karşı Makedonların ayrı bir etnik kökene sahip olmadığı, Arnavut, Bulgar, Yunan, Slav ya da Türklerin akrabaları olduğuna yönelik görüşler de bulunmaktadır. Bu görüşler uzun zamandır tartışılmaktadır. Bilinen odur ki Eski Çağ’larda Makedon hükümdarlarının “politik sebeplerden” ötürü kendilerini Yunan kabul etmişlerdir ve M.Ö. 6’ncı yüzyıldan itibaren Yunan Uygarlığı ile bağlarını kuvvetlendirmeye çalışmışlardır. Fakat dil, toplumsal ve kültürel özellikler açısından Makedonlar ile Yunanların birbirinden farklı oldukları bir gerçektir. Eski Çağın Yunan yazarları,Makedonları ayrı bir ulus olarak görmemiş ve onları diğer kuzey halkları gibi “barbar” olarak nitelendirmiştir. İskender’in Yunanistan’ı yönetimine almasını da barbar istilası olarak not etmişlerdir.

Makedonya yaklaşık beş buçuk asır Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetimi altında kalmıştır. Osmanlı’nın güç kaybetmeye başlaması ile dikkatleri üzerine çeken Makedonya; Bulgaristan’ın, Yunanistan’ın ve Sırbistan’ın toprak taleplerine maruz kalmıştır. Yaşanan II. Balkan Savaşı sonunda imzalanan Bükreş Antlaşması ile Makedonya toprakları taksim edilmiştir. Paylaşımda halkın istekleri göz ardı edilmişti ve Yunanistan Ege Makedonya’sını, Bulgaristan Pirin Makedonya’sını ve Sırbistan Vardar Makedonya’sını almıştır. Makedon halkı bu paylaşımı her ne kadar kabul etmese de paylaşım değişmemiştir.

İkinci Dünya Savaşı sonunda ise Makedonya meselesi farklı bir boyuta taşınmıştır. Jossip Broz Tito önderliğinde kurulan Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti, Vardar Makedonya’sını altı eş cumhuriyetten biri ilan etmiştir. Oluşturulan bu cumhuriyet ile Bulgaristan ve Yunanistan üzerine baskı kurulması amaçlanmış ve “Makedonya, Makedonlarındır” şiarı benimsenmiştir. 1947 yılında Tito ile Bulgaristan Başbakanı Georgi Dimitrov, Bled’te bir anlaşma yapmıştır bu anlaşmaya göre; Yunanistan’da devam eden komünist ihtilalin gerçekleşmesi halinde Ege Makedonya’sı, Makedonya Cumhuriyeti’ne dâhil edilecek, Batı Trakya Bulgaristan’ın olacak ve Yugoslavya ile Bulgaristan büyük bir “Güney Slav federasyonu” olarak birleşecektir. Sonuçta Yugoslavya ve Sovyetler Birliği’nin arasının açılması ve Dimitrov’un ölümü ile proje sona ermişti.

Yunan Hükümeti, Yunanistan’ın kuzey bölgesi için Makedonya ismini kullanmıyordu. 1988 tarihine gelindiğinde çıkarılan kanunlar ile Yunanistan’ın kuzey bölgesi Makedonya adını aldı. Yugoslavya İç Savaşı’nın başlaması ve Makedonya Cumhuriyeti’nin 17 Eylül 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan etmesi ile Yunanistan, Makedonya’nın bu ismi kullanarak topraklarında hak talep edebileceğini iddia etti ve Makedonya Cumhuriyeti’nden isim değişikliği istedi.Makedonya yönetimi bu talebi reddetti ve isim sorunu böylece başlamış oldu. Yunanistan, Makedonya Cumhuriyeti’nin tanınmasını engellemek için üçüncü devletlere baskı politikası uyguladı. Makedonya’nın uluslararası örgütlere üyeliğine karşı kullanılan veto, 2 yıl süreyle uygulanan kesintisiz ticari ambargo ve dünya kamuoyunda “Makedonya Yunan’dır” propagandası Yunan dış politikasını şekillendirdi. Uygulanan ambargo Makedonya ekonomisini ciddi anlamda etkilemiştir. Hükümet dışında Yunan halkının da bu konuda oldukça katı bir tutum takındığının altını çizmekte yarar var.İsim sorununda Yunanistan, birleşik bir bütünü teşkil etmeyen Makedonya, orada yaşayan nüfusa bakılmaksızın sadece coğrafi bir isimdir ve bu coğrafyanın etnik bir grubu, özellikle de bir grup Slavı tanımlamak için kullanılması hatalıdır tezini savunur. Yunanistan’ın görüşü, Büyük İskender’in ve tüm Makedonların Yunanlı olduğu düşüncesine dayanmaktadır. Bağımsızlık ilanı ardından Yunan milliyetçiler Makedonya’nın bayrağına Yunanların ulusal sembolü olan 16 ışınlı Vergina Güneşi motifini koymasını ve parasına Selanik Kulesi’ni yerleştirmesini hem milli değerlerin çalınması hem de toprakları üzerinde hak iddia edilmesi anlamında yorumlarlar .Onlara göre Makedonya ile ilgili olan her şey Yunanlara aittir. Yunanistan, 2 Ağustos 1944’te kurulmuş olan Makedonya Halk Cumhuriyeti ile 1991’de bağımsızlığını ilan eden devlet arasında devamlılık ilişkisine atıf yapan Makedonya Cumhuriyeti anayasasına da göndermeler yapmıştır. Öyle ki yeni cumhuriyetin anayasasında Anti Faşist Makedonya Ulusal Kurtuluş Meclisi’nin, 2 Ağustos 1944’te yayınlanan ve “Makedonya’nın diğer iki parçasının da özgürleştirilmesi ve tüm Makedonların tek bir çatı altında birleştirilmesini” öngören bildirgesindeki prensiplerin esas alındığını belirten maddenin olması, Yunanistan’ın temel argümanlarından birini teşkil etmiştir. Öyle ki 1990’lı yılların ilk yarısı Yunanistan için Makedonya’nın tanınmaması gayreti ile geçmiştir. Makedonlar ise tüm bu iddiaları reddetmiş ve iddiaları zamanında üç bölgeye ayrılan bir ulusun yeniden bölünmeye çalışılması olarak yorumlamıştır.

Amerika Birleşik Devletleri’nin arabuluculuğu ile Yunanistan ve Makedonya arasında 13 Eylül 1995 tarihinde New York’ta imzalanan Geçici Anlaşma sonrasında, Makedonya bayrağını ve anayasasındaki bazı maddeleri kaldırdı. Bayrağındaki, kırmızı fon üzerinde altın renkli bir güneş bulunan bugünkü şekli benimsedi. Birleşmiş Milletlerdeki yerini “Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti” ismiyle aldı. Fakat Yunanistan’ın veto yetkisi bulunan NATO ve AB gibi kurumlara ise üye olamadı. Günümüzde sorunun çözülmesinde Makedonya’nın bu kurumlara üye olma isteğinin payı büyüktür.

Uzun süren çekişmeler sonucu Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti ve Yunanistan anlaşma kararı aldı. Anlaşma maddelerince Makedonya; Antik Yunan medeniyetine;Büyük İskender ve Yunan tarihine göndermeler yapan isim, levha, bayrak ve amblemleri 6 ay içinde değiştirmek zorunda.Önümüzdeki 5 yıl içinde ise devlet daireleri levhalarına, kimlik, pasaport ve her türlü resmi yazışma ve belgelere, logolara ve anketlere “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti” adını işleyecektir. Tarih kitaplarında yapılmış olan benzer göndermeler de çıkartılarak yeni düzenlemeler yapılacaktır.

 Her iki ülke vatandaşları antlaşmaya tepki gösterse de Makedonya’da gerçekleştirilen halk oylamasında yüzde 91 oranında isim değişikliği onayı çıkmıştır. Halk oylamasına katılım yüzde 36’da kalsa da çıkan sonuç kabul gördü. Yunanistan’da ise kabinede yaşanan ayrılıklar ve halkın protestolarının tansiyonu yükseltmesine rağmen parlamento isim değişikliği antlaşmasını yani Prespes anlaşmasını onaylamıştır. 27 yıldır süren bu çekişme iki tarafında uzlaşmacı tutumu sayesinde çözüme kavuşmuştur.

KAYNAKÇA

BBC News. (2018). Kuzey Makedonya Cumhuriyeti anlaşması imzalandı: 27 yıllık Yunanistan-Makedonya isim krizi hakkında bilinmesi gerekenler.29 Ocak 2019 tarihinde, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-44477691 adresinden erişilmiştir

Berberakis, S. (2019). Resmi adı “Kuzey Makedonya” olarak değişen Makedonya Cumhuriyeti, NATO üyeliğine hazırlanıyor. 29 Ocak 2019 tarihinde, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47016362 adresinden erişilmiştir.

Berberakis, S. (2019). Yunanistan Parlamentosu, Makedonya’nın yeni ismini onayladı. Ocak 29 Ocak 2019 tarihinde, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47002081 adresinden erişilmiştir.

Deutsche Welle. (2018). Makedonya’da referanduma katılım düşük. Ocak 29, 2019 tarihinde https://www.dw.com/tr/makedonyada-referanduma-katılım-düşük/a-45705100 adresinden erişilmiştir.

Durmaz, M. (2015). Makedonya Sorunu ve Yunanistan’ın İsim Uzlaşmazlığı. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, (3), 59–68.

Özgen, C. (2013). Balkanlar’da Güvenliğe Yönelik Bir Tehdit:Yunanistan-Makedonya Anlaşmazlığı. U.Ü Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 327–345.

ETİKETLER:
YAZAR BİLGİSİ
Sündüs Adaş
Sündüs Adaş, 1994 İstanbul doğumludur. Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler alanında Yüksek Lisans mezunu olan Sündüs, Balkan coğrafyasına özel ilgi duymakta ve yazılarını, araştırmalarını bu alanda yoğunlaştırmaktadır. Farklı kültürler tanımak, yeni insanlarla tanışmak, gezmek ve okumak en büyük tutkularındandır.
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.