İlk Kuramcılardan Auguste Comte

Sosyolojinin ilk kuramcılarından olduğu kabul edilen Auguste Comte, doğa bilimlerinden esinlenerek toplumsal olayları incelemek üzere “sosyoloji” adını verdiği yeni bir bilim dalının temellerini atmıştır.

Fransız Devrimi’nin sonrasında meydana gelen (toplumsal ve siyasal çalkantılı) dönemde yaşamış Fransız yazar ve düşünürdür. Comte’un düşüncelerini incelersek dönemin fırtınalı olaylarının etkilerini görebiliriz. Fransız Devrimi toplumda önemli değişmeler yaratmıştı; sanayinin gelişmesi Fransız halkının geleneksel yaşamını değiştiriyordu. (Giddens, 2005. ss.7) Comte, bu değişen toplum işleyişini yasalarla açıklamak istiyordu. O, fiziksel dünyayı açıklayan yasaların toplumsal düzende olabilecek yasaları da açıklayabileceğini düşünüyor ve toplumsal yasalar oluşturmaya çalışıyordu. Onun inancı ve düşüncesi; tüm disipliner çalışmaların ortak bir mantığı olduğuna ve bu ortak mantığı bilimsel yöntem şeklinde toplum yasaları ile bağdaştırmaktı. Bu paydada da toplumu denetleme ve ön görme olanağı veren yasaların, insanlık çıkarına toplumun kaderini biçimlendirmesine olanak sağlayacaktı. Yani Comte’un amacı insanlığın hem geçmişteki gelişimini açıklayacak, hem de gelecekteki seyrini tahmin edecek toplumun, natüralist bir bilimini yaratmaktı. (Coser, 2015. ss.23)

Comte, toplumun yasalarını açıklayabilmenin yanında toplumun istikrarını sağlayan koşulları da formalize etmeye çalıştı. Bu doğrultuda “toplumsal dinamik” ve “toplumsal statik” olarak belirlediği kavramlarla toplumsal düşünce sistemini kurdu. Toplumsal dinamik, ilerleme ve değişimi; toplumsal statik, düzen ve istikrar sağlamayı amaçlar. Yeni bilim, bilgi edinmenin yolunu gözlem ve akıl yürütme olduğunu savunur. Pozitif Felsefe de şöyle der, “Her bilimsel kuram gözlemlenen olgulara dayanmalıdır ancak ‘herhangi bir kuramın kılavuzu olmaksızın olguların gözlenemeyeceği’de eşit ölçüde doğrudur. ( Coser, 2015. ss. 23) Comte, kurmaya çalıştığı yeni bilime (modern bilim) önce “toplumsal fizik” terimi ile ifade etmiştir. Ancak o dönemlerdeki diğer düşünürler de bu terimi kullanılmaktaydı. Kendi görüşlerini onların görüşlerinden ayırt etmek için “sosyoloji” terimini türetmiştir. Bu kelimeyi ilk olarak Pozitif Felsefe Dersleri’nin dördüncü cildinde kullanmıştır.

İnsan, insanı olmayan çevresini kendi yararına dönüştürebilmek için doğal dünyayı yöneten yasaları bilmek zorundadır, ( Coser, 2015. ss.24) “Bilimden Öngörü, Öngörüden Kuvvet çıkar.” ( Comte, 1830. ss. 20-21) Bu sözü kısaca şöyle açıklayabiliriz, topluma yön verebilme ancak toplumsal kuralların keşfedilmesi ile mümkün olabilecektir.

Pozitivizmi  benimseyen Comte, sosyolojiye de bu bakış açısıyla yaklaştı. Comte, sosyolojinin toplumu incelemesinde matematik ve fizikte olduğu gibi kesin bilimsel yöntemlerin kullanılması gerektiğini söylüyordu. Bu bilimlerde kişisel görüş ve düşüncelerden bahsetmek sağlıklı değildi. “Matematik ve astronomide düşünce özgürlüğü olmadığı gibi sosyolojide de olamaz.” diyen Comte’a göre, kesin bilimsel yöntemlerin sosyolojide de geçerli olması gerekir. Comte’a göre, sosyolojiyi bilim sahasına çıkarmak aynı zamanda insanların bilimsel olgular hakkındaki görüşlerini önler. Sosyolojide görüş bildirme hakkı yalnızca bilim insanlarına ait kılınmalıdır ki gereksiz spekülasyonlardan ve ütopik görüşlerden korunsun.

Comte’un genel toplum düşüncesinin hareket noktası, insan ve toplumların temelde birliğidir. Comte’a göre, insan, toplum ve tarih tektir/birdir. Toplumun yasalarını araştırırken ilerleyeceği yöntem, doğa bilimlerindeki yöntemlerden farklı değildir. Bunlar gözlem, deney ve karşılaştırmadır. Comte, bu yöntemlerin sosyolojide kullanılmasının kaçınılmaz olduğunu iddia ederek dördüncü yöntemi de ekler; tarihsel yöntem. Comte’a göre bu yöntem sosyolojinin temelini oluşturur. Tarihsel bir evrim anlayışının yol göstermediği sosyolojinin boş olacağını söyler. Çünkü ona göre sosyolojinin gerçek inceleme nesnesi insan türünün tarihidir. Comte’un toplum biliminin sistematik hale getirilmesi ve birleştirilmesine yaptığı katkılar ile sosyolojinin akademik alanda uzmanlaşmasında önemli olmuştur.

Rabia DURAK

KAYNAKÇA

COMTE , Auguste. (1830). Positive Philosophy, I, s.4

COSER, L. A. (2015). Sosyolojik Düşüncenin Ustaları, Ankara: De Ki Basım Yayım

GİDDENS, A. (2005). Sosyoloji, Ankara: Aytaç Yayınevi