Kendi Diline Has Hislere Tercüman Kelimeler

Kimi kelimeler var ki, dilinin insanlarının yaşamlarından, hayatlarından beslenerek var olmuş, diğer dillerde ise bunları karşılayan, tek kelimeyle tercüme eden bir sözcük yoktur. 

Hedef dildeki sözcükler, kaynak dildeki sözcüğün ruhunu yansıtmakta yetersiz kalıyor, sadece hislerle tercüman oluyorlar. Kültürler arasındaki farklılıkları, bir kültürün kendine haslığını anlatan en güzel örnekleri olan bu kelimelerin bazıları insana keşke bizim dilimizde de olsa dedirtecek kadar güzel ve duygulu.

İşte bu kelimelerin sadece birkaçı…

   Luftmensch, İbranice bir kelime. Almanca’daki luft (hava) ve mensch (insan) kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşan kelime ‘hayalci’ insanları nitelemek için kullanılıyormuş. Türkçe’de ‘aklı bir karış havada’ diye nitelenen bu hayalcilik halinin hep ‘hava’yla, ‘uçma’yla bağının kurulması da ayrıca ne hoş.

    İktsuarpok kelimesi Eskimo dilinde; ‘biri gelsin diye beklerken duyulan öfke’ anlamına geliyor. Çok derin bir anlamı var. Beklediğiniz bir otobüs de olabilir, aşk da. Beklemekle ilgili o azabı iyi anlatıyor.

    Waldeinsamkeit kelimesi Almanca bir kelime  ‘ormanda tek başınaymış gibi olma hissi’ anlamına geliyor. Iyer, bu kelimeyi “hem yalnızlık hem de doğa ile bütünleşme anlamı veren bir kelime” olarak tanımlıyor.

    Kilig, Filipinler’de konuşulan Tagalog dilinde bir kelime. Türkçe’de ‘karnında kelebekler uçuşması’ diye tabir edilen halin kelimeleşmiş hali. Daha manevi bir gerekçeye dayanan ve bünyeyi allak bullak eden his heyecanlandığınız, romantik hissiyatlarla depresyona girdiğiniz, düşündükçe hoş olduğunuz anlara dair imiş. Bir dilde bu tasvirin kelimeyle karşılanması da ne muazzam!

    Utepils Norveç dilinde ‘güneşli bir günde dışarıda oturup biranın keyfini çıkarmak’ anlamına geliyormuş… Ne dersiniz, bir Uteplis?

    Boketto, Japonca bir kelime. Özel herhangi bir şey düşünmeksizin uzaklara dalıp gitme halini anlatan bir kelime. Sizinde hayatınızda yer ediyor mu?

    Komorebi, Japonca bir kelime. Ağaç yapraklarının arasından süzülüp gelen günışığı için kullanılıyor imiş. Japon bahçelerinin dilden dile yayılan güzelliğinin dile yansımış hali olsa gerek.

    Kalpa, Sanskritçe bir kelime. Zamanın kozmolojik anlamda akışını ifade ediyor imiş. Böyle bir akışın olduğunu da tüm gündelik haller içinde hatırlamakta fayda var.

    Hiraeth, Gal dilinde bir kelime. Bu geçmişte yaşadığınız/varolan ama artık dönmenizin mümkün olmadığı bir yerden aslında hiç varolmamışın bir yerin özlemini çekmeye kadar geniş bir yelpazede seyreden özlem dolu halleri anlatan bir kelime.

    Tretår, İsveççe bir kelime. Kahve tutkunlarının halini anlatır bu kelimedeki “tår” bir fincan kahve demekmiş, “påtår” yeniden doldurmak, “tretår” ise ikinci kez yeniden doldurmak anlamına geliyormuş.  Bir fincan daha!

    Gökotta, İsveççe bir kelime. Sabah ilk öten kuşların sesini duymak için dışarı çıkmak amacıyla erkenden uyanmak anlamına geliyor.

   Mamihlapinatapei, Fuego yerlilerinin kullandığı Feugyan dilinde “karşılıklı iki kişinin istediği, ancak söylemeye çekindiği bir şeyi yapmayı birbirinizden umarak karşılıklı bakışmak” anlamını taşır.

    Akihi, Hawai dilinde bir kelime. Bir adres tarifini aldıktan hemen sonra unutma halini açıklar kelime imiş. Bilmediği bir yerde unutmaktan korktuğu için adres sormaya çekinen bu nedenle krokilerle yaşayanların halini karşılayan bir sözcük dünya dillerinde mevcut imiş.

   Commuovere, İtalyanca bir kelime. Özellikle bir hikayeden aşırı şekilde etkilenip heyecanlanmanızı, içinizin açılmasını karşılayan bir kelime.

Kaynakça:

www.tzv.org.tr