Melon Şapkalı Anti-Kahraman: Charlie Chaplin

28.03.2019
Melon Şapkalı Anti-Kahraman: Charlie Chaplin

Sesli sinemanın ortaya çıkışından önceki dönemde, sadece bir panayır eğlencesi olarak görülüp küçümsenen sinemanın neler anlatabileceğini göstermenin yolunu, yarattığı Şarlo/Charlot The Tramp* (Berduş) karakteriyle tüm dünyaya göstermişti Charlie Chaplin. Sessizliğin siyah beyaz perdesine uyum sağlamayan; en aykırı mesajlarını melon şapkası, bastonu, büyük ayakkabıları ve köşeli bıyıklarıyla verebilen ikonik bir anti-kahramandı. Üstelik sadece filmlerinde değil, yaşadığı dönemde de.

Charlie Chaplin olarak tanıdığımız, tam adıyla Charles Spencer Chaplin 16 Nisan 1889’da Londra’da dünyaya gelmiştir. Annesi ve babası müzikhol ve tiyatroda çalışan profesyonel sanatçılardır. Chaplin, sanatın ve maddi yokluğun içine doğmuştur ki henüz bir yaşındayken anne ve babası ayrılır. Ayrılığın ardından annesiyle yaşamaya devam eder.
İlk sahne tozunu yuttuğunda ise beş yaşındadır. Annesinin sahnede aniden sesinin kısılmasıyla seyircilerden yükselmeye başlayan yuhalamalara müzikhol yöneticisi elbette kayıtsız kalamayacaktır. Müzikholün yöneticisi, köşede sessizce duran Chaplin’i elinden tutar ve sahneye çıkarır. Chaplin annesini defalarca kez izlemiş olmanın verdiği güvenle eline mikrofonu alır ve şarkı söylemeye başlar. Chaplin’in o şaşkın ifadesinin ardındaki kendinden emin duruşu sayesinde, gelen konuklardan kahkaha sesleri ve alkışlar yükselmeye başlamıştır.

Annesinin durumu, sesini kaybetmesi ve maddi sıkıntıların etkisiyle daha kötüye gitmektedir ve annesi kliniğe yatırılmak zorunda kalmıştır. Annesinin yokluğu ve babasının da Chaplin 8 yaşındayken hayatını kaybetmesi sebebiyle hayatı kimi zaman bakım evlerinde kimi zamansa sokaklarda geçmeye başlar.
“Amacınız zarar vermekse güce ihtiyacınız vardır. Diğer her şey için sevgi yeterlidir.”
Ağabeyi Sydney ile birlikte katıldıkları gezici kumpanyada Mark Sennet’in dikkatini çeker ve “Making a Living” filminde rol almayı başarır. Bu rolle, Şarlo karakterinin ve sinema kariyerinin temellerini atmaya başlamıştır.

Çocukluğunda babasının sarhoş hallerini taklit etmesiyle yürüyüşü, içinin temizliğinin yüzüne yansımasını göstermek amacıyla yüzüne sürdüğü beyaz pudrası, komik bıyığı, büyük ayakkabıları, melon şapkası ve elinden düşürmediği bastonuyla yaratmaya başlar Şarlo karakterini. Bir karakter yaratmak elbette bunlardan ibaret olmayacaktır, bu görünüme sahip kahramanımızı birden anti-kahramana dönüştürür Chaplin. Sakarlıklar yapan, kimi zaman polisten kaçan, kavgaya karışan, kurnaz ama saf ve iyi niyetli bir Şarlo tanırız. Güleriz, üzülürüz, bazen kızarız Şarlo’ya. Fakat Şarlo karakteri sadece bir tiplemeden ibaret değildir Chaplin için, bir temsildir. Modern Times’ta sistemin sömürü çarkına sıkışıp kalan bir işçidir, yoksuldur, çoğu filmde işsizdir ve otoriter güçlerce itilip kakılır. O dönemde sadece zengin kimselerce kullanılan takım elbise, Chaplin’in gözünde suçlu egemen sınıfının giyim tarzıdır. Şarlo karakteriyle de o takım elbiseyi temsil eden kişileri küçük düşürerek, gülünçleştirerek; otoriteye isyanını dile getirir Chaplin.
Her yeni filmde bu berduş, toplumun dayattığı normlara karşı çıkan ve daima kazanan, sistemi eleştiren bir ikon haline gelir. Chaplin toplumun alt ve orta kesiminin gönüllerinde taht kurmaya başlamıştır ki halkı daha da ateşleyen filmleri peşi sıra gelir.
The Immigrant, The Kid filmlerinin ardından çektiği City Lights filminde film müziklerinin bestelerini de yapmaya başlamıştır Chaplin. Sinemada olduğu kadar şarkı sözü bestelerinde de başarılıdır, filmlerinden birinde söylediği Smile isimli şarkıya Michael Jackson albümünde yer verir. Smile şarkısını söylerken filminde yaptığı dans figürü ise, Michael Jackson’la özdeşleştirdiğimiz “Moonwalk” dansının ta kendisidir.
“Benim geçmişte ve halen sürmekte olan en müthiş günahım, geçerli görüşlere sahip olmayan biri olmaktır.”

anti-kahraman-charlie-chaplin

Charlie Chaplin’in kayıtlara geçen altmış beş filmi yer alır ve aynı zamanda sinemada da birçok olgunun temellerini atmıştır. Mimikleri, gülüşü, simgeleri kullanışı, gerçeküstücülüğü ile ilgi çeker yıllarca. Seçtiği mekânların ve karakterlerin her sokakta karşımıza çıkabilecek olması, toplumsal adaletsizlik, zorbalıklar, insanlığın durumu konularında kaygılarını yansıtması ve tüm bunlarla Şarlo usullerince başa çıkmasıyla da yüreklerde yer edinir.
Andrey Tarkovski, yazdığı “Mühürlenmiş Zaman” kitabında bahseder Chaplin’den; “Kahramanları en garip durumlarda bile doğallıklarını korur ve bu yüzden insanları kahkahaya boğar. Chaplin’in kahramanları, özellikle çevrelerindeki abartılmış dünyanın saçmalığı yüzünden daha da inandırıcıdırlar. Bazen Chaplin sanki 300 yıl önce ölmüş gibi geliyor! O kadar klasik, o kadar büyük!”
Yayınlanış yılı itibariyle 1940’ta The Great Dictator filminde tüm fiziksel benzerliklerinin avantajını kullanarak Adolf Hitler’i canlandırır Chaplin. Film apaçık bir yergiden ibarettir. Chaplin, dönemin en korkulan adamıyla alenen alay eder film boyunca. “Sesli film çıktı, sinemanın şiiri öldü” sözleriyle tüm kariyeri boyunca sessiz filmin savunuculuğunu yapmış olmasına rağmen, The Great Dictator’de ilk uzun replikli konuşmasını yapar Chaplin ve bu konuşma sinema tarihinin en etkili monologlarından biridir.
“Monsieur Verdoux” filmini yapmasının ardından, komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle Amerika’da Chaplin hakkında karalama kampanyası başlatılır. Bir İngiliz olarak Amerika’da yaşamış ve asla Amerika vatandaşı olmamıştır, Chaplin’i hedef alan kitle tarafından bu durum da aleyhine kullanılarak, bu süreç Chaplin’in ömrünün geri kalanını geçireceği İsviçre’ye yerleşmesiyle sonuçlanmıştır.
1972 yılında yönetmenliğini yaptığı son filmi “A Countess from Hong Kong” ile sınır dışı edildiği ülke tarafından “Şeref Oscarı” ile ödüllendirilir. Ödülünü almak için yıllar sonra döndüğü Amerika’da sahneye çıktığındaysa, tarihin gördüğü en uzun soluklu alkışlar kopar. Ödülüne, akademi tarafından bir de not düşülmüştür; “Sinemaya yaptıkları, hesaplanamaz.”

Yazan: Nagihan YAĞCI

Kaynakça; “Film”- Ronald BERGAN
“Charlie Chaplin’in Son Dansı – Fabio STASSİ

YAZAR BİLGİSİ
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.