Meşhur Japon Resim Sanatı: Ukiyo-e

Ukiyo-e, Japonca’da “yüzen dünya resimleri” anlamına gelmekte ve aynı zamanda Edo döneminin (MS 1603-1868) sanatçılarını, şehir hayatını, romantik manzaralarını ve erotik sahnelerini konu alan bir Japon ahşap baskı sanatı olarak bilinmektedir. Yamato-e (klasik Japon resim sanatı) akımının devamı sayılan Ukiyo-e, kentsel yaşamın duyusal zevklerini örneklendirir, aynı zamanda dünyevi lezzetlerin uçucu doğasına acı tatlı bir hatırlatma sunar. 

El ile yapılmış olan Ukiyo-e baskıları makine ile yakalanılamayacak efsanevi tonların ve efektlerin elde edilmesini sağlamıştır. Bunun yanında net hatları, keskin geçişleri ve cesur kompozisyonları ile önde gelen çağdaş Japon sanat türlerinden biridir. 

Ukiyo-e eserlerinin her ne kadar sadece renkli ahşap baskı tekniği kullanılarak yapıldığı sanılsa da kağıt rulolarına fırçayla yapılan türleri (Nikuhitsuga) de bulunmaktadır. Özellikle bazı Nikuhitsuga ressamlarının eserleri dönemin soylularına çok yüksek fiyatlara satılmıştır. Ancak Edo döneminin sonuna doğru ise bir kase erişte fiyatına muntazam bir Ukiyo-e baskısına sahip olmak mümkün hale gelmiştir. Bu biraz fazla abartılı bir iddia olarak bulunsa da, 17. yüzyılda, Ukiyo-e sanatçılarının hızlıca üretilebilen renkli eserler yaratabilmek için tarihi ahşap baskı tekniklerini geliştirdikleri bir gerçektir. Ahşap kalıplar kullanılarak yapılan eserlerin çoğaltılması daha zahmetsiz ve ucuz hale gelmiştir. Bu da Edo dönemi Japonya’sının sıradan halkının birbirinden harika Ukiyo-e resimlerine sahip olmasını kolaylaştırmıştır. Böylece Ukiyo-e eski Japon kitaplarının sayfa illüstrasyonlarında ve kapaklarında kullanılır hale gelmiştir. Ayrıca, güzelliği ve hafifliği sebebiyle popüler bir hediye seçeneği haline gelmiştir. 

Dönemin ünlü sanatçılarından Katsushika Hakusai (1760-1849) ikonik eseri The Great Kanagawa’yı barındıran Fuji Dağı’nın ahşap baskı serisi Thirty Six Views’un yazarıdır. Hakusai aslında rastgele çizimler anlamına gelen “manga” terimini kullanan da ilk sanatçıdır. Öğrencilerinin kopyalayabilmesi için ürettiği eğlenceli çizimler şimdilerde bildiğimiz Japon çizgi roman türü ile ilişkilendirdiğimiz Hokusai Manga’yı yaratmıştır. 

Edo döneminin büyük sanatçılarından bir diğeri Utagawa Hiroshige’dir (1797-1898). Resmettiği manzaralar, seçtiği konular itibariyle tarzı daha cesur ve resmi kabul edilen Hakusai’ye kıyasla şiirsel ve romantik bir stili benimsemiştir. Hiroshige sadece Japonya’da değil, 19. yüzyıl batı dünyasında da özgün yaklaşımının etkilerini hissettirmiştir. 

Batı dünyasının Ukiyo-e ile tanışması tam anlamıyla 1865’te olmuştur. Fransız ressam Blackmon’un Japonya’dan siparişi üzerine gelen çömleğin ambalajı sayesinde ilk Ukiyo-e eserini gören Blackmon, ambalajı arkadaşlarına da göstererek birçok Batılı ressamın Hokusai Manga’nın baskısı ile Ukiyo-e’yi keşfetmelerini sağlamıştır. Basit bir ambalaj kağıdı olarak bolca üretilen Ukiyo-e baskıları Avrupa’da Japonlar’ın dudaklarını uçuklatacak fiyatlara satılmış ve Fransa’daki izlenimcilik akımı üzerinde büyük bir etki yaratabilmeyi başarmıştır. 

Ukiyo-e’nin Batı resmindeki izinin en belirgin olduğu eser ise Van Gogh’un Pere Tanguy’un Portresi’dir. Hiroshige’nin meşhur eserlerinden birkaçını portresinin arka planında yağlı boya ile taklit etmiştir. Van Gogh her ne kadar ilkel bulmuşsa da Ukiyo-e’i, ondan etkilenmeden edememiştir. Benzer şekilde Édouard Manet Emile Zola’nın Portresi isimli eserinde ithal Japon baskılarına atıfta bulunan ilk Avrupa tablolarından biriydi. 

Ayşe Nur ASYALI

Kaynakça 

Jones, C. (2019, Ağustos 25). Modern Art & Japanese Woodcut Prints. Medium. https://medium.com/thinksheet/modern-art-japanese-woodcut-prints-efebae1357c5 adresinden erişildi. 

Ukiyo-e (2020, 17 Nisan). Wikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/Ukiyo-e adresinden erişildi. The Ukiyo-e Artists You Need To Know (t.y.). Google Arts & Culture. 

https://artsandculture.google.com/story/the-ukiyo-e-artists-you-need-to- know/BQKC6o0k2oBRLA adresinden erişildi. 

Ukiyo-e (t.y.). Artsy. https://www.artsy.net/collection/japanese-woodblock-prints-ukiyo-e adresinden erişildi.