Narkissos Miti ve Sanat Eserlerine Yansıması

29.06.2020
Narkissos Miti ve Sanat Eserlerine Yansıması

Narkissos Miti Üzerine 

Narsisizm sözcüğünün köken aldığı, yakından ilişkisi olduğu varsayılan Narkissos mitinin çok geniş ve farklı kültürlerde çeşitli versiyonları bulunmaktadır. Öykü kısaca şöyle anlatılır: Kâhin hayatı boyunca Narkissos’un kendi yüzünü asla görmemesi gerektiğini aksi halde öleceğini söyler. Güzelliği hem kendi cinsi hem de karşı cins için arzu nesnesi haline gelen Narkissos, kimsenin duygularına karşılık vermez ve hiç kimseye yüz vermeyip gelen tüm teklifleri reddetmektedir. Yıllar sonra bir peri kızı olan Ekho, ormanda dolaşırken yakışıklı Narkissos’a rastlar ve ona ilk görüşte âşık olmaktadır. Lakin Narkissos güzeller güzeli Ekho’nun aşkına karşılık vermeden oradan uzaklaşır. Ekho kendisini bu aşka hapseder ve kara sevda içerisinde günden güne biterek, sonunda yok olur. Kendisinden geriye sadece “eko” denilen yankılar kalır.
Olympos dağında oturan tanrılar durumdan haberdardırlar. Narkissos’a kızıp onu cezalandırma kararı alırlar. Av peşinde olduğu bir gün Narkissos, susamış ve bitkin bir halde nehir kenarına ulaşır. Su içmek için eğildiği nehir kenarında su üzerinde olan suretine hayranlıkla bakakalır. Daha önce görmediği bu güzellik karşısında kendi yansımasına âşık olur. O ana kadar kimseyi sevmediği için ve ilk kez kendisinin görüntüsünün yansımasına şahit olduğu için âşık olmuştur kendisine. Kahinlerin sözlerine kulak asmayıp kendi görüntüsü ile baş başa kaldığı için orada ölen bedeni nergis adı verilen çiçeğe dönüşmüştür.


Sanata Olan Yansıması

Geçmişten günümüze Mitlerin sanatın içerisinde sayısız esere rehberlik ettiğini ve ilham verdiğini biliyoruz. Sanatta birçok resimde konu olarak kullanılan ve ilham veren diğer mitler gibi Narkissos miti ile Narsisizm’in bahsettiğimiz üzere belirli noktalarda bağlantısı bulunmaktadır. Narsisizm; yansımasını izlemekten kendini alıkoyamayan ve bu yansımaya olan hayranlığı ile kendi sonunu getirmesine neden olan Narkissos’un adından gelmektedir. Narkissos ve Narsistik arasında, sanatçılardaki Narsistik eğilimleri ilk olarak sanatçının kendi yansıması aracılığı ile kendini resmetmesi eyleminde açığa çıkmaktadır. Geçmişten günümüze birçok sanatçı kendi yansımasından yararlanarak kendini resmetmiştir. Bu resmetmenin altında karakterlerini, acılarını, sevinçlerini yansıtan oto portreler sanatçı hayatına dair izler taşıması anlamında da önemli bulgulara yer vermektedirler. Örneğin Rembrandt, Egon Schiele, Ferdinand Hodler, Frida, Van Gogh gibi sanatçıların resimlerinde bu yansımaları görürüz. Huzursuz, tedirgin edici, yer yer abartı içeren kişiselliğin görüntü bulmuş hali olarak gözler önüne serilmektedir. İçerik olarak aktarılan konuların her biri farklı izler taşımalarıyla birlikte melankoli içermektedirler. Sanatının konusu ve modeli kendisi olan sanatçılar ürettiği eserinde kendi hayatlarına ve iç dünyalarına yönelik olan varoluş sorgulamalarını ve tüm öznelliğini sanat yapıtına bütünüyle aktarmışlardır.
Mitin direkt olarak sanata olan yansıması konusunda kendine özgü yorumlayıp resmeden sanatçılardan biri Caravaggio’dur. Eserde su birikintisine doğru kendi yansımasını hayran bir şekilde izleyen erkek çocuk görmekteyiz. Tam olarak mitin kendine göre yansımasını resmeden sanatçı, figürü tablonun merkezinde kullanmayı tercih etmiştir. Belirli bir arka plandan yararlanmamış olması ve yansımanın asıl figürün üzerinde kullanılan renklerin tam tersi kontrastlı renklerden oluşması dikkati konunun başat kahramanı olan figüre çekmek amaçlı olmaktadır. Barok dönemin ustası olarak bilinen sanatçı kullandığı renkler ile karanlık bir atmosfer elde etmiştir.

narkissos-miti-ve-sanat-eserlerine-yansimasi
Caravaggio , Narciso, 1597-1599. 110 cm x 92 cm,
Tuval üzeri yağlıboya, Galleria Nazionale d’Arte Antica

Modern bir örnek olarak sanata direkt yansıması John William Waterhouse’un Ekho ve Narkissos adlı eseri bu duruma açıkça örnek gösterilebileceğimiz eserlerden bir tanesidir. Narkissos’u kendi yansımasını hayranlıkla izlerkenki anına şahit oluruz. Diğer yandan aynı karede karşılıksız aşkın simgesi olan Ekho’nun Narkissos’a olan duygularının ve hayal kırıklıklarının görsel olarak temsilini oluşturan kaygıları yansıtmaktadır. Waterhouse tarafından yorumlanan Yankı gibi birçok sergilenen kadın bedeni, on dokuzuncu yüzyıl içerisindeki erkek yazarların arzuları için bir şifre görevi gördüğünü göstermiştir.(1) Resimde kullanılan mekânın mitin anlatıldığı mekân ile hemen hemen benzerliğini göz önünde bulundurursak eseri mitin görselleşmiş hali olarak düşünebiliriz.

John William Waterhouse, Ekho ve Narkissos, 1903. 109.2 cm x 189 m.
Walker Art Gallery, Liverpool.

Eklemeler ve çıkartmalar ile sanatçıların hayal gücünün süzgecinden geçirdikleri mitin yansımasının farklı versiyonlarını görsel sanatlar üzerinde görmekteyiz. Bu durum hem mitin bize ulaşmasındaki sürekliliği hem de sanatçının düşünce dünyasının rehberliğinde mitlerin farklı yorumlar ile sentezlenmesi açısından önem göstermiştir.

Nilay Aygün


KAYNAKÇA

(1) Silvia Loreti, “Modern Narcissus: The Lingering Reflections of Ancient Myth in Modern Art. Papers of Surrealism”, Sayı:9, 2011, Erişim adresi: http://eprints.imtlucca.it.

Loreti, S. (2011). Modern Narcissus: The Lingering Reflections of Ancient Myth in Modern Art. Papers of Surrealism, (9), 12, Erişim adresi: http://eprints.imtlucca.it.
Susuz, S. (2007). Günümüz Sanatında Öznel Bir Tavır Olarak Sanatçının Kendi İmgesi (Sanatta Yeterlilik Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). Erişim adresi: https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/9507.
Uçar, M. (2019). Narkissos Mitinin Görsel Sanatlara Yansıması. Sdü Art-E, 12(23), 276-280. Erişim adresi: https://www.researchgate.net.
https://en.wikipedia.org/wiki/Narcissus_(Caravaggio)
https://en.wikipedia.org/wiki/Echo_and_Narcissus_(Waterhouse_painting)

YAZAR BİLGİSİ
Nilay Aygün
Nilay AYGÜN. 1996 yılında Bandırma'da doğdu. 2014 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Resim- İş Öğretmenliği Bölümü'nde lisans eğitimine başladı. 2018 yılından itibaren Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde yüksek lisans eğitimine aktif olarak devam etmektedir. Okumayı, yeni bilgiler ışığında öğrenmeyi kendine hedef edinmiş olması ile birlikte MozartCultures'da sanat alanında yazılar üretmektedir.
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.