Rimski-Korsakov Şehrazadı’nın Hikayesi

14.08.2018
Rimski-Korsakov Şehrazadı’nın Hikayesi

 

Rimski- Korsakov’un Şehrazad adlı senfonik suiti günümüzde çokça sahnelenen ve içindeki doğu motifli melodileriyle her yaştan seyirciyi etkileyen bir eserdir. 1888 senesinde bestelenmiştir ve Rus müziği ile Nikolay Rimski-Korsakov’a özgü özellikleri bir araya getirir. Şaşaalı, renkli orkestrasyona yer veren; İmparatorluk Rusyası tarihine has doğuya ilgiyi, daha genel anlamda da oryantalizmi bünyesinde barındıran bir çalışma olarak ön plana çıkar. Rimski-Korsakov’un en popüler çalışmasıdır. Ülkemizin değerli sanatçısı Barış Manço da bu suitin 2.bölümünün melodileri üzerine ingilizce sözler yazarak bize şarkısını söylemiştir.

Eserin ilham kaynağı olan “Binbir Gece Masalları” dünyaca ünlü, yüzyıllar boyunca dilden dile dolaşarak günümüze kadar ulaşan, Arap edebiyatının en nadide eserlerindendir. Gerek eskiliği, gerek anonim oluşu bu masalların hızla yayılmasına yol açmıştır. Hatta çok sonraları “Binbir Gündüz Masalları” adında başka bir seri de ortaya çıkmıştır. Hemen hemen tüm dünya dillerine çevrilen masallar arasında “Ali Baba ve Kırk Haramiler” ve “Alahaddin’in Sihirli Lambası” da yer alır.

Eser, Şehrazat’ın Sultana anlattığı hikayelerden oluşur. Hikâyeler çeşitlidir: şiir, komedi, trajedi, aşk hikayeleri, tarihi ve dini. Yani anlayacağınız aşk, ihtiras gibi klasik anlamda bir masala konu olabilecek her duyguya yer verir. Eserde hayali veya mistik yer ve karakterlerin yanı sıra gerçek yer ve karakterler de yer alır. Çoğu zaman hayali ve gerçek kişiler; olaylar ve yerler harmanlanır.

Korsakov’un bestelediği eser, bütün bir temayı oluşturacak şekilde dört ayrı bölümden oluşur. Rimski-Korsakov bölümlere isim verirken Binbir Gece Masallarında geçen öykülerden esinlenmiştir ve her bolüme masalın konusu hakkında bizlere ipucu veren başlıklar koymuştur;

I. Prelude: Deniz ve Sinbad’in Gemisi

II. Ballade: Kalender Prens

III. Adagio: Genç Prens ve Genç Prenses

IV. Finale: Bağdat’ta Şenlik-Geminin Batışı

Peki, Korsakov’a ilham veren, bu kadar meşhur ana hikaye nedir?

Bir zamanlar Fars diyarının Şehriyar isminde bir hükümdarı varmış. Şehriyar, Hindistan’dan Çin’e kadar uzanan bütün toprakların kralıymış. Ama bunca güç, bunca kudret bir gün karısının kendisini aldatmasının önüne geçememiş. Başına gelen acı olay yüzünden deliye dönen Şehriyar, artık bütün kadınların nankör ve sadakatsiz olduğuna inanmaya başlamış. Önce karısını öldürtmüş, ardından da vezirine, kendisine her gece başka bir kadın getirmesini emretmiş. Her gece yatağına yeni bir gelin alan Şehriyar, geceyi geçirdikten sonra tan vakti kadınları öldürtüyormuş. Çünkü artık yatağına aldığı hiçbir kadının gün yüzü görmesini istemiyormuş. Bu durum yıllarca böyle devam etmiş. Fars diyarının genç kızları kan ağlamakta, Kral Şehriyar ise akan kana doymamaktaymış.

Derken bir gün vezirin güzeller güzelli, akıllılar akıllısı kızı Şehrazat’ ın aklına bir plan gelmiş. Ve bir sonraki gece, karısı olarak Kral Şehriyar’ın koynuna girmiş. Şehrazat, Şehriyar’a her gece tan vaktine kadar süren masallar anlatmaya başlamış. Büyülü gözleri ve sihirli sözleriyle aşık etmiş kralı kendisine. Ancak hiçbir masalın sonu gelmiyormuş güneş doğmaya başladığında. Ve masalın sonunu merak eden Şehriyar, Şehrazat’ın ertesi gece masala kaldığı yerden devam edebilmesi için sürekli idamını erteliyormuş. Gel zaman git zaman Şehrazat tam 1001 gece boyunca masal anlatmış yüreği yaralı krala. Bu arada da üç tane çocukları olmuş ve Şehriyar, kadınlara duyduğu öfkeyi unutmuş. İdam kararı kaldırılmış, Fars diyarının kadınları bayram yapmış.

İşte tarihi günümüzden bin yıl öncesine kadar uzanan Bin bir Gece Masallarının gerçek öyküsü bu. Tatlı dilli ve sadık kalpli kadının, Şehrazat’ın, dünyanın en acımasız kralı Şehriyar’ ı sevgiyle değiştirdiği muhteşem masal, Korsakov’un muhteşem müziğinde  renk bulmuştur.

“Deniz ve Sindbad’ın Gemisi” adlı 1. Bölüm (PRELÜD): Müzik, Şehriyar Sultan’ı anlatan güçlü ve enerjik tema ile başlar, bunu solo kemandan Şehrazad teması izler. Şehrazad, gemici Sindbad’ın fırtınalı bir havada koca bir balık yakalayarak Kral Mihriyan’ın ülkesine götürmesini ve limanda karşılaştığı Hintli dervişlerden birinin inanılmaz öykülerini müzikle anlatmaktadır.

“Prens Kalenderin Öyküsü” adlı 2. Bölüm (BALLAD): Müzik gene solo kemanda Şehrazad teması ile başlar, arkasından fagot (üflemeli ahşap bir çalgı) ana temayı çalar. Öyküye göre, Prens Kalender haydutların eline düşmüş ancak ormana kaçarak kurtulmuştur. Müzik, onun ormanda yeraltındaki kötü ruhların ülkesine sığınmasını ve bu ruhlar tarafından maymun kılığına sokulup Çin’e kaçırılmasını anlatmaktadır.

“Genç Prens ve Prenses” adlı 3. Bölüm (ADAGİO): Bu kez mutlu bir aşk masalı ana temadır. Basora ülkesinin sultanının erkeklerden nefret eden kızı Cemile, sonunda yakışıklılığını duyduğu Mısırlı İbrahim el Hasib’e aşık olmuştur. İbrahim de kızın resmini bir kitapta görüp onu sevmiştir. Müzik; İbrahim’in bin bir zorluğa katlanarak Basora’ya gelişini ve iki gencin evlenip, mutlu olmalarını anlatmaktadır.

“Bağdat’ta Şenlik-Deniz-Geminin Batışı” adlı 4. Bölüm (FİNAL): Önce, türlü maceralar sonrası Sindbad’ın Bağdat’a dönüşü ve şenliklerle karşılanışı son derece tempolu bir müzikle canlandırılmaktadır. Ancak Sindbad Bağdat’ta çok kalmayarak tekrar denize açılmıştır. Müzik, geminin korkunç bir fırtınada batışını; ama Sindbad’ın, Şehrazat’ın öykülerini sürdürebilmesi için kurtarılışını seslendirmektedir.

Rimski-Korsakov’un, Sultan ile Şehrazat’ın portresini zıt karakterdeki iki ayrı tema ile çizdiğini belirtebiliriz. Sultanın asık suratlı, gururlu ve zorbaca temasını ilk başta işitiriz. Hemen peşinden, arp akorlarının üzerinde solo kemanın çaldığı Şehrazat teması gelir. Bu zarif keman kadansı sanki bir hikaye anlatır gibidir. İşte bu iki tema artık başka görünümlerde her bölümde çıkacaktır karşımıza ve eserin en sonunda birleşecek, kaynaşacaktır.

Yağmur Durusu

 

KAYNAKÇA:

arbatsokagi.blogspot.com

www.klasiknotlari.com

 

 

YAZAR BİLGİSİ
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.