Autumnal Cannibalism (1936)

1936’da, İspanya İç Savaşı’nın patlak vermesinden hemen sonra yapılmış olan bu resim, birbirlerine yamyammışçasına sarılarak kenetlenmiş bir çifti sahneler. Söz konusu çift, arka planında İspanya peyzajının topraksı renklerinin birleştiği bir masanın üstünde resmedilmiştir. Köylüler arasındaki çatışma, bir babanın oğlunu vurmaya zorlandığı William Tell efsanesine* atıfta bulunan, erkek figürünün başının üzerinde dengede duran elma ile simgelenmiştir.

Mountain Lake (1938)

Mountain Lake, Dali’nin çoklu görüntü kullanımını sergiler: göl, aynı anda bir balık olarak da görünebilir. Böylesine bir çiftlemeyle Dali, rasyonaliteye meydan okumaya çalışmıştır. Resim, şahsi ve aleni göndermeleri birleştiriyor. Dali’nin ebeveynleri bu gölü, Salvador adındaki ilk çocuklarının ölümünden sonra ziyaret etmişlerdir. Dali, hiçbir zaman tanımadığı, kendisiyle aynı ismi taşıyan abisinin ölümünü aklından hiç çıkarmamış gibi görünüyor. Bağlantısı kopmuş telefon, Eylül 1938’de İngiltere başbakanı Neville Chamberlain ve Hitler arasında geçen Almanya’nın, Sudetenland’ı topraklarına katması hakkındaki görüşmelerini kastederek resmi günümüze taşıyor.

Illumined Pleasures (1929)

Bu çalışmanın başlığı, kompozisyona hâkim olan sinema benzeri kutularda yansıtılan ya da canlandırılan ışıldar imgelere atıfta bulunmuş olabilir. Burada Dali, bir sinema salonunun karanlığında yaşanan gerçeklik ve yanılsama arasındaki parçalanmayı sahnelemiştir. Resim ve kolaj kombinasyonu ile uygulamaya dökülmüş imgeler, kişisel ve evrensel hayallere ve endişelere değiniyor. Alt tarafta bitmekte olan iğdiş edilme endişesinin alegorisi sürerken, Dali’nin bedeninden ayrılmış kafası ortadaki kutuda görülüyor. İçinde sunulmuş sinema filmi görüsü deneyimini vurgulayan bu çalışmada, La Révolution Surréaliste dergisinde yayınlanmış Un Chien Andalou filminin çekim senaryosu resmedilmiştir.

The Little Theater (1934)

-Kısmen tiyatral maket, kısmen çok katmanlı resim olan- bu oyma eser, birkaç farklı ve tuhaf dünyayı sıralayan on bir adet boyanmış cam levhadan oluşur. Kenarlardaki proskenyon kemeri, içe çökük sahne zemini ve mürekkep hokkası; resmin yapay karakteri olan orkestralaşmış vurguyu, sahneyi ve görünmeyen bir oyun yazarını çağrıştırıyor. Dali’nin bu tezatlarının ardındaki çorak, pastoral bir kırsal manzara peyzajı mahvetmektedir. Dali’nin benzersiz yapısı, onun optik yöntemiyle epeydir devam eden cazibesinden ve tiyatrodan ilham almıştır.

*William Tell, 13. yy. ve 14. yy.’ın başlarında yaşadığı öne sürülen efsanevi bir İsviçreli kahramandır. Efsaneye göre İsviçre’yi İmparator I. Albert adına yöneten Vali Gessler, şapkasını kent meydanında bir direğe asar ve oradan geçen herkesin bu şapkaya selam vermesini emreder. Arbalette usta olan Tell, bu şapkayı selamlamaz ve tutuklanır. Tell’in okçuluktaki yeteneğini bilen Vali, Tell’in oğlunun başına koyulan bir elmayı vurmasını, vuramaması hâlinde ikisini birlikte idam ettireceğini söyler. Biçare Tell, yanına iki ok alır ve ilk okunu kullanarak elmayı vurur. İki ok almasının nedeni kendisine sorulduğunda ise eğer ilk okta çocuğunu vurursa, diğer okla da Vali’yi vuracağını söyler. (Ç.N.)

Çeviri: Ufuk Altunbaş

Kaynaklar:

https://www.tate.org.uk/art/artworks/dali-autumnal-cannibalism-t01978
https://www.tate.org.uk/art/artworks/dali-mountain-lake-t01979
https://www.moma.org/collection/works/80021?artist_id=1364&locale=fr&page=1&sov_referrer=artist
https://www.moma.org/collection/works/80884?artist_id=1364&locale=fr&page=1&sov_referrer=artist