Bağlanma Stilleri Nedir ve Romantik İlişkileri Nasıl Etkiler?

Bağlanma Stilleri Nedir?

İlk olarak 1950’lerde psikolog Mary Ainsworth ve psikiyatrist John Bowlby tarafından geliştirilen bağlanma teorisine göre bağlanma stili erken çocuklukta, ilk bakıcılarımızla olan ilişkilerimize yanıt olarak şekillenmekte ve gelişmektedir. Bowlby’nin (1969) bağlanma üzerine çalışması bağımsız iki yörünge boyunca ilerlemiştir. Bir araştırma dizisi, çocuk ve ebeveyn arasındaki bağlanma ilişkisine odaklanmıştır (Bowlby 1969, 1973, 1987; Ainsworth ve diğerleri, 1978). Diğer araştırma dizisi yetişkin romantik ilişkilerinin bağlanma dinamiklerine odaklanmıştır (Hazan ve Shaver, 1987). Bowlby’e göre bağlanma, bebek ve birincil bakıcı arasında kurulan güçlü duygusal bağdır. Ebeveyn ve çocuğun birbirlerine karşı hissettikleri sıcak duyguları ve birbirlerine sağladıkları rahatlık ve desteği içermektedir.

Bowlby, çocuğun birincil bakıcısına bağlanmasının içsel bir çalışma modelinin gelişmesine yol açtığını öne sürer. Bu içsel çalışma modeli; dünyayı, kendini ve başkalarını anlamak için zihinsel temsilleri içeren bilişsel bir çerçevedir. Bir kişinin başkalarıyla etkileşimi, başkalarıyla olan temasını etkileyen ve değerlendirmeye yardımcı olan, içsel modellerinden gelen anılar ve beklentiler tarafından yönlendirilir. Bowlby’ye (1969) göre birincil bakıcı, içsel çalışma modeli aracılığıyla gelecekteki ilişkiler için bir prototip görevi görmektedir. Böylece, bakıcı ile tekrarlanan etkileşimlerde bebek ne bekleyeceğini öğrenmekte ve buna göre davranmaktadır. Bowlby (1969), hassas ve duyarlı bakım vermenin güvenli bir ilişkiye, duyarsız bakımın güvensiz bir ilişkiye yol açtığını varsaymıştır.

Romantik İlişkilerde Bağlanma Stilleri

Romantik ilişkilerin bağlanma ilişkileri olabileceği fikri, araştırmalar üzerinde derin bir etkiye sahip olmuştur. Bağlanma kuramı, yetişkin romantik ilişkilerinde yaşanan olumlu ve olumsuz pek çok yaşantıyı açıklamada en uygun teori olarak görülmüştür. Hazan ve Shaver (1987), Bowlby’nin bağlanma kuramını temel alarak yetişkinlikteki romantik ilişkilerin açıklanabileceğini öne sürmüştür. Hazan ve Shaver’e göre erken dönemlerde gelişen bağlanma stilleri ve zihinsel temsiller, yaşamın sonraki dönemlerinde etkili olmakla beraber bireylerin romantik eşlerini değerlendirmelerinde de belirleyici bir role sahiptir.  Hazan ve Shaver bebeklik dönemi için tasarlanan bağlanma biçimini yetişkin bağlanması ile ilişkisini anlamak adına Ainsworth’un üç bağlanma stilini yetişkin bir örneklem grubuna uygulayarak iki aşamalı bir çalışma gerçekleştirmiştir. Çalışmaya katılan örneklem grubundan yakın ilişkilerde duygularını en iyi anlatan paragrafı seçmeleri istenmiştir.

Güvenli bağlanma stilini seçen katılımcıların romantik ilişkileri hakkında daha olumlu inançlara sahip olduğu görülmüştür. Kaygılı – kararsız bağlanma stilini seçen kişiler ilişkilerinde kıskanç, eşlerine ve ilişkilerine takıntılı ve duygusal iniş çıkışlar yaşayan kişiler olarak tanımlanmıştır. Kaygılı – Kaçınan bağlanma stilini seçen katılımcılar ise diğer gruplara oranla başkalarına en az güven duyan, ilişkiler ve romantik sevgi hakkında olumsuz beklenti ve inançlara sahip, yakınlık kurmaktan kaçınan kişiler olarak görülmüştür.

Çalışmanın sonucunda, yetişkin bağlanmasında da bebeklikteki bağlanmada olduğu şekilde üç bağlanma stili olduğu ve yetişkinlikte bağlanma stillerinin dağılımının bebeklikteki ile paralellik gösterdiği görülmüştür. Bağlanma ilişkisinin gelişme süreci yetişkinlikte de bebeklik bağlanmasındaki gibi olduğu düşünülmektedir. Bu süreç yakınlık arayışı, güvenli sığınak arayışı ve güvenli bir üssün kurulması şeklindedir. Hazan ve Shaver (1987), yetişkin bağlanma davranışı ile ilgili yaptıkları çalışmalarında çocukluk bağlanma stillerini yetişkin bağlanması bağlamında ele alarak kullanmış ve “güvenli”, “kaygılı – kararsız” ve “kaygılı – kaçınan” olmak üzere üç yetişkin bağlanma stili tanımlamışlardır.  Bu sınıflama yöntemi yaygın olarak kullanılmasına karşın, son yıllarda yetişkinlikte bağlanma biçimlerini ölçmeyi hedefleyen çok sayıda bağlanma ölçeği geliştirilmiştir (örn, Bartholomew ve Horowitz, 1991; Brennan ve Shaver, 1995; Simpson, 1990).

Bağlanma Stilleri Romantik İlişkileri Nasıl Etkiler?

Güvenli bağlanan yetişkinler genellikle kendilerini değerli, sevilebilir algılamakta, başkalarına karşı sevgi besleyebilmekte, başkalarıyla yakınlık kurmaktan rahatsız olmamakta, kendini bir başkasıyla güvende hissedebilmekte ve başkasından destek almaktan çekinmemektedir. Romantik ilişkilerinde güvenli ve rahat olan bu kişiler, kolayca yakınlık kurabilirken aynı zamanda özerk kalabilmektedir. Güvenli bağlanma stiline sahip insanların yaşadıkları romantik ilişkilerin sevgi, bağlılık ve yüksek oranda güven barındırdığı söylenebilmektedir. Bu kişiler ilişkilerindeki hatalara ve olumsuz durumlara karşı çözüm aramaya daha yatkındır. Açıkça sevgilerini ifade etseler bile bağımsızlığa sahip olma ve eşlerinin bağımsız olmasına izin verme konusunda kendilerini bağlı, güvenilir ve rahat hissedebilmektedirler.

“Başkalarıyla yakınlaşmayı nispeten kolay buluyorum ve onlara bağımlı olmaktan ve bana bağlı olmaları konusunda rahatım. Terk edilmek ya da birinin bana çok yaklaşması konusunda endişelenmiyorum.”

Kaygılı – Kaçınan bağlanan yetişkinler ise ilişki kurmak istememekte, genelde partnerlerine karşı soğuk ve ilgisiz davranabilmektedir. Bu kişiler, kendilerini çoğunlukla güvenilir olarak görürken diğer insanları güvenilmez ve tehlikeli olarak görebilmektedir. Yakın ilişkilerden kaçarak kendilerini korudukları inancına sahip olabilmekle beraber duygusal destek istemekte ve ilişkilerinde yardım talep etmekte zorlanabilmektedirler. Başkalarına duyulan ihtiyaç ya da yakınlık duygusu onları rahatsız eden ve geren bir durum olabilmektedir. Bu bağlanma stiline sahip kişiler, başkalarına duygusal olarak fazla yaklaşmaktan veya onlara tamamen güvenmekten rahatsızlık duyarlar. Uzun süreli samimi ilişkilere geçici, gündelik ilişkileri tercih edebilir veya eşit derecede bağımsız, duygusal olarak mesafelerini koruyacak eşler seçebilmektedirler.

“Başkalarına yakın olmaktan biraz rahatsızım; Onlara tamamen güvenmeyi, onlara güvenmeme izin vermeyi zor buluyorum. Kendi kendime yettiğimi ve bağımsız olduğumu hissetmek benim için çok önemlidir. Biri çok yakınlaştığında gerilirim ve çoğu zaman başkaları benim kendimi rahat hissettiğimden daha samimi olmamı ister.”

Kaygılı – Kararsız bağlanan yetişkinler ise romantik ilişkilerde eşlerinin onları terk edeceği kaygısını taşımaktadır. Bu bağlanma stiline sahip insanlar karşılarındaki insana çok fazla yakınlık göstermekte ve sık sık gel-git durumu yaşayabilmektedir. Bu bağlanma stiline sahip kişilerde öz değer duygusu, ilişkide kendisine nasıl davranıldığına bağlı olabilmekte ve ilişkiye yönelik algılanan herhangi bir tehdide karşı aşırı tepki verme görülebilmektedir. Bir ilişki içinde olmanın kendilerini kurtaracağını ya da tamamlayacağını düşünmeye meyillidirler. Güvende ve kabul edilmiş hissetmek için sürekli sevgi ve onaylama ihtiyacı hissedebilmektedirler.

“İnsanlar çoğu kez benimle yakınlık kurmaya benim istediğimden daha az isteklidirler. Partnerimin beni gerçekten sevmediğinden veya benimle kalmak istemeyeceğinden sık sık endişeleniyorum. Partnerime çok yakın olmak istiyorum ve bu bazen insanları korkutup kaçırıyor.”

 

Yazar: Canan Önerli
Editör: Ozan Yazıcı

Kaynakça:

• Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss, Vol. 1: Attachment. New York: Basic Books.
• Bartholomew, K. & Horowitz, L. M. (1991). Attachment Styles Among Young Adults: a Test of a Four-Category Model. J Pers Soc Psychol, 61(2), 226-244. doi: 10.1037//0022-3514.61.2.226.
• Hazan, C. & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511.
• Sümer, N. & Güngör De Bruyn, D. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin Türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma. Türk Psikoloji Dergisi, 14(43), 71–106.
• Sümer, S. (2017). Romantik ilişkilerde bağlanma stilleri, romantik kıskançlık ve ilişki doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi. 1-100. Erişim Adresi: https://hdl.handle.net/20.500.11782/1620.

Görsel Kaynakça:

• https://byrslf.co/the-effects-and-solutions-of-attachment-problems-on-childrens-psychology-2-2be9116164d
• https://personalexcellence.co/blog/burning-man-inner-child/
• https://www.vecteezy.com/vector-art/1922262-one-line-couple-minimalism-vector-illustration-romance-and-relationship