Noel Ağacının Tarihi

Noel mevsimi, süs kutularının tozlarını almanın ve bir ağacı (ya da ağaçları!) budamanın zamanıdır. İster beyaz ışık sicimleri ister çok renkli ampuller tercih edin; ağacınızın estetiği, Noel dekorasyonunuzun geriye kalanını halleder. Klasik Shiny Brites’tan el yapımı dekorlara, bu süsler her şekildeki ve boyuttaki ağaca renk getirir ve Noel hediyeleri için büyüleyici bir sergileme alanı oluşturur. Fakat siz Noel ağacının tarihsel olarak nereden geldiğini biliyor musunuz?

Noel ağaçları, yortu günleri için elzem bir dekor sayılmadan önce, sert kış aylarında bir neşe kaynağı olarak yararlanılan hoş kokulu her dem yeşil sade ağaçlardı. İşte Noel ağacının faydalı, ilgi çekici ve büyüleyici tarihi…

Noel ağacı neyi simgeliyor?

Antik kültürlerde kış gündönümü, ilerideki daha aydınlık günlerin başlangıcı olarak müjdeleniyordu; bu günler, güneş tanrısının gücünü tekrar topladığının bir göstergesiydi. Tabii, her dem yeşil bitkiler de tüm mevsimler boyunca renklerini korurlardı ve bu yüzden daha sıcak ayların birer hatırlatıcısı olarak gündönümüyle uyum hâlinde sergilenir ve benimsenirlerdi.

Mısır’da da benzer bir düşünce yapısı benimsenmişti. Güneş Tanrıları Ra, hava şartları daha soğuk ve daha karanlık oldukça zayıf düşerdi. Kış gündönümü mevsimler arasında bir dönüm noktası olarak görülürdü; bu sebeple evlerini palmiye yaprakları ve dallarıyla süslerlerdi. Aynı şekilde Antik Roma’da Saturnalia adında bir festival düzenlenirdi; bu festival de insanları her dem yeşil bitkilerle, gelecek olan bahar mevsimini kutlamaya teşvik ederdi.

Noel ağaçları ne zaman ortaya çıktı?

Asıl Noel ağacı geleneği, Hristiyanların evlerinin içinde ağaçları ya da eğer zor zamanlardan geçiyorlarsa, basit piramit şeklindeki odun yığınlarını süslemeye başladığı 16. yüzyıl Almanya’sına dayandırılabilir. Ağaç dallarına mum ekleme geleneği, çoğunlukla, 1500’lü yıllardaki Protestan Reformu’nun lideri Martin Luther’a atfedilir. Rivayete göre, Luther gökteki yıldızlardan esinlenmiş ve bu görüntüyü kendi evinde mum ışığı kullanarak yeniden yaratmak istemiş.

Bazıları ilk Noel ağacının Londra’da -günümüzde Leadenhall Market olarak bilinen yerin yakınlarında- olduğunu söyler. Ancak bu tek seferlik bir modaymış gibi gözüküyor çünkü Noel ağaçları 19. yüzyıla kadar Britanya’ya gelmeyecekti.

Noel ağacı geleneği hangi ülkede başladı ve bu ağaçların din ile bir ilgisi var mı?

Noel ağacının Hristiyanlıktaki kökenlerine rağmen, çoğu Amerikalı ilk başta bu geleneği sahiplenmeyi reddetmiştir çünkü onun Pagan inançlarıyla bağlantılı olduğuna inanmışlardır. Gelenek, 1700’lü yılların sonlarına ve 1800’lü yılların başlarına kadar çoğunlukla Almanya ile sınırlıydı. O zamana kadar New England’ın Puritanları* Amerika’daki Noel’e karşı katı bakış açıları tutmuşlardır ve bununla birlikte, herhangi bir şekilde kutlama ya da süsleme yapanlar şiddetli bir biçimde cezalandırılmışlardır. (Onların inancına göre, yortu o kadar kutsaldı ki, kutlamanın tek münasip yolu ancak bir kilise töreniydi.) Bu vakur Amerikan Noel’i geleneği, İrlandalı ve Alman göçmenlerin Atlantik’i geçmeye başlayıp kendi geleneklerini ve düzenlerini Puritan normlarına rağmen kabul ettirdikleri zamana kadar devam etmiştir.

Alman yerleşim alanlarında, özellikle de Pennsylvania’dakilerde, 18. yüzyılın son zamanlarında yöredeki ağaçlar genellikle süslenmiştir ve çok geçmeden ağaçlar kendilerini Alman ailelerin evlerinin içinde bulmuştur, fakat halkın çoğunluğu hâlâ kuşkucuydu. İngiltere Kraliçesi Victoria ve (Alman kökenlerine sahip olan) Prens Albert 1848 yılında popüler bir gazetede aileleriyle birlikte bir Noel ağacının etrafında durur hâlde gösterilene kadar gelenek tutulmamıştı. Amerikalılar bu vesileyle Noel ağaçlarının çekici birer yortu dekorasyonu olduklarına ikna oldular.

Noel ağaçlarını süsleme geleneği nereden çıktı?

Avrupa’da çoktandır yerleşmiş olan mum estetiğinden başka, süsleme gibi dekorasyonlar da (çoğunlukla Almanya’dan ithal edilen) 1800’lü yılların son zamanlarında daha yaygınlaşmıştır ve bununla birlikte kurabiye ve süs şeridi (patlamış mısırlardan, yemişlerden, fındıklardan ve benzeri şeylerden oluşan şeritler) gibi ev yapımı süsler de dekorasyon unsuru hâline gelmiştir.

Bu basit dekorasyonlar, elektrikli ışıklar ve sim süsü gibi sentetik materyallere yol vermiştir çünkü teknolojik ve endüstriyel gelişmeler 20. yüzyıl boyunca değişim yaratmıştır. İthal edilmiş Alman cam süslerinden ilham alan Shiny Brite** süsleri, 1900’lü yılların başlarından ortalarına, ABD’de süs endüstrisinin başlangıcı olmuştur.

Amerikan Ulusal Noel Ağacı nereden geliyor?

1923 yılında Başkan Calvin Coolidge, Vermont’tan Washington D.C.’ye getirttiği aşağı yukarı 14,5 metrelik*** bir Balsam köknarıyla Beyaz Saray’ın Ulusal Noel Ağacı’nı ışıklandırma geleneğini başlatmıştır. Bu senelik tören günümüzde de devam etmektedir ve Virginia’da büyüyen bir mavi ladin olan Noel ağacı, Beyaz Saray’daki The Ellipse parkının kuzey tarafına dikilmiştir.

Rockefeller Center’ın Noel ağacı nereden geliyor?

1931 yılında, Manhattan, New York’taki Rockefeller Center’ın ortasına basit bir ağaç yerleştirildi. Çok geçmeden bu ağaç, New York’ta Noel sezonunun başlangıcını belirtmek için Beyaz Saray’ınkine benzer bir gelenek hâline geldi. Bu ağaç genellikle Norveç ladinidir ve Rockefeller Center’ın baş bahçıvanı tarafından seçilir.

Çevirmen Notları:

*Puritanlar, 16. ve 17. yüzyıllarda Church of England’ın tamamen reforma uğramadığını ve daha Protestan hâle gelmesi gerektiğini savunarak Roman Katolik görüşündeki bu kiliseyi arındırmak için çabalayan İngiliz Protestanlardı. (Ç.N.)

**Shiny Brite, Alman bir göçmen olan Max Eckardt adında bir iş insanı tarafından 1937 yılında kurulmuş bir süs şirketiydi. ABD’deki Alman süsü ticareti, New York’ta satış ve ithalat ofisleri bulunan Eckardt gibi iş insanlarınca yürütülüyordu. (Ç.N.)

***Ağacın boyu orijinal metinde ‘’48 foot’’ olarak geçiyor. 1 foot, 0,3048 metreye karşılık geliyor; ağacın boyu da bu hesapla 14,6304 metre olmaktadır. (Ç.N.)

Çeviri: Ufuk Altunbaş

Kaynak: https://www.countryliving.com/life/a45590/christmas-tree-origin/