Miletoslu Thales

MÖ 624 yılında doğan ve MÖ 546 yılında hayata veda eden Thales, Fenikeli soylu bir aileden gelir. O, yedi bilgeden biri ve aynı zamanda ilk bilim insanı, ilk filozof ve Miletos Okulu’nun kurucularındandır. Doğa felsefesi olarak adlandırılan felsefi eğilimin öncüsü olan Thales, Batı dünyasında “felsefenin babası” olarak tanınır.

Milet, Anadolu topraklarına ev sahipliği yapmış pek çok bilge ve uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Bu nedenle, tarihteki önemi tesadüfi değildir.

Thales’ten önce birçok bilge ve felsefeci vardı, fakat Thales’i diğerlerinden ayıran özellik doğa filozofu olmasıydı. Kendisinden önce Yunanlar, doğayı ve dünyanın temel maddesini mitoloji, tanrılar ve kahramanlarla açıklıyorlardı (Orpheus ve Orpheusçuluk). Yeryüzündeki doğa olayları (depremler, rüzgâr vb.) tanrılarla bağdaştırılıyordu. Thales, suyu ana madde olarak düşünmesi ve doğayı olguları birleştirerek açıklamaya çalışması bakımından önemli bir figürdür. Doğa olaylarının nedenlerini insan biçimli tanrılardan ziyade doğanın içinde aramıştır. Thales’ten sonra öğrencileri Anaksimandros ve Anaksimenes de aynı çizgide ilerlemiştir.

Ayrıca Thales, Mısır’a gidip matematik, geometri, olasılık ve astronomi konularında eğitim aldı. Güneş tutulmalarını ve gün dönümlerini hesaplayan ilk kişi olması, bir gündönümünden diğerine geçişi keşfeden ilk kişi olması, bütün varlıkların tanrılarla dolu olduğuna ve dünyada tanrısal olmayan hiçbir şeyin olmadığına inanması, tanrısal gücü (ruh) mıknatıs taşındaki çekme kuvveti gibi bir hayat gücü olarak yorumlaması, ruhun ölümsüz olduğunu söyleyen ilk kişi olması ve Delphideki Apollon Tapınağı’nın girişinde bulunan “Temet Nosce” (herkesin bildiği ve felsefenin özünü oluşturan) ünlü sözü “Kendini Tanı” söyleyen kişi olmasıyla da bilinir.

Thales’in Şarkısı;

“Akıllı düşünceyi gösteren çok konuşmak değildir,                                                                                          
bir tek bilgeliği ara,
bir tek onur seç,                                                                                                                                              
böylece geveze insanların kesilmek bilmeyen seslerini kısacaksın”

Thales’in Özdeyişi

Varlıkların en eskisi tanrıdır (AntikYunan’da tanrılar ve Tanrı’yı birbirine karıştırmamak gerekir. Burada Tanrı diye bahsettiğitek olandır, zıddı, benzeri ve ortağı olmayan yaratıcıdır, anne ve babası yoktur, doğmamıştır) çünkü oluşmamıştır.

En güzel şey evrendir: çünkü Tanrı’nın eseridir.
En büyük şey yerdir: çünkü her şeyi içine alır.
En hızlı şey akıldır: çünkü her yerde dolaşır.
En güçlü şey zorunluluktur: çünkü her şeyi alt eder.
En bilge şey zamandır: çünkü her şeyi ortaya çıkarır.

Ölümle yaşam arasında hiç fark olmadığı söylüyordu. Ona neden ölmüyorsun diye sorduklarında karşılığı “Çünkü fark yok.” oldu.

Neyin zor olduğunu sorana “Kendini tanımak”
Neyin kolay olduğunu sorana “Başkasına akıl vermek”
Neyin en tatlı olduğunu sorana “Kavuşmak”
Tanrının ne olduğun sorana “Başı sonu olmayan şey”
Gördüğü en acayip şeyin ne olduğunu sorana “Yaşlı bir tiran”
İnsanın talihsizliğe en kolay nasıl katlanacağını sorana “Düşmanlarını daha kötü durumda gördüğü takdirde”
En iyi ve en doğru nasıl yaşayacağımızı sorana “Başkalarında kınadığımız şeyi kendimiz yapmadığımızda takdirde”
Kim mutludur diye sorana “Bedende sağlıklı, ruhça becerikli, yaradılışça eğitimli olan” dedi.
Dostları yakındayken de uzaktayken de unutmamak gerektiğini söyler. İnsan göze güzel görünmemeli, davranışlarıyla güzel olmalı. “Kötü yoldan zengin olma.” der.

Ona göre Nil Irmak’ı ters esen mevsim rüzgârlarıyla kabarır.

Apollodonos Kronoloji adlı eserinde otuz dokuzuncu olimpiyatın birinci yılında doğduğunu ölümünün yetmiş sekiz yaşında (Sosikrates’in dediğine göre doksan yaşında) elli sekizinci olimpiyata rastladığı söyler.

Demekrios’un Adaşlar adlı eserinde ondan başka beş Thales yaşamıştır:
Kallatisli hatip, zevksiz bir taklitçi,
Sikyonlu ressam, yüksek yaradılışlı biri,
Hesaidos, Homeros ve Lykurgos zamanında biri,
Duris’in Resim Üzerine adlı eserinde andığı kişi,
Diogenes Laertios belirttiğine göre kendine yakın zamanda adı sanı duyulmamış Dionysios’un Eleştiri Yazıları adlı eserinde andığı kişi.
Bilge Thales, jimnastik maçı izlerken sıcaklığın ve susuzluğun etkisi ile öldü. Mezar taşında şunlar yazılıdır:

“Bilgeler bilgesi Thales’in mezarı bu:
Kendisi küçük, ama şanı göklere kadar çıkıyor.”

Hazırlayan: Coşkun Rıdvan Tüzemen

Kaynakça

• DiogenesLaertos, Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, Kazım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi
• Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi
• Dumont Jean-Paul, Antik Felsefe, Dost Kitabevi Yayınları
• İnanç Sözlüğü, Orhan Hançerlioğlu
• An OccultGlossary,TheosophicalUniversity Press,Kaliforniya,1933
• Bertrand Russel, BatıFelsefesiTarihi, Alfa Yayınları
• www.filozof.net    S.Aurobinde, Heraclit, Peri Physeos 
   www.felsefe.gen.tr Felsefe Tarihi, Macit Gökberk 
• www.philosophers.co.uk  Thales of Miletus
• Wilhelm Capelle–  Sokrates’ten Önce Felsefe