Rönesans Döneminde Venedik Sanatçıları

Rönesans Venedik’inin kendine has özellikleri vardır.  Venedik o dönemde İtalya’daki en güçlü ve önemli şehirlerden biridir. Roma ve Floransa gibi şehirlerden hem coğrafi hem de kültürel olarak uzak kalması Bizans İmparatorluğu’nun toprakları üzerine kurulan Osmanlı İmparatorluğu’ndan, İslami ve Farsi üsluplardan etkilenmesine neden olmuştur.

Venedik kanallar ile birbirine bağlı adalardan oluştuğu için fresk yapımına elverişli olamayacak kadar nemlidir. Bu da iklimini diğer İtalyan şehirlerinden farklı kılmaktadır. Sonuç olarak Venedikli ressamlar yağlı boya ile resim yapmayı tercih etmişler ve doğanın renkleri; yeşil, mavi, sarıyı ağırlıklı olarak kullanmışlardır. Bunun yanında Bizans tarzında zarif motifler yapmaya da devam etmişlerdir.

Bu dönemdeki ünlü ressamlar arasında Bellini Kardeşler de vardır. Oldukça saygın bir aileden gelen Gentile ve Giovanni Bellini, en ünlü Venedikli sanatçılar arasında yer almaktadır. Gentile Bellini’nin birçok eseri kaybolmuş olsa da Doge Sarayı’nın dekorasyonu gibi önemli işleri olduğunu biliyoruz. Günümüze kadar ulaşan resimlerinden biri İstanbul’da saray ressamı olarak yaptığı Fatih Sultan Mehmet’in portresidir.

Giovanni Bellini’ye gelecek olursak kardeşinden biraz daha ünlüdür ve Rönesans Venedik’inin en önemli sanatçılarından biri olarak kabul görmüştür. Hıristiyanlığı konu alan anıtsal ölçeklerde eserleri bulunur. 1478’de Aziz Francis, Yahya, Dominik, Sebastian ve Toulouse’lu Louis Arasında Tahtta Oturan Meryem ve Bebek İsa adlı resmini San Giobbe Hastanesi için yapmıştır.

Bu sunak Bellini’nin olgun dönem başyapıtlarından biridir. Eser, Kutsal Sohbete bir örnek olarak okunabilir: Mary, Çocuğu tutan uzun bir mermer tahtta oturur; ayaklarında üç müzisyen melek ve yanlarda simetrik pozisyonlarda altı aziz vardır. Üst kısım, sütunlarla çevrili perspektif kasetli bir tavana sahiptir. Sunağın sahnesine geleneksel Venedik ve Bizans mimari unsurlarını dahil edilmiş, aynı zamanda topluma yeni sanatsal unsurlar getirmiştir.

Venedik’te Rönesans’ın başlamasına öncülük etmesiyle birlikte itibar kazanan ressamlardan biri de Giovanni Bellini’nin öğrencisi olan Giorgione’dir. Bugün sadece altı tablosu bulunmasına rağmen Giorgione, “erişilmez şiirsellikteki” eserleriyle bilinir. Ayrıca öne çıktığı alanlardan biri de peyzaj resimleridir. Kimliği ve eserleri hakkındaki bilinmezlik onu Avrupa resim tarihinin en gizemli ressamlarından biri yapmıştır. 5 tanesinin kesinlikle onun yaptığı bilinen ve günümüze kadar ulaşan tablolarından en ünlüsü Fırtına adlı eserdir.

Tablo, ressamın ilk resmi olarak bilinir. Sanat tarihçileri adamı bir asker, bir çoban, bir çingene ya da bekar bir erkek olarak tanımlar. Ayrıca x ışınlarıyla yapılan incelemelere göre adamın yerine önce çıplak bir kadın çizildiği düşünülüyor. Tablonun arka planındaki şimşekler ve yoğun bulutlar yakın zamanda bir fırtınanın geleceğinin habercisi niteliğindedir. Bu esere kesin bir açıklama getirilememiştir. Bazılarına göre Matta İncili’nde anlatılan Mısır’a Uçuş‘u, bazıları ise klasik mitolojideki Paris ve Oinone’nin çizildiğini söyler. Belki de ressamın aklında hiçbir konu yoktur ve basitçe sadece güzel bir manzarada bulunan insanları resmetmiştir. Yine de bu gizemli resim anlamını merak eden araştırmacıları ve resim severleri büyülemeye devam etmektedir.

Giorgione’nin asistanı olan, ona atfedilen resimler üzerinde çalışan ve Giorgione’nin ölümünden sonra onun bıraktığı yerden devam eden Venedik şehrinin usta ressamlarından biri de Tiziano Vecellio’dur. Onun resimleri kullandığı renkler bakımından eşsizdir. Ayrıca Tiziano, “dünyanın sahip olduğu en çirkin, en aşağılık, en müstehcen resim” denerek tepki gösterilen Urbino Venüsü’nün yaratıcısıdır.

Fazlasıyla erotik bulunan bu resim, kırmızı bir yatağın üzerine özensizce serilmiş beyaz örtüye yatan çıplak ve güzel bir kadını göstermektedir. Tiziano’nun adeta bir tanrıça yarattığına şüphe yoktur. Yine de resim hakkında “bir genelev için ısmarlandığını ama biraz fazla ağır olduğu için reddedildiğini” öne sürülmesi ve mizah yollu “resmin kamuya açık bir sanat galerisi haricindeki herhangi bir yer için ağır olduğu” söylenmiştir. (Mark Twain-Yurtdışında Bir Serseri) Bütün söylemlere rağmen yüzlerce yıl sonra bile bu kışkırtıcı resim, sanatçıları etkilemiştir. Manet’in benzer bir resmi olan Olympia adlı tablosu da Urbino Venüsü olmasaydı ortaya çıkmazdı herhalde.

Katolik Engizisyonu ile başı derde giren bir diğer Venedikli ressam ise Veronese’dir. Bu, Paolo Caliari’nin takma ismidir. Resimlerinin çoğu şehrin gösterişli mimarisini betimler. Veronese’nin başını derde sokan eseri ise Levi’nin Evinde Ziyafet’tir.

Resimde, İsa geniş bir salonun ortasında kalabalık bir grupla birlikte sofraya oturmuştur. Resimde bulunan soytarı, sarhoş, kedi ve köpek gibi farklı figürler kutsal bir sahnenin işlendiği yerde Engizisyon’un kabul etmeyeceği şeylerdir. 1573’te Veronese Engizisyon’un huzuruna çağırılmış ve şu soru sorulmuştur: ‘’Şaklabanları, sarhoşları, Almanları, cüceleri ve benzeri edepsizlikleri İsa’nın Son Akşam Yemeği’nde resmetmek yakışık kalıyor mu?’’ Veronese ise bu soruya sadece ‘’Hayır ekselansları.’’ demekle yetinmiş. Engizisyon resmi düzeltmesi için 3 ay müddet verdikten sonra Veronese sadece eserinin adını değiştirmiş ve bu konu kapanmış.

Gülendam Dinç

Kaynakça:

Berger, John. Görme Biçimleri. Metis Yayınları, 2006. Farthing, Stephen. Ölmeden Önce Görmeniz Gereken 1001 Resim. Caretta Yayıncılık https://www.dtarih.com/fatih-sultan-mehmet-portreleri/ https://www.oxfordartonline.com/groveart/view/10.1093/gao/9781884446054.001.0001/oao-9781884446054-e-7000007643#oao-9781884446054-e-7000007643