Agent Orange Mirası

Vietnam Savaşı, tüm Asya’yı uydu devletleri olarak tasarlamak isteyen Sovyet ve Amerikan blokları arasında çekişmenin en acımasız seviyede sürdüğü etkisi halen görülen bir travmadır.

Kuzey ve Güney Vietnam olarak iki güç arasında kalan bölgede başlayan savaşta Amerika tarafından Kuzey Vietnam’ın sindirilmesi için savaş suçu olarak nitelendirilebilecek stratejiler uygulandı.

Vietnam’ın yoğun bitki örtüsünü yok ederek bölge halkının ve Kuzey Vietnamlı savaşçıların hem gıdaya ulaşımını engellemek hem de sık ormanlık alanlarda insanların yerlerini tespit etmek için birtakım kimyasallar kullanıldı.

1961–1971 yılları arasında tam 10 yıl süren ve “Ranch Hand[1]” olarak isimlendirilen bu operasyon esnasında 80 milyon litre herbisit (ot öldürücüler) ve yaprak dökücü, 7,4 milyon hektarlık bir arazi üzerinde kullanıldı.  Herbisitin içeriğinde bulunan dioksin[2] maddesi en zehirli kimyasal madde olarak nitelendiriliyor.

Amerikan Ordusu tarafından Vietnam Millî Kurtuluş Cephesi’nin askerî kanadı olarak bilinen “Vietkong[3]” üyelerini etkisiz hale getirmek için kullanılan bu zehirli maddelerin günümüzde etkilediği insan sayısı, tespit edilebildiği kadarıyla 4 ila 5 milyon arasında.

Bunun yanında zehrin taşınması ve yayılmasında görev alan 2,8 milyon Amerikan askerî personelinin de bu maddeye maruz kaldığı ve birçoğunun Vietnam’dakine benzer hastalıklar sebebiyle ya hayatını kaybettiği ya da çocuklarının sakat doğduğu belirtiliyor.

Bu maddeyle bağlantılı tespit edilebilen doğuştan engelli çocukların yanı sıra uzun süre zehrin etkisinden habersiz olan birçok ailenin, çocuklarının tedavisi için hastanelere gitmediğini, bunun da bu maddeden etkilenenlerin sayısının tespitinde büyük bir engel oluşturduğunu belirtiliyor.

ABD’nin Vietnam’daki Agent Orange programının büyük çevresel yıkımına ek olarak, bu ülke, Agent Orange gibi herbisitlere maruz kalmanın bir sonucu olarak yaklaşık 400.000 kişinin öldürüldüğünü veya sakatlandığını bildirdi.

Buna ek olarak Vietnam, yarım milyon çocuğun ciddi doğum kusurlarıyla doğduğunu iddia ederken, 2 milyon kadar insan ise Agent Orange’ın neden olduğu kanser veya diğer hastalıklardan muzdarip.

1979’da Vietnam’daki hizmeti sırasında Agent Orange’a maruz kalan 2,4 milyon gazi adına toplu dava açıldı. Beş yıl sonra, mahkeme dışı bir anlaşmada, herbisiti üreten yedi büyük kimya şirketi, gazilere veya yakınlarına 180 milyon dolar tazminat ödemeyi kabul etti.

Bunu, ABD Yüksek Mahkemesi 1988’de anlaşmayı onaylamadan önce 300 gazinin açtığı davalar da dahil olmak üzere, anlaşmaya yönelik çeşitli itirazlar izledi. O zamana kadar, faiz dahil olmak üzere anlaşma 240 milyon dolara yükselmişti.

1991’de Başkan George Bush, Agent Orange ve diğer herbisitlerle ilişkili bazı hastalıkların savaş zamanı hizmetinin sonucu olarak tedavi edilmesini zorunlu kılan yasayı imzaladı.

2004 yılında bir grup Vietnam vatandaşı, aralarında 1984 yılında ABD gazileriyle anlaşanların da bulunduğu 30’dan fazla kimya şirketine karşı toplu dava açtı. Bu davanın sonucunda federal bir yargıç davayı reddetti. 2008 yılındaki son temyizi de reddederek  ABD Vietnam’daki suçlarını reddetmektedir.

Yücelhan Danacıoğlu

Kaynakça

Agent Orange. (2019, Mayıs 16). HISTORY: https://www.history.com/topics/vietnam-war/agent-orange-1 adresinden alındı

Deutsche Welle. (2003, Kasım 7). Vietnam’da zehirli gazın etkileri hala yaşanıyor. dw.com: www.dw.com adresinden alındı

Greenlane. (2018, Aralık 24). Vietnam savaşında Napalm ve Agent Orange Korkunç Kullanımı. www.greelane.com: https://www.greelane.com/tr/be%C5%9Feri-bilimler/tarih-ve-k%C3%BClt%C3%BCr/napalm-and-agent-orange-in-vietnam-war-195797/ adresinden alındı

Medium. (2016, Mart 18). Vietnam Savaşı’nı nesillere taşıyan madde: Agent Orange. https://medium.com/: https://medium.com/turkce/vietnam-sava%C5%9F%C4%B1-n%C4%B1-nesillere-ta%C5%9F%C4%B1yan-madde-agent-orange-966246502809 adresinden alındı

U.S Departments of Veteran Affairs. (tarih yok). Facts About Herbicides. www.publichealth.va.gov: https://www.publichealth.va.gov/exposures/agentorange/basics.asp https://www.publichealth.va.gov/exposures/agentorange/ adresinden alındı

Wikipedia. (2020 , Eylül 7 ). Agent Orange. tr.wikipedia.org: https://tr.wikipedia.org/wiki/Agent_Orange adresinden alındı

Wikipedia. (2020, Ağustos 30). Vietnam Savaşı. tr.wikipedia.org: https://tr.wikipedia.org/wiki/Vietnam_Sava%C5%9F%C4%B1 adresinden alındı

[1] Vietnam savaşı sırasında ABD ordusunun yürüttüğü kimyasal savaş operasyonu.

[2] Dioksin, özellikle toprak, göl ve nehir çökeltileri ve besin zincirinde olmak üzere çevrede uzun yıllar süren, oldukça kalıcı bir kimyasal bileşiktir.

[3] Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi ya da Vietkong, 20 Aralık 1960’ta Güney Vietnam yönetiminin çökertilmesi, Kuzey ve Güney Vietnam’ın yeniden birleştirilmesi amacıyla oluşturulan siyasi örgüt.