Habemus Papam: Papalık Seçimlerinin Tarihi ve İşleyişi

Dünya üzerinde 1.5 milyar insanın bağlı olduğu Katolik mezhebinin en önemli ayini olan Papalık Seçimi [Günümüzdeki adıyla “Il Conclave” (Latince: cum clave, “bir anahtar ile, anahtar yordamıyla”)], ilk Papa olan Aziz Petrus’tan beridir evrim geçirerek günümüze ulaşan bir gelenektir. İlk seçimde Roma Psikoposluğu’na üye olan 24 adet pederin oy kullanması gibi sade bir sürecin ardından; 1. Konstantin döneminde Roma İmparatorluğu’nun resmi din olarak Hıristiyanlığı kabul etmesiyle imparatorun da seçimlerde oy hakkı doğmuştur. Seçim sonuçlarında imparatorun etkisi bir hayli yüksek olmuş, hatta bir noktada yeni seçilmiş olan Papa, imparatorun onayını almadan görevine başlayamaz hale gelmiştir.

Her ne kadar adına “seçim” dense de, o dönemlerde Papalar, haleflerini seçme hakkına sahipti ve doğal olarak yapılan oylamalar yalnızca bu kişinin meşruiyetini sağlamak içindi. Halef seçme, imparatorluk baskısı, şehir devletleri baskısı yaklaşık 800 yıl boyunca adil bir seçim ortamı oluşmasını engellemiştir. İlk kez 1139 yılında İkinci Lateran Konseyi kararıyla, seçimlerde oy kullanma hakkı yalnızca Roma Katolik Kilisesi’ne bağlı kardinallere verildi.

Günümüzde seçim süreci, Papa’nın ölümün ardından “sede vacante” (boş taht) adı verilen 9 günlük yas tutma süreciyle başlar. Yasın bitmesiyle başlayan 15 ila 20 günlük süreç aynı zamanda dünyanın dört bir yanından Roma’ya akın edecek olan kardinallere seçimlere katılabilmeleri için zaman tanır. Seçimde oy kullanabilicek kardinallerin 80 yaşını doldurmamış olması gerekmektedir ve sayıları 120 ile sınırlıdır. Papalık için aslında aranan tek şart vaftiz edilmiş bir Katolik erkek olmaktır lakin 15. yüzyılda çıkarılan bir kilise kanunu, Papa olacak kişinin öncelikle kardinal olma şartını koşar.

Bu sürecin tarih boyunca gereğinden fazla uzun sürdüğü durumlar olmuştur. 1268 yılında Papa 4. Clement’in ölümünün ardından yapılan seçim, yaklaşık 3 yıl sürmüştür. O zamanlar seçim Papa’nın öldüğü şehirde yapılmaktaydı. Viterbo köyü sakinleri, İtalyan ve Fransız kardinaller arasındaki anlaşmazlık yüzünden bir türlü seçimin sonuçlanmamasıyla kardinalleri Palazzo dei Papi’ye (Papaların Sarayı) kilitlediler (Conclave adı da buradan gelmektedir). Seçim uzadıkça köylüler kardinalleri hazmedemez hale gelmiş, onlara sadece ekmek ve su vermekle kalmayıp sarayın çatısını bile sökmüştür. Nihayetine 1271 yılın kasım ayında Papa 10. Gregory, seçildikten sonra böyle bir sürecin yaşanmaması için; oylamanın en başından itibaren kilitli kapılar ardında yapılmasının yanında, seçiminin 3. Gününden itibaren kardinallere sadece bir öğün yemek verilmesi, 8. Gününden itibaren ise sadece şarap, su ve ekmek verilmesi gibi uygulamaları çıkarmış ve modern Il Conclave’nin temellerini atmıştır.

Seçim Il Camarlengo’nun -Papa’nın baş yardımcısının- oy kullanacak olan kardinalleri Sistine Şapeli’ne (İtalyanca: Capella della Sistina) “Extra Omnes” (Latince: İşi olmayan dışarı) diyerek şapelin içine kilitlemesiyle başlar. Yeni bir Papa seçilene dek hiçbir kardinal şapeli terk etmeyecektir. Oy pusulalarının dağıtılmasının ardından kardinaller arasından 3 adet oylama jürisi, 3 adet sayman ve 3 adet denetçi seçilir. Bir günde en fazla 4 kez olmak üzere yapılan oylamalarda eğer hiçbir kardinal oyların 2/3’üne sahip olmazsa, kullanılan oy pusulaları bir kimyasal karışım ile beraber yakılarak şapelin bacasından çıkan siyah dumanla dışarıda bekleyen binlerce kişilik kalabalığa henüz bir Papa’nın seçilmediği duyrulur. Eğer ki yeterli çoğunluğa ulaşılırsa, oy pusulaları bu sefer beyaz renkli bir duman yaratacak bir karışım ile yakılır ve Papa’nın seçildiği duyrulur. Seçilen kardinal görevi kabul ettiğini Il Conclave’ye ilan ettikten sonra, tören kıyafetleri giydirilerek San Pietro Bazilikası’nın balkonundan dünyayı selamlaması için, birinci yardımcı papaz tarafından şu sözlerle balkona davet edilir:

HABEMUS PAPAM! (Artık bir babamız var!)

Yazar: Kerem Öztürk 

KAYNAKÇA:

Fanning, W. (1911). Papal Elections. In the Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. From: http://www.newadvent.org/cathen/11456a.htm

Taylor, A. (2013, March 12). THE NIGHTMARE SCENARIO: How It Could Take Over

Years to Select A Pope. From: https:/www.businessinsider.com/the-longest-papal-conclave ever-2013-3

Thavis, John. (2013) How A New Pope Is Chosen. United States Conference of Catholic Bishops. From: https://www.usccb.org/about/leadership/holy-see/benedict-xvi/upload/How-a-Pope-is-Chosen.pdf