Mükemmel Şiir Nasıl Yazılır?

Edgar Allan Poe Kimdir?

Edgar Allan Poe, 19 Ocak 1809’da ABD’nin Massachusetts Eyaleti’ne bağlı Boston’da dünyaya gelmiştir. Londra ve Richmond’daki özel okullarda eğitim almıştır. Öğrencilik yıllarında edindiği alkol ve kumar gibi kötü alışkanlıkları tüm hayatını olumsuz etkilemiştir. Yazdığı hikayelerle polisiye romanın kurucusu olarak kabul edilen Poe, düz yazılarının yanı sıra Kuzgun (The Raven) ve Annabel Lee gibi dünyaca ünlü şiirleri de kaleme almıştır. Yazar, 7 Ekim 1849’da henüz 40 yaşında iken hayata veda etmiştir.

Edgar Allan Poe’ya Göre Mükemmel Şiir Nasıl Yazılır?

Edgar Allan Poe, şiirlerin bir coşkunluk hâliyle, duygu yoğunluğuyla veya ansızın gelen bir ilhamla yazılmasına karşı çıkmış; ideal şiirin, duygular aracılığı yerine akıl ve mantık aracılığıyla yazılması fikrini savunmuştur. Poe’ya göre şiir, anın büyüsüyle kâğıda dökülen kelimeler veya cümleler değil; uzunluğu, konusu ve ritmi ile her bir bölümünün özenle düşünülerek tasarlanması gereken bir üretim sürecidir. Bu ahengi bozacak herhangi bir cümle ya da kelime, güzel de olsa şiire eklenmemelidir. Şiir, bir çırpıda tamamlanacak bir eser olmayıp, adım adım ilerlenerek bütün parçaların birbirine uyması gereken bir yapbozu tamamlarmış gibi ele alınmalıdır. Edgar Allan Poe, kaleme aldığı Yazmanın Felsefesi isimli metinde bizlere Kuzgun adlı şiirinin yazım sürecini anlatırken bu şiirin yazılışında hiçbir noktanın kaza veya sezgiye atfedilemeyeceğini, eserin baştan sona kadar bir matematik probleminin kesinliğini taşıdığını ve değişmez sonuca doğru kademe kademe geliştiğini söyler. Poe’nun şiiri için karar vermesi gereken ana hatlar ise şunlardır:

Uzunluk

Edgar Allan Poe’ya göre şiir, bir oturuşta okunabilecek uzunlukta olmalıdır çünkü daha uzun olması hâlinde şiiri okurken ara verilmesi gerekecek ve bu boşluğa da dünya işleri dolacağı için şiir, yazarın amaçladığı etkiyi gösterme gücünden yoksun kalacaktır. Poe’ya göre uzun şiirler tek bir şiir değil, kısa kısa şiirler zinciridir. Şiir tek oturuşta okunacak kadar kısa olmalıdır ancak ruhun uyanmasına fırsat tanıyıp duyguların şiddetlenmesine imkân verecek kadar da uzun olması gerekmektedir. Bütün bu değerlendirmeler sonucu Poe, şiiri için ideal uzunluğun yüz dize olduğuna karar verir.

Alan

Edgar Allan Poe, şiirin tek meşru alanının “güzellik” olduğunu düşünmektedir. Bu tespiti, onun için en ufak bir açıklamaya dahi ihtiyaç duymayacak bir kesinliktedir. Poe’ya göre en yoğun, en heyecan verici ve en saf olan bu zevk, güzelin üstüne düşünmekle açığa çıkmaktadır.

Eda-Tarz

Şiirin alanını güzellik olarak belirledikten sonra sıra şiirin edasını, tarzını belirlemeye gelmiştir. Poe, bu noktada deneyimlerinden yola çıkarak bu tarzın üzüntü olması gerektiğine karar verir çünkü her tür güzelliğin, duyarlı bir ruhu ağlatacak derecede heyecanlandırdığını ve bu sebeple de şiirdeki tek meşru alanın güzellik; güzellik alanında ise en meşru tarzın hüzün olması gerektiği söyler.

Nakarat

Poe şiirinde nakarat kullanmaya karar verdikten sonra, kullanacağı nakaratın ideal niteliğinin ve uzunluğunun nasıl olması gerektiğini düşünür. Uygulamasının sürekli değişeceğini göz önüne alarak nakaratın kısa olması gerektiği hatta değişiklik imkânının daha kolay olması için nakaratın tek bir kelimeden ibaret olmasının büyük fayda sağlayacağı sonucuna ulaşır. Sıra nakaratı oluşturacak kelimeyi seçmeye gelmiştir. Poe, yazısında karar verme sürecini şu şekilde açıklar:

Nakarat her kıtanın sonunu oluşturacaktı. Böyle bir son dizenin, güçlü olmak için çın çın öten ve uzatmalı bir vurguya yatkın olması gerektiği su götürmezdi: Ve bu değerlendirmeler kaçınılmaz olarak beni en tumturaklı ünlü olarak uzun o’ya ve onunla birlikte en kolay üretilebilir ünsüz olarak r’ye götürdü.

Nakaratın sesi de böylece  belirlendikten sonra, bu sesi cisimlendiren ve aynı zamanda şiirin edası olarak önceden belirlediğim hüzne en uygun sözcüğü seçmek zorunlu oldu. Böyle bir aramada “Nevermore” (asla, bir daha hiç) sözcüğünü görmezden gelmek kesinlikle olanaksızdı. Aslında kendini ilk sunan da o oldu (Poe, Edgar Allan Poe Bütün Hikayeleri, 2015, s. 11).

Konu

Güzellik ile ilgili, nakaratı “Nevermore” olan, yaklaşık yüz dizelik hüzünlü bir şiirin konusu ne olmalı? Edgar Allan Poe bu soruya evrensel nitelikte bir cevap arar ve nihayetinde yanıtı bulur: Ölüm. Peki, ölüm ne zaman şiirsel bir kimliğe bürünür? Poe, güzellik çatısı altında cevabını aradığı bu soruyu ise: Genç bir kadının ölümü, diyerek yanıtlayacaktır. Genç ve güzel sevgilisini kaybetmiş bir erkeğin acısını dile getirmek… Edgar Allan Poe artık şiirini yazmaya başlayabilir.

Yazar: Mustafa Altınkaya
Editör: Emine Türal

Kaynakça

Poe, E. A. (2015). Edgar Allan Poe Bütün Hikayeleri. (D. Körpe, Çev.) İstanbul: İthaki.

Poe, E. A. (2015). Edgar Allan Poe Bütün Şiirleri . (O. Cebeci, Çev.) İstanbul: İthaki.

Görsel Kaynakça

Kapak Görseli: https://bilgihanem.com/edgar-allan-poe-kimdir/