The Bad-Tempered Electronic Keyboard – Anthony Burgess

Anthony Burgess kim diye sorarsak eğer “Kim değil ki!” şeklinde vurgulayıcı bir ağırlık taşır elbette cevabımız. İsmini daha çok ünlü edebiyat eseri olan “Otomatik Portakal” ile bildiğimiz Burgess, aslında gençlik yıllarından itibaren müziğe karşı bir tutku içindedir. Hatta  müzikseverlerin kitaplığında mutlaka bulunmasını önerdiğim “Mozart and the Wolf Gang” isimli kitabıyla da aynı zamanda bu iki ilgi alanını sentezleyip başarılı bir şekilde hayata geçirmiştir. Lisans eğitimini İngiliz edebiyatı ve sesbilim üzerine alan Burgess yazarlık dışında aynı zamanda çevirmen, gazeteci, eleştirmen ve de bestecidir. Böylesine çok yönlü bir insanın bakış açısına tam olarak ulaşmak, düşünme tarzını benimsemek bir hayli zor olsa da, kendisinin benim adıma oldukça değerli bulduğum bir albümü hakkında paylaşımda bulunmak, müziklerinin dokunmasını sağlamak istiyorum size.

Her eserinde zekasına yeniden hayran bırakan J. S. Bach’ın üç yüzüncü doğum günü anısına ithaf edilen Burgess’in kırk dokuz adet bestesinden oluşan bir albüm var önümüzde: “The Bad-Tempered Electronic Keyboard”. Bu albümü keşfetmek, irdelemek, bilinçli dinlemek ve daha iyi anlamak için tabii ki de öncelikle müziğin en önemli kitaplarından biri olarak değerlendirilen Bach’ın “Das Wohltemperierte Klavier” isimli koleksiyonunu dinlemenizi öneriyorum. İki kitapta toplanan bu üstün matematiksel düzene oturtulmuş Bach eserlerini dinlediğinizde aradaki bağlantıyı, geçişleri, hisleri, anlatılmak istenilenleri, duygu bütünlüklerini, amaç ve sebepleri de iyice fark edebilmiş olacaksınız. Kırk sekiz eserden oluşan bu koleksiyonda Bach’ın en bildiğimiz, kulaklarımızda çoktan yer edinmiş eserlerinden tutun, arka raflara saklanan kitaplar gibi keşfedilmeye açık ve bambaşka güzellikte olan diğer birçok eseri bulunuyor. Bach’ın bu koleksiyonunun ismini İngilizceye “Well-Tempered Clavier” olarak çevirdiğimizde Burgess’in kendi koleksiyonu için tercih ettiği isimdeki hınzırlığa; well-tempered (iyi akort edilmiş) yerine bad-tempered (kötü akort edilmiş) ve clavier yerine electronic keyboard kullanarak yarattığı çocuksu eğlenceye ortak oluyoruz. Kendince kullandığı bu zıtlıktan sonra aslında albüm ismine bakarak da kendimize sorabiliyoruz “Acaba Burgess’in bu koleksiyonunun Bach’ın “Das Wohltemperierte Klavier” koleksiyonuyla bir bağlantısı olabilir mi?” diye. Ve öyle de oluyor, bu koleksiyonda sadece isimle kalmayıp Bach’a dair birçok özelliğe ve hissiyata ulaşabiliyoruz.

Stephane Ginsburgh tarafından çalınıp kaydı alınan bu albüm eserleri Bach’ın koleksiyonunda olduğu gibi prélude (prelüd) ve fuguelerden (füglerden) oluşuyor. İkisi de latin kökenli olan bu terimler Türkçeye başlangıç ve kaçış anlamlarıyla çeviriliyor. Müzikte ise daha detaylı bir şekilde anlatmak istersek prélude, bir yapıtın başlangıcında, hazırlığında ya da açılışında çalınan müziği temsil ederken fugue ise çalınan bir ana temanın bir partiden diğer partiye geçmesini tanımlamak için kullanılır. Bach’ın koleksiyonunun içine girdiğimizde, dinlediğimiz eserin prélude veya fugue olup olmadığını, farklarını çok rahat bir şekilde anlayabiliyoruz. Bach’ın üstün matematiksel zekasını ve müzik ruhunu, kendi tarzını anlamamız adına oldukça güçlü bir başyapıt niteliği taşıyor bu koleksiyon. Bir diğer yandan Anthony Burgess’in eserlerini de dinlediğimiz anda, “evet bu prélude” ya da “bu tabii ki fugue” deme durumumuz oluyor; epey başarılı bir teknikle oluşturulmuş parçaların kendi türlerini belli eden güçlü karakterleri var. Burgess eserlerinde de Bach’ın o romantikliğini, matematiksel zekasını ustaca modernize ederek bu albümle bizlere sunmayı gayet iyi bir şekilde başarıyor; bu sefer de bize Bach üzerinden eşsiz sanatçılığını, dehalığını, fark yaratışını ve kaybolmaz etkisini yansıtıyor. İki koleksiyona da kesinlikle zaman ayırmanızı içtenlikle tavsiye ediyorum. Bedeninize Bach’a dair daha çok duygu yükleyip Burgess’i daha yakından tanıyacaksınız.