The Matrix, 1999

Gerçekliğin ne olduğu sorusu insanlık tarihinden bu yana birçok düşünürün ana konusu olmuştur. Bu arayış, sanatın pek çok kolunda olduğu gibi sinemada da görülmüştür. Bu gerçekliğin en çok tartışılan filmlerinden olan Matrix, Larry ve Andy Wachowski kardeşlerin yazıp yönettiği bir bilim-kurgu filmidir. 1999 yılında gösterime giren filmde Keanu Reeves, Laurence Fishburne, Carrie-Anne Moss ve Hugo Weaving gibi yıldızlar yer almaktadır. Gerçekliği ele alış biçimi ve bunu anlamlandırdığı kavramlar açısından önemli bir örnek oluşturmuştur.

Bir bilgisayar programcısı olan Thomas Anderson aynı zamanda Neo takma adıyla programları kırarak Matrix’i araştırır. Filmin kahramanı Neo, Matrix sistemi içindeki diğer tüm insanlar gibi hayatına devam etmektedir.  Neo, sistemin çarkları içinde yaşamaya devam etse de içinde yaşadığı dünyayı sorgulayan biridir. Bu sorgulamanın kilit noktası; dünya ile ilgili asıl gerçekliğin ne olduğu sorusudur. Neo’nun bu düşünsel çabası, Matrix sisteminin dışındaki halktan Morpheus ve arkadaşları tarafından fark edilecek ve Neo, gerçekliğe doğru uzanan bir yolculuğa çıkarılacaktır. Neo tesadüfi olarak Morpheus ve Trinity ile tanışmıştır ve bu tanışmayla beraber yaşadığı dünyanın aslında beyninde gerçekleşen bir simulasyon olduğunu; yani aslında yaşadığını simülasyonun Matrix’in kendisi olduğunu öğrendikten sonra oradan kurtarılır ve Morpheus’un önderliğindeki ekibe katılır. Neo gerçek dünyada ilk nefesini aldıktan sonra simulasyona tekrar girerek Matrix’in ne olduğunu kavrayacak ve kurtarılma nedenini öğrenerek gelişen olaylar çerçevesinde yeni kimliğini tanımaya çalışacaktır. İçinde yaşadığımızı sandığımız bu dünya tamamiyle aldatıcıdır; gerçeklik Matrix’i yaratan programdır. Neo, Trinity ve Morpheus’un da yardımıyla kendilerini bu aldatıcı düzeni  yıkmaya adayan bir grubun içine katılır. İnsanlar,  bir simülasyon olarak nitelendirilebilecek sistemde zihinsel bir hapishanede olduklarının farkında değillerdir. Matrix’i makineler kontrol etmektedir ve bu kontrol için doğru olarak nitelendirilemeyecek bir bilinç oluşturmuşlardır. Film bu açıdan günümüz iktidar ve gerçeklik sorgulamalarına ışık tutabilecek bir örnek oluşturur. Makineler insan bedeninin ürettiği enerjiyi kullanmaktadır. İktidarın üretim üzerinden şekillendiği bu sistem; üretim, üretim araçları ve iktidar kavramları açısından derindir.

Matrix’te; doğa, üretim araçları ve denetim araçları olarak tasniflenebilecek simülakrların yansımalarını görebilmek mümkündür. Filmde, gerçek dünya, “gerçeğin çölü” olarak tanımlanacak, Matrix’ten kurtulanlar, bu aldatıcı gerçeklikle tanışacaktır. Matrix filmi, insan makine savaşı sonrasında, makinelerin yönettiği bir dünyada geçmektedir. Dünya, güneşin enerjisinden mahrumdur. Makineler var olabilmeleri için gerekli olan enerji ihtiyaçlarını insan bedeninin ürettiği enerji ile karşılayabilmektedirler. İnsanlar, makineler tarafından küçük kapsüller içerisinde bir çeşit uyku halinde tutulmaktadırlar. Bedenen uyku halinde olan insanlar zihinsel olarak bir dünya algısının içerisinde tıpkı gerçek dünyadaki gibi yaşam deneyimlerini gerçekleştirmekte ve makineler tarafından kullanıldıklarını bilmemektedirler. Matrix adı verilen bu yaşam deneyimi tamamen makineler tarafından kontrol edilmektedir. Filmin kahramanı Neo, Matrix sistemi içindeki diğer tüm insanlar gibi hayatına devam etmektedir.

Neo, sistemin çarkları içinde yaşamaya devam etse de içinde yaşadığı dünyayı sorgulayan biridir. Bu sorgulamanın kilit noktası; dünya ile ilgili asıl gerçekliğin ne olduğu sorusudur. Neo’nun bu düşünsel çabası, Matrix sisteminin dışındaki halktan Morpheus ve arkadaşları tarafından farkedilecek ve Neo, gerçekliğe doğru uzanan bir yolculuğa çıkarılacaktır. Neo’nun gerçeği fark ediş süreci oldukça sancılı geçecek, Matrix programının, gerçeğin tıpatıp benzerini üretebildiği neredeyse kusursuz işleyen sistemi, asıl gerçekliğin önündeki en büyük perde olacaktır.

Matrix filmi, insan makine savaşı sonrasında bir zamanda geçmekte ve makinelerin hakim olduğu bir dünya tasviri çizmektedir. Matrix sisteminden kurtulmak ve gerçeğin sınırlarını öğrenmek isteyen Neo’nun yolculuğundan oluşan bu film, pek çok düşünsel soruyu da izleyiciye yöneltir. Gerçeğin ne olduğu sorusu, bu soruların başında gelmektedir. Bilim kurgu türünün önemli örneklerinden biri olan Matrix filmi, gerçeğin ne olduğu sorusunu sık sık hatırlatır. Filmin gerçeklikle olan bağlantısı sorgulanmıştır. Filmin konusu, dini ve mitolojik kavramlar açısından incelenmiştir.

KAYNAKÇA:

• Baudrillard , Jean (2003) , Simülakrlar ve Simülasyon, (Doğu Batı Yayınları , Ankara) çev.Oğuz Adanır.
• Irwin , William (ed.) (2003), Matrix ve Felsefe, (Güncel Yayıncılık , İstanbul) çev. MuratSağlam.
• Kırmızı Hapı Yutmak, Matrix’te Bilim, Felsefe ve Din, (Gelenek Yayınları , İstanbul) çev. Ahmet Ergenç.
• Koçak Ş  (2017)  Jean  Baudrillard  ve  Simülasyon  Kuramı, https://www. academia.edu/7369795/Jean_Baudrillard_ve_Sim%C3%BClasyon_Kuram%C4%B1
• Ryan M, Lenos M (2012) Film Çözümlemesine Giriş, Emrah Suat Onat (çev), De Ki Sinema: Ankara.