PANDEMİ

11 Mart 2020 tarihinde bir basın toplantısı düzenleyen Dünya Sağlık Örgütü Genel Sekreteri Tedros Adhanom Ghebreyesus,”Binlerce kişi hastanelerde yaşam mücadelesi veriyor. Önümüzdeki günler ve haftalarda vaka ve ölüm sayılarının artmasını bekliyoruz” dedi ve ekledi: 

“Virüsün yayılma hızı, ciddiyeti ve yetkililerin gerekli önlemleri almaması bizi alarm seviyesine getirdi. Bu nedenle Covid-19’u pandemik bir hastalık ilan ediyoruz.”¹ 

Daha sonra hayatımıza giren bu yeni kavramın ne olduğunu merak etti bir çoğumuz. Peki neydi pandemi?  

Pandemi, eski Yunanca’da tüm anlamına gelen παν (pan) ile insanlar anlamına gelen δῆμος (demos) kelimelerinden türetilmiş bir terim ve Dünya Sağlık Örgütü’nün kabul ettiği üç koşul durumunda nitelendirilebilir: 

• Nüfusun daha önce maruz kalmadığı bir hastalığın ortaya çıkışı, 
• Hastalığa sebep olan etmenin insanlara bulaşması ve tehlikeli bir hastalığa yol açması, 
• Hastalık etmeninin insanlar arasında kolayca ve devamlı olarak yayılması.² 

Peki dünyamız bir pandemi ile karşılaştığında ne tür tedbirler almalıydı? 

Bir salgının kontrolünde iki temel strateji vardır: kontrol altına alma ve hafifletme.  

Muhafaza, salgının erken aşamalarında yapılır ve hastalığın nüfusun geri kalanına yayılmasını durdurmak için bir topluluk içindeki enfekte bireyleri izlemeyi ve izole etmeyi amaçlar. Bu aşamayı biz çok yakın zamanda duyduğumuz şekliyle karantina olarak biliyoruz. 

Peki hastalığın yayılmasının engelleneceğinin mümkün olmadığı durumlarda ne yapacağız? 

Bu durumda izlenebilecek genel strateji, hastalığın yayılmasını yavaşlatmak ve sağlık sistemi ve toplum üzerindeki etkilerini hafifletmek için önlemler almak ve hastalığı hafifletmeye çalışmaktır. Gerçekte, bir salgını kontrol etmek için aynı zamanda hem sınırlama hem de azaltma önlemlerinin bir kombinasyonu yapılabilir. Çünkü bir salgın sürecinde toplumun ne durumda olduğuna tam olarak karar verebilmek için çok fazla test yapmanız gerekir. Bu da genelde çok mümkün değildir.³ 

Yukarıda gösterilen şemada 1 numaralı bölüm pandeminin tepe noktasını, 2 numaralı bölüm ise tedbirler sonucu azaltılan salgın evresini, 3 numaraları bölümde ise salgının etkilerinin en aza indirgendiği bölümü görüyoruz. Dikey düzlemde günlük vaka sayısı gösterilirken yatay düzlemde ilk vakadan bu yana geçen zaman gösteriliyor. 3 numaralı kısmın içerisinde verilen eğri ise pandeminin müdahale sonucu zirvesini de gösteren bir eğridir. 

Viral salgını yönetiminin önemli parçası, salgın eğrisini düzleştirme olarak bilinen salgın zirvesini azaltmaya çalışmaktır. Sağlık hizmetlerinin bunalmış olma riskini ötelemeye çalışmak ve aşı, tedavinin geliştirilmesi için daha fazla zaman sağlamaya yardımcı olmaktır. ⁴ 

Salgını yönetmek için alınabilecek farmasötik olmayan müdahaleler arasında el hijyeni, yüz maskesi takma ve kendi kendine karantina gibi kişisel koruyucu önlemler; okulları kapatmak ve kitle toplama olaylarını iptal etmek gibi sosyal mesafeleri hedefleyen toplumsal önlemler; bu tür müdahalelere kabulü ve katılımı teşvik etmek için toplum katılımı, yüzeylerin temizlenmesi gibi çevresel önlemlerin büyük önemi vardır.⁵ 

Önlemler konusunda uzmanların uyarılarını ciddiye almak önem arz ediyor. Fakat uzman sıfatıyla ekranlarda ve sosyal medyada yer alan herkesin önerilerini de iyi bir elekten geçirmeniz gerekiyor. 

Ben Twitter’da bulunan https://twitter.com/Covid_19Turkey/media sayfasında gördüğüm şu güzel tabloyla size veda etmek istiyorum.⁶ 

Ayrıca lateks eldivenlerinizin otuz dakikadan sonra geçirgenlik sağladığını ve anlamını yitirdiğini unutmayın.