Toplumsal Bir Gözlem ve Eskimeyen Bir Hikaye: Gurur ve Önyargı

Jane Austen, 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başında yaşamış İngiliz bir yazardır. Kadın eğitiminin çok sınırlı olduğu bir çağda okula gidebilmiş ve kendini geliştirmiştir. Yazdığı sayıca az ancak evrensel olarak ün kazanmış romanları ile unutulmaz yazarlar arasına girmiştir. Yazdığı tüm romanlardan dizi ve filmler yapılmış, yine bu eserler de yoğun bir ilgiyle karşılanmıştır [2].

Gurur ve Önyargı, tam iki yüz yıl geçmesine karşın vermek istediği mesajları, bağlamı, karakterleri ile hala ayakta olup eskimeyen nadir kitaplardandır. Klasikleşmiş eserler ve onların yaratıcıları arasında bir kadın romancı olarak ve ele aldığı kadın başrol karakterleri ile edebiyat dünyasının en güçlü temsilcilerinden biri olmuştur. Belki yazdıkları açısından ya da yaşadığı dönemin, nadir kadın yazarlarından olması dolayısı ile belki de her iki durumdan da kaynaklı büyük bir üne ulaşmıştır.

Gurur ve Önyargı ya da diğer adıyla Aşk ve Gurur, işlediği konu bakımından sıradan bir yapıda olsa da okuyucuya, kitabı eline aldığında bir daha bırakılamayacak kadar güçlü bir altyapı sunmaktadır. Ayrıca çok fazla karaktere ev sahipliği yapmaktadır.

Konusu

Kitap, kızlarının fiziki güzelliklerine odaklanmış, onları bir an evvel evlendirme isteğiyle yanıp tutuşan sığ düşünceli bir annenin ve sempatik ancak bir o kadar ilgisiz ve iğneleyici bir babanın ve onların, birbirinden karakter olarak ayrışan beş kızının hayatını ele alır. Austen, dönemin insanlarının hayata bakışını, kadın erkek ilişkilerini, paranın ve gücün insanlar üzerindeki etkisini, en çok da hissedilen duyguları gösterişsiz ancak okuyan kişiyi kendine bağlayan bir tavırla yazmıştır.

Beş bekar kızı olan, Bennet ailesinin, mal varlıkları; çocukların hepsi kız olduğu için baba Bennet öldüğü zaman uzak bir erkek akrabaya kalacaktır. Anne Bennet da oldukça ezici ve kabul edilemez bir tavırla -ki bunu yine eril bir dille ve erkek koruyuculuğuna sığınarak yapmaktadır- kızlarını kurtarmak için kendince çözüm olarak onları varlıklı kişilerle evlendirmeye çalışmaktadır. Kitapta geçen bu miras paylaşımındaki cinsiyetçi tutum, 19. yüzyılda kadınların ne şekilde yok sayıldığını ve nasıl evdeki bir objeye dönüştürüldüğünü açıkça göstermektedir.

Austen, başroldeki karakteri Elizabeth ile sosyal yaşamın dışına itilen, eve hapsedilen ve yalnızca iyi bir eş olarak var olması beklenen kadının bundan daha fazlası olabileceğini göstermiştir. Elizabeth, küçük kız kardeşleri ve annesi gibi düşünmemektedir. Hayattaki emeli, varlıklı biriyle evlenerek hayatını kurtarmaktan farklıdır. İnsanları incelemeyi, analiz etmeyi, kitap okumayı sevmektedir. Kibar ve düşüncelerini dile getirmekten çekinmeyen dürüst bir karakterdir.

Roman boyunca Elizabeth, kişisel yorumlarına olan güveninin nasıl başkalarına karşı bir önyargıya dönüştüğünü görür. Elizabeth tam olarak tanımadığı Mr. Darcy’e yönelik duyduğu öfkenin onu ne kadar katılaştırdığını ve gururunun onu kör ettiğini, Mr. Darcy ise kibir ve gururu nedeniyle kendini ve duygularını açıklamaktan uzak durarak mutluluğunun önüne engel koymuş olduğunu fark eder.

“Ben ki sezgilerimle gurur duyardım!.. Ben ki yeteneklerimi beğenirdim! Ablamın sınırsız iyi niyetini küçümser, ayıp ve anlamsız bir şüphecilik içinde kendime hayran olur dururdum… Bunu fark etmek ne kadar küçük düşürücü!.. Nasıl da küçük düşürücü!.. Aşık olsaydım bundan daha sefil bir körlük içinde olamazdım. Ama aptalca hatam aşk değil gurur oldu. Daha tanışır tanışmaz birinin tercihi olmaktan hoşlandım, öteki tarafından ihmal edildiğime gücendim; her ikisi hakkında da önyargılı ve cahilce davrandım, aklı bir kenara bıraktım. Meğer bu ana kadar kendimi tanımıyormuşum.”

Gurur ve Önyargı

Erkeklerin öncelikli ve egemen olduğu edebiyat dünyasına giren Austen, ilk kitabını basarken bile henüz bir kadın olarak ismini kullanamamış ve  “By a Lady” olarak anonim bir biçimde eserlerini yazmıştır. Kadınları toy bulan sektöre büyük çoğunluğu kadın karakterlerden oluşan romanlarıyla cevap vermiştir. Kadınların toplumsal hayattaki rolünün ne olduğuna yönelik arayışını, aşkını, evliliğini kitaplarına ve karakterlerine etkili bir biçimde aktarmıştır [3].

Austen’nin kişisel hayat hikayesi, arzu ve istekleri, aşık oluşu, umutsuzluğa kapılışı en çok da bir kadın olarak hayatının anlamını bulma arayışı eserlerine yoğun biçimde yansımıştır. Klasik bir aşk romanı olduğu kadar dönemin zihniyetini, zenginlerin yaşayış tarzını, aile içi ilişkileri ve toplumsal rolleri incelemek için de iyi bir kaynak ortaya çıkarmıştır.

Ancak yazarın bu adaletten ve eşitlikten yoksun döneme yönelik düşünceleri, günümüzdeki cinsiyet eşitsizliğine yönelik hissedilenlere oldukça benzemekle birlikte bu duruma başkaldırma şekli, dönemin eril zihniyetinin sunduğu yollardan çok da farklılaşamayan, mutlu evlilik haricinde bir çözüm üretemeyen kısır bir yorum olmuştur.

Ayrıca çekilmiş Gurur ve Önyargı filmi de kitabın ana temasından hiç uzaklaşmadan izleyiciye, Austen’i ve kitabını daha iyi anlayıp görselleştirebilmek için olanak sağlamaktadır.

Kaynakça

[1]https://tr.wikipedia.org/wiki/Gurur_ve_Önyargı

[2]https://tr.wikipedia.org/wiki/Jane_Austen

[3]Wang, X., Liu, Y. (2011). Analysis of the Feminism in Pride and Prejudice. Theory and Practice in Language Studies, 1(12), 1827-1830. doi:10.4304/tpls.1.12.1827-1830

[4]Austen, J. (2020). Gurur ve Önyargı. İstanbul: Türkiye İş Bankası.

Görsel Kaynakları

https://www.dr.com.tr/Kitap/Gurur-Ve-Onyargi-Hasan-Ali-Yucel-Klasikleri/Edebiyat/Roman/Dunya-Klasik/urunno=0000000202084

https://www.usatoday.com/story/life/books/2013/01/27/pride-and-prejudice-200th-anniversary-jane-austen/1859183/

https://bookriot.com/pride-and-prejudice-characters-react-to-social-distancing/

https://www.greelane.com/tr/beşeri-bilimler/tarih-ve-kültür/jane-austen-biography-3528451/