İyi Kalpli Hephaistos

Yunan mitolojisinde Ateş Tanrısı olan Hephaistos (Latince Vulcanus), Hera ve Zeus’un oğludur. Hesiodos’a göre ise Hephaistos sadece Hera’nın oğludur. Bir gün Troya Savaşı ile ilgili bir tartışmada Hera’nın tarafını tutan Hephaistos’a tanrılar çok kızar ve Zeus onu bacaklarından tuttuğu gibi fırlatır. Gökyüzünden aşağı düşen Hephaistos Lemnos Adası’nda bulur kendini ama bu düşüş onu topal bırakır.
Bazılarına göre ise Hera, Zeus’un Athena’yı alnından çıkarmasına çok sinirlenmiş ve Hephaistos’u tek başına doğurmuştur. Ama çirkin ve topal olarak doğan Hephaistos’tan Hera utanır ve onu Okeanos’a atar. Okeanos’un kızı Eurynome ile Nereus’un kızı Thetis, Hephaistos’u bulur ve onu bir mağaraya saklarlar. Ateş Tanrısı, bu mağarada, bir yandan, görülmedik yetkinlikte araçlar yaparak, bir yandan da annesinden alacağı intikamı kurarak dokuz yıl yaşar. (Cömert, 2014:37)
Dokuz yıl sonunda annesi Hera için muhteşem bir taht yapar ve bir notla birlikte onu Hera’ya gönderir. Hera tahtı sevinçle karşılar ve ona hemen oturur. Eğlenir, içer, yer. Ama tahttan kalkmak istediği sırada görülmeyen zincirler buna engel olur. Kolları ve bacaklarını oynatamaz ve tahttan kalkamaz. Bu durumu haber alan tanrılar yardıma koşarlar fakat ne yaparlarsa yapsınlar bir sonuç alamazlar. Zeus’a haber vermek zorunda kalırlar. Zeus ilk Ares’e emir verir Ateş Tanrısı’nı getirmesini. Fakat Ares Hephaistos’un yanına bile yaklaşamaz çünkü kor yağmurlarıyla karşılaşır. Bunun üzerine Zeus, Dionysos’u görevlendirir. Dionysos, Ateş Tanrısı’na tatlı şarabını ikram ederek onu sarhoş edip Olympos’a getirmeyi başarır. Ateş Tanrısı Hera’yı affeder ve onu tahttan kurtarır.
Maden işçiliğinde kendini gösteren Hephaistos, ölümsüzlere zırhlar, silahlar yapmış ve onların gönlünü kazanmıştı. Çalıştığı yerde de altından yaptığı kızlar canlanıp kendisine yardım ederlerdi. (Hamilton, 2016:20) Olympos’a geldiği zaman da tanrılar için tunçtan evler yapmış, Zeus ve Hera’ya yatak odası, Zeus’a kalkan ve asa, Poseidon’a zıpkın, Helios’a kanatlı araba, Apollon ile Artemis’e oklar, Akhilleus’a da kalkan ve silahlar yapmıştır. Ve böylelikle sevilen ve saygı duyulan bir tanrı haline gelmiştir.
Ateşi çalıp insanlara götüren Prometheus’a çok kızgın olan Zeus, insanlara bela olsun diye ilk kadını yani Pandora’yı yaratmak için Hephaistos’a görev verir. “Bir parça toprak al, suyla karıştır.” (Hesiodos, 2017:51) der. Ve böylece Hephaistos yaratan olarak görülür.
Hephaistos, İlyada’ya göre Kharis (Zerafet Tanrıçası) ile; Odysseia’ya göre ise Aşk ve Güzellik Tanrıçası, Zeus’un kızı Aphrodite ile evlenir. Ancak Aphrodit, Hephaistos Etna Dağı’na çalışmaya gittiği zaman, Savaş Tanrısı olan Ares ile onu aldatmaya başlar. Her şeyi gören Güneş Tanrısı Helios bu aldatmayı da görür ve hemen bu durumu Ateş Tanrısı’na yetiştirir. Ares’e karşı çok büyük öfke duyan Hephaistos yüreği sızlayarak bir tuzak düşünür. Görünmez ve kopmaz zincirlerden bir ağ yapar ve Aphrodite ile Ares’in seviştiği yatağa bu tuzağı kurar ve evden çıkıyormuş gibi yapar. Hephaistos’un gittiğini sanan aşıklar yatağa girdikleri gibi tuzağa yakalanırlar. Ellerini ve ayaklarını oynatamayan sevgililer yakalandıklarını anlarlar. Hephaistos kanıt için Olymposluları oraya davet etmiştir bile çoktan. “Gelin, burada gülünç ve ayıp işler göreceksiniz. Topal olduğum için Zeus’un kızı Aphrodite namusuma leke sürüyor. Küstah Ares’i dost tutmuş, yakışıklı ve düz ayaklı diye! Lakin ben sakat doğmuş isem kabahat kimde? Bende mi, anamda, babamda mı? Keşke dünyaya getirmeyeydiler? Bakın, nasıl da ikisi benim yatağıma girip birbirine aşk ile sarılmışlar! Onları gördükçe kanım kaynıyor. Ama sanırım ki böyle kalmaktan artık hoşlanmazlar. Onları birleştiren sevgi ne kadar büyük olursa olsun, bu halden sıkılırlar. Ancak hünerli tuzak onları koyvermiyecek ta ki kaynatam, köpek suratlı kızı için kendisine vermiş olduğum hediyeleri geri verinceye kadar… Kızın güzelliğine diyecek yok ama çok edepsiz.” (Homeros, 1971:142) diyerek bağırır. Poseidon, Hephaistos’u ikna ederek Aphrodite ve Ares’i tuzaktan kurtarır. Zeus da Hephaistos’a düğün hediyelerini iade eder.

Hephaistos ve Thetis

Thetis’in oğlu Akhilleus silahlarını en yakın arkadaşı Patroklos’a hediye eder. Troya Savaşı sırasında Hektor, Patroklos’u öldürür ve silahlarını kendi kuşanır. Çok üzülen Akhilleus savaşa girmekten vazgeçer. Silahları da yoktur zaten. Bunun üzerine annesi Thetis, Hephaistos’a koşar ve olanları anlatır. Senelerce kendisine bakan gümüş ayaklı tanrıça Thetis’in bu isteğini kırmaz Ateş Tanrısı ve Akhilleus için kalkan ve silahlar yapar. Akhilleus savaşa katılır. Hephaistos savaş sırasında da Akhilleus’a yardım eder. Onun öldürdüğü cesetleri yakmaya başlar. Bütün ova ve Ksanthos Çayı yangın yeri olur. O kadar büyük bir yangındı ki kendisiyle boy ölçüşebilecek bir tanrı olmadığını göstermiş oldu. Hera oğluna savaşı durdurmasını emreder ve Hephaistos ateşi keser.

Diego Velázquez

Hephaistos tasvirlerde, sakallı, güçlü bir demirci olarak gösterilir. Bazen kafasına bir takke takar, bazen bir omzunu açıkta bırakacak bir giysi giyer. Bacaklarındaki sakatlık gösterilmez. Elinde çekiç ve maşa tutar. Çalışkan olan Kykloplar da ona işlerinde yardım ederler. Hephaistos işçiliğini sanatla birleştirerek mucizeler yaratan bir ustadır.

Görkem Tırıç

Kaynakça
Cömert, B. (2014). Mitoloji ve İkonografi. Ankara: De Ki Basım Yayım.
Erhat, A. (1996). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Hamilton, E. (2016). Mitologya. (Çev. Ü. Tamer). İstanbul: Varlık Yayınları.
Homeros. (1971). İliada – İlias Destanı. (Çev. A. C. Emre). İstanbul: Varlık Yayınları.
Homeros. (1971). Odysseia. (Çev. A. C. Emre). İstanbul: Varlık Yayınları.
Hesiodos. (2017). Theogonia – İşler ve Günler. (Çev. A. Erhat, S. Eyüboğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları