Sanat Tarihine İlgi Duyanlar İçin Kitap Önerileri

Bedrettin Cömert – Mitoloji ve İkonografi

Batı sanatının konu edildiği ayrıntılı ve titiz bir şekilde çalışılmış olan eser, mitoloji ve ikonografi olarak iki bölüme ayrılıyor. İlk bölüm olan mitolojide, Yunan mitolojisi anlatılıyor. Yunan mitolojisine göre evrenin ve insanın yaratılışı, tanrı ve tanrıçaların özellikleri veriliyor. İkonografik bölümde ise Tevrat, İncil, aziz ve azizelerin hayatları işleniyor. Eski ve yeni ahitlerden alıntılarla ve zengin görsellerle birlikte ikonografik çözümlemeler yapılıyor.

Hangi türden olursa olsun, bir sanat ürününün tadılması, onun kavranılmasıyla doğru orantılıdır. Eseri ne kadar çok anlamışsak elde edeceğimiz haz da o kadar yüksek olacaktır. Anlamak ise araştırmakla, irdelemekle, aklın dışındaki güçlere elverdiğince az pay bırakmakla, sezgi ve izlenimlerimizi dile döküp başkalarına iletir hale getirmekle gerçekleşebilir. (Cömert, 2010)

E.H. Gombrich – Sanatın Öyküsü

Herkesin anlayabilmesine odaklı ve sade anlatımı olan eser, sizi mağara resimlerinden çağdaş sanata uzanan bir yolculuğa çıkarıyor. Sanat tarihinin resim, mimarlık ve heykel üzerinden anlatımını bol bol resimle de destekliyor. Sanat eserlerine farklı bir perspektiften bakabilmenizi sağlıyor. İçeriği oldukça zengin olan eser, tarih boyunca sanat eserlerine yön veren önemli sanatçıların eserlerinden seçmeler sunuyor.

Sanat” diye bir şey yoktur aslında. Yalnızca sanatçılar vardır. Bir zamanlar bazı adamlar renkli toprakla bir mağaranın duvarına kabaca bizon resimleri çiziktiriyordu; bugün de bazıları boya satın alıp duvar ya da tahta perdeleri resimliyor ve daha birçok başka şeyler üretiyorlar. Tüm bu etkinlikleri sanat diye tanımlamakta hiçbir sakınca yok, yeter ki bu sözcüğün yer ve zamana göre birbirinden değişik anlamlara gelebileceği unutulmasın ve günümüzde neredeyse bir korkuluk veya tapınma aracı haline gelen ve büyük S ile başlayan Sanat’ın var olmadığının bilincinde olunulsun. Bir sanatçıya, yapmış olduğu şeyin bir bakıma güzel sayılabileceğini ama “Sanat” olmadığını söyleyerek, onu yıkıma sürükleyebilirsiniz. Aynı biçimde, bir tabloyu güzel bulan herhangi bir kimseye, bu tabloda beğendiği şeyin Sanat değil de başka bir şey olduğunu söyleyerek kafasını karıştırabilirsiniz. (Gombrich, 2014)

Mihaly Hoppal – Şamanlar ve Semboller – Kaya Resmi ve Göstergebilim

Tarih öncesi topluluklarının kültürleri ve insanlığın kadim olarak hafızası hakkında bize bilgiler veren kaya resimleri ile Şamanizm arasındaki ilişkiyi göstergebilim yöntemiyle yorumluyor. Çin’den Amerika’ya, Avrupa’dan Orta Asya’ya bütün kaya resimlerini inceleyip şamanlık pratikleriyle bir araya getiriyor. Atalarımızın sembol kullanımına nasıl vardıkları, sembol kullanımının farklı kültürlerde nasıl geliştiği, Sibirya halkının ataları tarafından kullanılan ilk işaret ve sembollerinin kaya resimleriyle bulunup bulunamayacağı gibi sorulara odaklanıyor.

Göstergebilimsel bir çözümlemeyle, Sibirya kaya ormanlarındaki figürler temel göstergeler ve basit semboller olarak yorumlanabilir. Bu gösterge/sembol üretim faaliyetleri, belirgin biçimde evrensel şematik olguların kanıtı olarak değil, belli doğal ve sosyal ilişkilerin bilişsel modellemesinin oldukça erken temsilleri olarak görülebilir. (Hoppal, 2015)

Oktay Aslanapa – Türk Sanatı

Sanat tarihinin Türkiye’deki duayeni olan Oktay Aslanapa, Türk sanatı ve mimarisinin her alanını içine alan bu eserinde, İslamiyet öncesinden başlayarak az tanınan ilk devirleri ve ağırlıkla Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçukluları ile Osmanlı sanatını anlatıyor. Resimler, planlar, çizimlerle anlatılan Türk mimarisindeki camiler, kervansaraylar, saraylar, köşkler, hamamlar, çeşmeler, sebiller, türbeler, mescitler ve medreseler büyük yer kaplarken oyma, kabartma ve figürlü süslemelere, çinilere; maden ve cam işlerine, halılara, kumaşlara; keramik, minyatür ve hat sanatına ve çeşitli sanatlara da yer veriyor.

İslam sanatı içinde Türk sanatını yeri uzun zaman tartışmalı bir konu olmuştur. İslam sanatı, yayıldığı çeşitli ülkelerde pre-İslamik kültürlerin üzerine kurulmuştur. Suriye’de geç Antikite ve Hristiyan, Irak ve İran’da Sasani sanatları bunların başında gelir. Bunların üzerinde Arap, Türk ve İran unsurları, İslam kültürünün gelişmesinde esas olmuştur. İslam dünyasındaki devletlerden pek çoğu, Türkler tarafından kurulmuş ve onuncu yüzyıldan itibaren bin yıla yakın zamanda, İslam dünyasında küçük değişikliklerle Türkler, hakim bir unsur olmuştur. Bu bakımından çeşitli ülkelerden gelen birçok sanatların, hiç şüphesiz Türk sanatının gelişmesinde etkileri vardır. (Aslanapa, 2016)

Samuel Henry Hooke – Ortadoğu Mitolojisi

Alt başlık olarak Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit, Musevi, Hristiyan mitosları. Bu eser, klasik Yunan, Roma ve orta çağ Batı mitolojisinin kökenlerinde yatan Orta Doğu mitolojilerinin birincil kaynaklarına inerek mitolojinin tüm temalarına ve sorunlarına değiniyor. Mitosları, edebi veya tarihsel ölçütleri baz alarak değil, işlevsel bir bakış açısıyla sınıflandırıyor. İşlevsel kavramıyla oluşturulan mitos türlerini; ritüel, orijin, kült, prestij ve eskatolog mitoslar şeklinde sınıflandırıyor.

Herhangi bir toplumda mitosların varlığı iki yoldan açıklanabilir; biri oraya yayılma yolu ile gelmiş olmalıdır; ötekisi, benzeri durumlarla karşı karşıya kalan bir toplulukta, düş gücünün, öteki topluluktan bağımsız çalışmasının ürünü olarak, benzeri mitosların oluşması yoludur. (Hooke, 2015)

Giorgio Vasari – Sanatçıların Hayat Hikayeleri

İtalyan rönesansının belli başlı sanatçılarının hayat hikayelerini kapsamlı bir şekilde konu alıyor. Cimabue’den Tiziano’ya uzanan bu sanatçıların yapıtları hakkında da ayrıntılı bilgiler veriyor. Kendisi de ressam olan Vasari üslup açısından şiirsel bir dili tercih ediyor. Sanatın gelişiminde önemli gördüğü anları ve sanatçıları fantastik öyküler ve anekdotlar yoluyla bize aktarıyor.

Tanrı’nın ilk insana biçim vermek için yoğurduğu malzeme bir kil toprağıydı. Nedensiz değildi bu, çünkü zamanın ve doğanın Tanrısal Mimari bütünüyle kusursuz olduğundan, kusurlu bir malzemeye ekleme ve çıkartma yaparak nasıl yaratımda bulunulacağını göstermek istedi. İyi heykeltıraşlar ve ressamlar, ekleme ve çıkartma yaparak kaba modelleri ve eskizleri erişmeye çabaladıkları nihai mükemmelliğe nasıl ulaştırıyorsa Tanrı da ayın şeyi yaptı, modeline canlı renkler kattı. Daha sonra, yeryüzündeki taş ocaklarından türetilen bu renkler resimlerde tasvir edilen her şeyi yaratmakta kullanılacaktı. (Vasari, 2013)

Ahu Antmen – 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar

Modern ve çağdaş sanattaki akımların anlatıldığı eser, izlenimcilikle başlıyor. Gayet detaylı olan bu akımlar kronolojik sırayla ve oldukça akıcı bir dille anlatılıyor. Her akımın sonunda ise o akımla özdeşleşmiş sanatçıların düşüncelerine ve yorumlarına yer veriliyor.

20. yüzyıla uzanan yıllarda Paris sanat ortamında yaşanan ‘akademik avangard çekişmesi’, 20. yüzyıl boyunca tekrarlanacak bir kültürel dinamiğin, yeni arayışlar peşindeki sanatçıların karşılaşacağı direncin yalnızca ilk örneğidir. Bu direncin kaynağında yalnızca sanatın değil, dünyanın da değişimine yönelik bir hoşnutsuzluk yer alır. Oysa tıpkı Baudelaire’in dediği gibi “her çağın kendi tavrı, kendi bakışı ve duruşu” vardır. Dünya sürekli bir değişim içindeyken sanatın bir noktada donup kalması beklentisi, gerçekçi bir beklenti midir? Brecht’in iddia ettiği gibi gerçeklik değiştikçe onu temsil edebilecek yöntemler de değişmek zorunda kalmayacak mıdır? (Antmen, 2008)

Editör: Başak Tufan

Kaynakça

Antmen, A. (2008). 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar. İstanbul: Sel Yayıncılık.

Aslanapa, O. (2016). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Cömert, B. (2010). Mitoloji ve İkonografi. Ankara: Deki Yayınevi.

Gombrich, E. (2014). Sanatın Öyküsü. Erol Erduran, Ömer Erduran (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.

Hooke, S. H. (2015). Ortadoğu Mitolojisi. Alaeddin Şenel (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.

Hoppal, M. (2015). Şamanlar ve Semboller – Kaya Resmi ve Göstergebilim. Fatih Sel (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Vasari, G. (2013). Sanatçıların Hayat Hikayeleri. Elif Gökteke (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.

Kapak Fotoğrafı Tom Hermans’a aittir.