Klasik Freudyen İçgüdüler

İnsanda yaşam ve ölüm olmak üzere iki temel içgüdü vardır. Libido bizim yaşamımızı sürdürmemizi sağlayan motivasyonun, enerji kaynağının adıdır. Yaşam içgüdüsü tam mahiyetiyle haz noktasında açıklanabilir. O an veya sonucunda haz verecek olan(örn.mutluluk) tüm etkinlikler yaşam içgüdüsüne bağlıdır. Yaşamın en büyük hedefi daha az acı çekmek ve haz elde etmektir, bunun sonucunda organizmanın devamlılığı yani üremedir. Yaşam içgüdüsünün davranışsal yansımalarından bir örneği olan cinsel birlikteliği ele alırsak ölüm içgüdüsünün yansıması olarak da saldırganlığı öne sürebiliriz (çok basit ve spesifik örnekler). Ölme isteği bilinçdışında kalır, davranışları yoluyla kişiler bilinçdışındaki ölme isteğini, bireyin kendisini ve başkalarını incitme arzularını zaman zaman gösterir. Ölme isteği bilinçdışında kaldığından açıkça bir kendine zarar verme şeklinde ortaya çıkmaz. Bireyin cansız formu arayan bir yanı vardır ve yıkıcılık bu cansız forma geri dönüş çabasının dışavurumudur. Bu iki içgüdü bazen çatışma halinde de olsalar bazen de birlikte hareket ederler yıkma ve yeniden yaratmayla bir dinamik oluştururlar, hayatın dinamiği.

Libidonun Freud kaynaklarında bazen cinsel enerji yahut cinsel içgüdü olarak adlandırılması kafa karışıklığı yaratıp okurlar tarafından bu kavramın cinsel etkinlik mahiyetinde sınırlı olduğu düşünülür. Lakin bu kafa karışıklığının ardında Freud’un cinsellik ve cinsel olarak güdülenmiş davranışlardan kastının halk arasında cinselliğin tek olarak cinsel ilişkiden ibaret olması anlayışıyla çelişmesi yatar. Freud’un ortaya koyduğu psikanalitik teorideki cinsellik içgüdüsü kavramı anlamı yalnızca erotik içerikli olanları değil, haz almaya dönük tüm davranışlarımızı kapsar. Güzel bir havada bankta oturup gözlerini kapatıp derin derin nefes alarak ferahlığı hissetme hazzı libidodan kaynaklıdır.

Yaşam içgüdüsünde haz ilkesi söz konusudur. Birey kendisine acı verecek (fiziksel acı, mutsuzluk, aşağılanma vb.) bir harekette bulunmaz, bundan devamlı kaçınır. Hazzın koşulu yenilik olsa da çocuklar aynı oyunu tekrar tekrar oynarlar. Travmatize olmuş kişiler aynı rüyayı tekrar tekrar görür (yineleme zorlantısı). Yaşam içgüdüsünde haz ilkesi söz konusudur ve demek ki insanın haz ilkesi ekseninde hayatına devam etmesinin açıklayıcı gücünün bir sınırı vardır. Haz ilkesi çiğnendiğine göre yaşam içgüdüsünün ötesinde bir şeyler olması gerekir. Ölüm içgüdüsü. Ölüm içgüdüsü canlının ilkel durumlarını yeniden oluşturmaya çalışır. Fakat dış etkiler yüzünden koşullar devamlı değiştiğinden tutucu organik içgüdüler tarafından bunlar kabul edilir ve daha sonraki yinelemeler için saklanır. Her geçen gün daha dolambaçlı bir yoldan yinelemelerle eskil bir amaca ulaşmaya çalışır. Ölüm içgüdüsü ne kadar yok etme gibi bir amaç gütse de dolaylı yoldan hayatın devamı, gelişimi için de asli bir görev ifa ediyor.

Maddenin ilk hali cansızdır, inorganiktir. Muhafazakâr içgüdüler bu ilkel hale dönmeye eğilimlidir, ölüp toprağa karışmak. Freud bebek ve çocuk güdüleri ve davranışlarıyla hayvanların içgüdüleri arasındaki bağı kurarak, karşılaştırmalı bir şekilde ilerlemiştir. Sürekli bir yineleme davranışı sergilemenin, tekrarlamanın özünü anlamış ve bu tekrarın esas büyük tekrar yani inorganikliktenorganikliğe ve tekrardan inorganiklikliğe yani ölüm amacından doğduğunu düşünmüştür.

Corey, G., & Ergene, T. (2008). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuram ve uygulamaları. Mentis yayıncılık.

Freud, S. (2002). Metapsikoloji. Emre Kapkın, Ayşen TekşenKapkın (çev.), Payel, İstanbul.

Yazan: Süleyman KILLI