TOPRAĞA GÖMÜLMÜŞ 4.000 YILLIK MASA OYUNU GÖÇEBELERİN NASIL EĞLENDİĞİNİ GÖSTERİYOR

GÖRSEL(Walter Crist/Gobustan National Park): Azerbaycan’da bulunan eski bir barınağa oyulmuş deliklerin özgün patterni düyanın en eski oyunlarından birisi için bir tahta kalıntısı niteliğindedir.

Arkeologların yaptıkları çalışmalara göre, Azerbaycan’daki antik kaya barınağın zeminine oyulan küçük delik paternleri gösteriyor ki dünyanın en eski oyunu yaklaşık 4.000 yıl önce göçebe çobanlar tarafından oynanmıştır.

New York’taki Amerikan Doğa Tarihi Müzesi’nde araştırma görevlisi olan Walter Crist, geçen yıl Azerbaycan’da bir milli parkta bulunan kaya sığınağını ziyaret etti ve günümüzde “58 Delik” olarak bilinen eski oyunun izlerini aradı.

Bu oyun ‘’Av Köpekleri ve Tazılar’’ olarak da adlandırılmıştır. İngiliz Arkeolog Howard Carter, İ.Ö. 18. Yüzyılda yaşamış Antik Mısır Firavunu 4. Amenemhat’ın mezarında bu hayvanlara benzer şekilde tasarlanmış parçaları olan bir oyun seti buldu.

Crist’in Live Science’a ‘’ Azerbaycandaki barınağın kayalarındaki özgün yuvarlak çukurlar da aynı oyundan gelmekte ama oyunun Azerbaycan versiyonu, firavunun mezarında bulunan oyun setinden daha eski olabilir.’’ dedi.

Bu barınağın yakınlarındaki kaya çizimlerinden elde edilen kanıtlar tarih olarak İ.Ö. iki bin yılını ya da günümüzden 4.000 yıl öncesini yani Azerbaycan’nın bu bölgesinde göçebe sığır çobanlarının yerleştiği zamanı işaret ettiğini söyledi.

O zamanlar oyunun Mısır, Mezopotamya ve Anadolu dahil olmak üzere eski Ortadoğu’da yaygın olduğunu belirtti.

Crist ‘’Oyun bir anda her yerde görülmeye başlandı.’’ dedi. ‘’Çok eski değil ama şu ana kadar bulabilidiğimiz en eski oyun Mısır’dan. Oyun çok hızlı bir şekilde yayılmışa benziyor.’’

Crist, Azeri bir dergide fotoğrafını gördüğü 58 Delik ya da Av Köpeği ve Çakal oyununun başka bir kopyasından geriye kalanları arıyordu.

Fakat Azerbaycan’a olan uçuşunu ayarladıktan sonra, ülkenin başkenti Bakü yakınlarındaki yeni bir site inşaatının arkeolojik sit alanını gömdüğünü öğrendi.

Bu yüzden Crist, Azerbaycan’daki diğer arkeolojik alanları araştırdı ve bu onu ülkenin güneybatısındaki antik taş oymaları ve çizimleriyle ünlü olan UNESCO Dünya Mirası listesindeki Gobustan Milli Parkına götürdü.

Parktaki arkeologlar kaya barınağındaki deliklerin farkındaydılar, fakat bu deliklerin masa oyunu olarak kullanıldığının farkında değillerdi. Crist deliklerin, barınağa doğru, nasıl kullanıldığını gösteren özgün bir paternle kesildiğini belirtti. ‘’Aklımda herhangi bir şüphe yok, yaklaşık 1.500 yıldır oynanan oyunlar gibi belirli kurallara göre düzenlenmiş’’dedi.

58 Delik oyununun kuralları bilinmediği halde, birçok arkeolog oyunun modern tavla gibi oynandığını düşünüyor, tohum ya da taş gibi piyonlar hedefe ulaşıncaya kadar tahta üzerinde ilerliyorlar.

Crist kaya barınağa oyulmuş paterni ‘’Ortada iki sıra ve onları çevreleyen delikler var. Beş, on ve onbeşinci delikler de her zaman bir işaret bulunuyor. ‘’ şeklinde tanımladı. ‘’Oyunun bitiş noktasını belirtmek amacıyla en yukarıdaki delik diğerlerinden biraz daha büyük yapılmış. ‘’

Oyuncular, tahtadaki piyonların hareketini düzenlemek için zar veya döküm çubukları kullanmış olabilirler, ancak şimdiye kadar 58 Delik veya Av Köpekleri ve Tazılar’ın herhangi bir eski oyun setinde zar bulunamadığını belirtti.

Oyun, modern tavlanın atası olarak bildirilirken, Crist bu fikri reddetti ‘’bazı benzerlikleri var ama tavla daha sonra Romalı oyunu olan Tabula’dan türedi.’’ dedi.

58 Delik oyunu oldukça eski ancak henüz en eskisi bulunanamadı. Örneğin Ur’un Kraliyet Oyunu İ.Ö. 2000li yıllara dayanıyor. Crist ayrıca İ.Ö. 3000li yıllardan başlayarak ortaya çıkan Antik Mısır masa oyunu olan Senet ve Mehen’i de inceledi.

ANTİK OYUNCULAR

Crist, geniş bir alanda böyle eski oyunların kullanılmasının kültürel sınırları aşabileceğini gösterdiğini söyledi.

‘’İnsanlar birbirleriyle etkileşimde olmak için bu oyunu kullanıyorlar.’’ dedi. Oyunlar ‘’benzersiz insani bir şey, bir soyutlama türü. Taşları hareket ettirip boşlukları doldurmanın günlük hayatınıza hiçbir katkısı olmaz; tabii insanlarla etkileşime girmenizi sağlamak dışında.

Crist, “Oyun, etkileşim için bir araç, dil gibi bir şey, insanlarla etkileşimde bulunmanın ortak bir yolu” dedi.

Bulgularını kasım ayında Denver’daki Oryantal Araştırma Yıllık Toplantısı’nda sundu.

Çeviren: Emine Miray Koç

Kaynak: 4,000-Year-Old Game Board Carved into the Earth Shows How Nomads Had Fun- Livesicence.com