MozartCultures

Üyelik İşlemleri

Gerrymandering (Stratejik Taksimat) Nedir?

Siyaset Sosyoloji Tarih
25.04.2021
0
Gerrymandering (Stratejik Taksimat) Nedir?

Gerrymandering, Türkçede bilinen adıyla stratejik taksimat, bir siyasal partinin çıkarları doğrultusunda seçim bölgelerinin seçim öncesi yeniden şekillendirilmesi ve çizilmesi işlemidir. 1700’lerin sonlarından itibaren demokrasinin ve demokrasiyle beraber seçimlerin yaygınlaşmasıyla günümüze kadar süregelen zaman içerisinde birçok farklı ülkede gerrymandering olayına rastlanmıştır. Demokrasinin yozlaşması olarak gösterilen bir iktidar güç oyunu olan bu yöntemin, genellikle seçim bölgelerinin absürtçe çizilmesi olabileceği gibi parçalama, toplama, seçmen kaydını kaydırma, il ve ilçe değiştirme gibi taktikleri de bulunur. Gerrymandering, özellikle bir bölgedeki sosyolojik yapılar dikkate alınarak yapılır ve iktidardaki partilerin veya grupların çıkarları doğrultusunda muhalif seçmenin temsiliyetini azaltmak için uygulanır.

“Genellikle seçmenler politikacıları seçer. Yeniden sınırlandırmada, politikacılar seçmenleri seçerler.” -Tom Hofeller, Republican National Committee Redistricting Director

Etimolojik Kökeni

Genellikle iktidar gücünü elinde bulunduran siyasal partilerin, devlet organlarını kötüye kullanarak başvurduğu bu yöntemin etimolojik kökeni 1800’lerde Amerika’da yaşamış olan politikacı diplomat Elbridge Gerry’e dayanmaktadır. Elbridge Gerry’in 1812’deki Massachusetts seçimlerini kazanmasının ardından dönemin yerel gazetesi olan Boston Gazette’de çizilen bir karikatür sonucu gerrymandering kavramı ortaya çıkmıştır. Karikatürde Boston haritasında çizilmiş olan bir semender (salamander) sürüngenin, seçim bölgesini nasıl parçaladığını göstermektedir. Karikatürist Elkanah Tisdale’nin efsanevi bir semendere benzettiği bu seçim bölgesi, Elbridge Gerry’nin soyadıyla birleşerek gerry-mandering kavramını ortaya çıkarmıştır. Aynı dönemdeki diğer gazeteler de bu kavramı kendi manşetlerine taşımışlar ve yıl 1848’i gösterdiğinde Oxford English Dictionary, gerry-mandering kelimesini “partizan kazanç için bölge şekli manipülasyonu” anlamıyla kabul etmiştir (Wikipedia, 2001).

Taktikler

Parçalama (Cracking)

En çok başvurulan gerrymandering yöntemlerinden biri olan parçalama, muhalif oy çoğunluğun yoğunlaştığı bir bölgenin iki farklı seçim bölgesine bölünmesi şeklinde parçalanmasıdır. Bir bütün olarak seçimi kazanabilecek çoğunlukta aynı bölgede yaşayan seçmenler, parçalanma nedeniyle farklı bölgelerde oy kullanırlar ve oylarını kullandıkları bölgede azınlık durumuna düşerler. Daha çok “kazanan hepsini alır” şeklinde uygulanan eyalet temsilci seçimlerinde kullanılır. Bu yöntem, seçim bölgesinin değiştirilmesi ile olabileceği gibi, idari alan ile belirlenmiş seçim bölgelerinde de bir ilçenin bulunduğu ilden koparılıp başka ile bağlanmasıyla da gerçekleşebilir.

Toplama (Packing)

Parçalamadan sonra en çok kullanılan ikinci yöntem olan toplama, bir bölgede yoğunlaşmış olarak bulunan ve aynı partiye sürekli oy veren seçmenlerin bulunduğu alanları belirleyerek onların sadece belli bir bölgede seçim kazanmasına yönelik başvurulan taktiktir. Bu taktiğin amacı, muhalif seçmen yoğunluğunu bir seçim bölgesinde toplamak ve farklı yerlerde daha fazla temsilci kazanmalarını engellemektir. Bu taktikle muhalifler, bir bölgede çok yüksek oy farkıyla seçimi kazanırken diğer bölgeleri kaybederler. Böylece muhalif oyları çoğu boşa gitmektedir. “Kazanan hepsini alır” şeklinde uygulanan eyalet temsilci seçimlerinde de kullanılabilir. Bunun dışında, bir ilçenin bulunduğu ilden koparılıp başka ile bağlanması bir parçalama taktiği olabileceği gibi toplama taktiği de olabilir. Ayrıca, seçmen kayıtlarının seçim öncesi oy çokluğu kazanmak için başka seçim bölgelerine kaydırılması da günümüzde sıkça karşılaşılan bir toplama stratejik taksimat örneğidir.

Türkiye’den Örnekler

Kırşehir’in İlçe Yapılması ve Nevşehir’e Bağlanması

1954 yılındaki genel seçimlerde tekrar iktidar olma başarısını gösteren Adnan Menderes ve Demokrat Parti hükûmeti, seçimin ardından Kırşehir’de muhalif oyların daha çok çıkması sebebiyle 20 Temmuz 1954 tarih ve 6429 sayılı kanunu çıkararak Kırşehir’i il olmaktan çıkarır ve Nevşehir’in bir ilçesi yapar. Kırşehir’in ilçeleri ise komşu iller arasında paylaştırılır. Ancak daha sonraları Demokrat Parti’nin içinden dahi durumun abesliğine seslerin yükselmesiyle birlikte 1 Temmuz 1957’de çıkarılan 7001 sayılı kanunla Kırşehir yeniden il olmuştur. Günümüzde hâlâ Kırşehir’in 1954 yılındaki ilçelerinden birkaçı başka illerde bulunmaktadır (Kırşehir, t.y.).

Bahçeşehir Belediyesi’nin Kapatılması ve Başakşehir’e Bağlanması

2009 yerel seçimleri öncesi muhalif çoğunluğun bulunduğ Bahçeşehir Belediyesi kapatılmış ve yakındaki ilçeler yerine yeni kurulan ve kendisinden epey uzaktaki Başakşehir Belediyesi’ne bağlanmıştır. 2009’daki yerel seçimlerin İstanbul taktikleri, dünyadaki gerrymandering örneklerinde kendisine yer bulmayı başarırken bu olay en çok göze çarpanlardan biri olmuştur.

Bir Stratejik Taksimat Örneği Olarak Defne İlçesi’nin Kurulması

2012 yılında yürürlüğe giren 6360 Sayılı Kanun kapsamında 13 ilde büyükşehir belediyesi kurulurken bu illerde mevcut ilçelere ilave olarak 26 yeni ilçe kurulmuştur. Kurulan büyükşehir belediyelerinden biri olan Hatay belediyesinin merkezi Antakya Belediyesi’ne dönüşmüştür. Ancak bu durumda muhalif kesim ile iktidar kesimin son seçimlerde oy yakınlığından dolayı Antakya Belediyesi sınırları içerisinden kopmak üzere Defne adında yeni bir ilçe belediyesi kurulmuştur (Duman, 2020). Toplama taktiğine örnek olan bu gerrymandering usulü, Defne Belediyesi yerel seçimlerinde muhaliflerin lehine çıkan yaklaşık %70 civarlarındaki oy oranıyla kanıtlanmıştır. Hatay’da gözlemlenen bu gerrymandering toplama taktiği, muhalif seçmenleri bir araya toplayarak daha büyük bir alanı kaybetmemek üzere yapılmış bir stratejik taksimat örneğidir.

Renk yoğunluğu oy yoğunluğunu göstermektedir. (DFN: Defne İdari Bölgesi, ANT: Antakya İdari Bölgesi.)

Demokrasilerde Yozlaşma: Gerrymandering

Gerrymandering’in yapılmasının en önemli amacı seçimi kazanmak ve böylece bir bölgede daha fazla temsilciye sahip olarak iktidara gelmektir. Bu doğrultuda seçimi kazandıran bir gerrymandering taktiği, bir partiye iktidar olma şansını sunacaktır ve iktidar gücünü elinde bulunduran erk, kendi faydasına daha fazla gerrymandering yapma fırsatına erişecektir. Gerrymandering, özellikle temsili demokrasilerde ve ulusal düzeyde olmayan temsilci seçimlerinde görülen bir demokrasi yozlaşmasıdır. Demokrasilerde her oyun bir değeri bulunur ve bu değer temsili demokrasilerde vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Gerrymandering, birçok oyun boşa harcanmasına sebep olur ve temsilde adaletsizlik yaratır. Gerrymandering taktiklerinin özellikle iktidardaki bir grup lehine yapılması ve muhalif kesimin temsilcilerinin azaltılması, demokrasiler için büyük sorun teşkil etmektedir. Tamamen partizan amaçlar uğruna ve sosyolojik ayrıştırmalar çerçevesinde yapılan bu yöntemin Türkiye’de olduğu gibi Almanya’da, Amerika’da, Fransa’da, Yunanistan’da, İngiltere’de, Hong Kong’da, Malezya’da ve anketlerde ve araştırmalarda %100’e yakın verimlilikle demokrasi uygulandığı söylenen Kanada’da bile örneklerine rastlamak mümkündür (Wikipedia, 2001). İşte o örneklerden birkaçı:

 

 

Gerrymanderingin anlatıldığı kısa bir video:

 

Kaynakça

Görsel Kaynakça

ETİKETLER: , , , , ,
YAZAR BİLGİSİ
Fuad Eren
Fuad Eren
Fuad EREN, 1998 yılında İstanbul'da doğdu. Şu anda Marmara Üniversitesinde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi öğrencisi. Sanat ve bilim hakkında aktif olarak okur, yazar, inceler ve izler.
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.