Siberkondri ve Nomofobi Nedir?

Takıntılı Biçimde İnternette Bilgi Arama Davranışı: Siberkondri

Bireylerin internette takıntılı bir biçimde sağlık bilgisi aramasına siberkondri denmektedir. Bu durum sağlık kaygısına kapılan bireyin  elde ettiği bilgiler ışığında kendisine hastalık teşhisi koyması sonucunu doğurmaktadır. Siberkondriyi tetikleyen faktörler içerisinde en belirleyici olanı sağlık bilgisi arama davranışı sonucunda oluşan kaygının tekrardan bilgi arama davranışına yol açmasıdır (Bahadır, 2021).

 ^{Cep Telefonsuz Kalma Korkusu: Nomofobi}

Nomofobi, “No Mobile Phone Phobia” (Cep Telefonsuzluk Fobisi) sözcüklerinin kısaltılmış hâlinden türemiştir. Bilgisayar, cep telefonu gibi sanal iletişim cihazlarının yokluğunda ortaya çıkan kaygı ve endişe durumunu ifade etmek için kullanılmaktadır. Bireyler, cep telefonlarından ayrı kaldıkları zaman terleme, huzursuzluk ve solunumda düzensizlik gibi birtakım belirtiler göstermektedir. Nomofobik bireyler cep telefonları yanlarındayken dahi telefonsuz kalma korkusu yaşayabilmektedir (Kalip ve Çöl, 2020).

Yeni Nesil Dijital Patolojiler

Siberkondri ve nomofobi internet bağımlılığını meydana getiren ve internet bağımlılığından dolayı ortaya çıkan patolojiler olarak tanımlanabilir. Literatüre yeni giren kavramlar olmaları dolayısıyla DSM kriterleri içerisinde siberkondrinin teknoloji kullanımına bağlı gelişen davranış bozuklukları, nomofobinin ise özgül fobi olarak ele alınabileceği görülmekte ancak DSM kriterleri içerisinde net olarak tanımları bulunmamaktadır. Amerikan Psikiyatri Derneği de bu konuda henüz net bir açıklama yapmamıştır (Bahadır, 2021; Bekaroğlu ve Yılmaz, 2020).

Siberkondri kavramsal olarak “siber” ve “hipokondriyazis” kavramlarından türemiştir. İlk kez Business Wire‘da yayımlanan bir makalede kullanılmış ve 2000’li yıllardan sonra tıbbi bir terim olarak kullanılmaya başlanmıştır (Tarhan vd., 2021).

Nomofobi ise kavramsal olarak ilk kez 2008 yılında İngiltere Postanesi’nin cep telefonu kullanıcılarının endişe düzeylerini belirlemek için yaptığı araştırma bulgularından elde edilen sonuçlar  kapsamında kullanılmaya başlanmıştır (Batu ve İplikçi 2018).

Siberkondri ve Tıbba Karşı Güvensizlik

Siberkondrik bireyler tıp kurumuna karşı güvensiz yaklaşmaktadır. Bireyler, internette buldukları bilgileri referans alarak doktorlar ile tartışabilmektedir. Siberkondrinin ortaya çıkmasında sağlık anksiyetesinin büyük etkisi olduğu için kişiler içinde bulundukları hastalık durumundan duydukları yoğun kaygı hissedebilmektedir. Ayrıyeten internetten buldukları her bilgiyi güvenli olup olmadığını sorgulamaksızın içselleştirebilmeleri mümkündür (Deniz, 2020).

Bundan dolayı birey, gerçekten hasta olup olmaması fark etmeksizin yaşadığı yoğun sağlık anksiyetesi sonucunda tıp kurumundan faydalanmayı bırakabilmektedir.  Kendisini internetten öğrendiği bilgiler ile tedavi etmeye çalışarak sorunun ortadan kalkacağını düşünmesi de siberkondrik bir birey için tehlikeli bir durumdur. En nihayetinde siberkondrinin hasta ve hekim arasındaki ilişkiyi değiştirdiğinin çeşitli araştırmalar kapsamında oldukça tartışmalı olduğu söylenebilir (Tarhan vd., 2021).

Cep Telefonum ve Ben Ayrılamayız Hastalığı: Nomofobi

Nomofobi, cep telefonsuz kalmaktan korkmak olarak bilinen bir hastalık olsa da sürekli çevrim içi kalma arzusu ile de ilgilidir. Bireyler günün neredeyse tamamında cep telefonlarını açık hâlde tutmaktadır ve her birkaç dakikada bir telefonlarını kontrol etmektedir. Nomofobik bireyler, cep telefonlarının şarjının bitme ihtimaline karşı da yanlarında bir veya daha fazla şarj aleti veya yedek telefon bulundurmaktadır. Nomofobik bireyler, cep telefonlarını kaybedeceklerinden aşırı bir şekilde korkabilmekte ve bundan dolayı sürekli bir huzursuzluk hâli içerisinde olabilmektedir (Aykaç ve Yıldırım, 2021).

Dijital Patolojiler ve Tehlikeleri

Siberkondri ve nomofobinin dijital bağımlılıklar içerisinde değerlendirilebileceği söylenebilmektedir. Örneğin siberkondrisi olan bireyler, internette sağlık bilgisi ararken her türlü siteye giriş yapabildikleri için bilginin güvenilirliği konusunda bazı sorunlar yaşayabilmektedir. Bilgi toplarken resmî sağlık kurum veya kuruluşlarının sosyal medya sayfaları ve blogları dışında bazı sitelerde bilgi kirliliği ile karşılaşan siberkondrik birey okuduğu sağlık tavsiyeleri sonucunda hasta olmasa bile kendi kendine yaptığı bedensel müdahaleler ile hasta olabilmektedir. Ayrıyeten edindikleri bilgiler sağlık kaygılarını daha çok artırabilir ve siberkondri patolojisi daha yoğun yaşanabilir (Demirhan ve Eke, 2021; Deniz, 2020).

Nomofobik bireyler ise sürekli cep telefonu ile birlikte zaman geçirmek ve çevrim içi olmak istemelerinden dolayı gündelik hayat aktivitelerinde birtakım sorunlar yaşayabilmektedir. Örneğin cep telefonunun yasak olduğu sinema, uçak, tiyatro gibi alanlara girmekten kaçınma davranışı ortaya çıkabilir. Veyahut açık alanda şarjlarının biteceği endişesinden dolayı panikatak ve telaş davranışları gösterebilmeleri de mümkündür. Cep telefonlarına gelen bildirimleri her an kontrol etmeleri, gün içinde telefonlarını sürekli açık tutmaları ve cep telefonları için çok fazla zaman ve ekonomik harcamalar yapmaları, içinde bulundukları durumun bağımlılık boyutunu açıklar niteliktedir (Aykaç ve Yıldırım, 2021).

Sonuç

Sonuç olarak siberkondrisi olan bireylerde görülen sağlık kaygısı ve internetten sağlık bilgisi arama davranışı döngüsel olarak tekrarlandığında durumun ciddiyeti daha fazla ortaya çıkmaktadır. Siberkondrinin hem nedeni hem de sonucu olan doktorlara ve tıbba karşı güvensiz olma hâli ciddi boyutlara ulaştığında bireyler neredeyse tüm hayatlarını internette sağlık bilgisi aramaya adayabilmektedir.

Bu bakımdan bireylere sağlık konusunda çeşitli seminer, eğitim ve okuryazarlık eğitimlerinin alanında uzman kişiler tarafından verilmesi önem arz etmektedir. Cep telefonsuz kalmaktan korkan nomofobik bireyler için ise daha fazla sosyal iletişimin ön planda olduğu psikososyal desteklerin verilmesi ve bağımlılık alanında uzman kişilerden desteklerin sağlanması oldukça önemlidir.

Yazar: Dilara Aydın
Editör: Emine Türal

Kaynakça:

•  Aykaç, S., ve Yıldırım, Ş. (2021). Gelişen Dünyada Nomofobi Ve Sosyotelist Olma- Sosyotelizme Maruz Kalmanın Etkileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 243-256.
• Bahadır, E. (2021). Çevrimiçi Sağlık Arama Davranışı (Siberkondri) Üzerine Bir Gözden Geçirme. Klinik Psikoloji Dergisi, 5(1), 79-85.
• Batu, M. ve İplikçi, H. G. (2018). Yeni Medya Rahatsızlıkları: Yeni Nesil Medyaya Farklı Bir Bakış. ICOAEF’18 IV. International Conference on Applied Economics and Finance & EXTENDED WITH SOCIAL SCIENCES 1-15.
• Bekaroğlu, E.  ve Yılmaz, T. (2020). Nomofobi: Ayırıcı Tanı Ve Tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar,  12(1), 131-142. doi: 10.18863/pgy.528897.
• Demirhan, H. ve Eke, E. (2021). Sağlık Bilgisi Arama Davranışı Açısından Dijitalleşmenin Etkileri: Siberkondri Hastalığı Üzerine Bir İnceleme. International Journal of Health Sociology, 1(1), 1-18.
• Deni,. S. (2020). Bireylerin E-Sağlık Okuryazarlığı Ve Siberkondri Düzeylerinin İncelenmesi. İnsan ve İnsan, 84-96. doi: 10.29224/insanveinsan.674726.
• Kalip, K. ve Çöl, M. (2020). Teknolojiyle Bağlantili Yeni Davranişsal Bozukluklar / Recent Behavioral Disorders Due To Technology. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5(2), 318-333. doi: 10.35232/estudamhsd.712134.
• Tarhan, N., Tutgun Ünal, A. ve Ekinci, Y. (2021). Yeni Kuşak Hastalığı Siberkondri: Yeni Medya Çağında Kuşakların Siberkondri Düzeyleri İle Sağlık Okuryazarlığı İlişkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi,  17(37), 4253-4297.

Görsel Kaynakça:

• https://geekgazette.iitr.ac.in/posts/eli-cyberchondria/
• https://www.boldbusiness.com/health/anxiety-related-condition-cyberchondria/
• https://olhardigital.com.br/2019/03/15/videos/nomofobia-entenda-as-pessoas-que-nao-conseguem-desgrudar-do-celular/
• https://biotechconnectionbay.org/viewpoint/digital-psychiatry-how-startups-are-turning-everyday-tech-into-tools-to-fight-mental-illness/
• https://thenextweb.com/news/nomophobia-smartphone-anxiety-syndication