Michel Foucault ve Güç

Michel Foucault Hakkında

1926 ila 1984 yılları arasında yaşayan Fransız filozof Michel Foucault, postmodernizm düşüncesinin kurucuları arasında yer almıştır. 1954’ten itibaren dört yıl İsveç’te Uppsala Üniversitesi’nde, birer yıl da Varşova Üniversitesi ve Hamburg Üniversitesi’nde Fransızca öğretmiştir. 1960’ta Fransa’ya Clermont-Ferrard Üniversitesi’ne felsefe bölüm başkanı olarak dönmüştür. “Delilik ve Medeniyet” kitabındaki teziyle doktora derecesiyle ödüllendirilmiştir. Kendisi Nietzsche ve Heidegger’in düşüncelerinden etkilenmiş bir sosyolog, filozof, eleştirmen ve politik aktivisttir.

Güç ve Özgürlük

Özgürlük kavramı, tüm insanlık tarihi boyunca olduğu gibi modern bireyin yaşamının merkezinde devam etmektedir. Foucault’un iktidar kavramı ve özgürlükle ilişkisi bu şekilde yorumlanabilir. Foucault’a göre sesin çıkmadığı ya da çıkamadığı yerde, iktidar ilişkisi hakkında değil, egemenlik ilişkisi hakkında konuşulabilir. Gücün olduğu her yerde direniş ya da direniş olasılığı vardır.

Foucault’un düşüncesine göre ancak özgür olunduğunda itiraz edilebileceği, faaliyetin doğru olmadığının söylenebileceği ve ancak o zaman insanın kendiyle ontolojik bir bağlantı kurarak kendisinden gelen vicdani sesi dinleyebileceği söylenebilir. Bu anlamda Michel Foucault’un güç analizi, öz-teknoloji, etik, özgürlük ve failin bu konulardaki etkinliği üzerine yaptığı son çalışmalar yol gösterici niteliktedir.

İktidarı başkalarının eylemi üzerine bir eylem olarak tanımlamak ve bu eylemi yönetmek, iktidar ilişkilerine çok önemli bir unsur olan özgürlüğü eklemek anlamına gelmektedir. Güç bir ilişkidir, bir eylemdir. Ancak bu doğrudan başkaları üzerinde değil, başkalarının mevcut veya gelecekteki eylemleri üzerinde olan bir eylemdir. Gücü anlamanın yolu, güç ilişkilerine ve gücün nasıl uygulandığına bakmaktır. Güç, davranışları ve bu davranışların yaratabileceği sonuçları yönlendirmek anlamına gelmektedir. İki kuvvet arasındaki ilişki, tüm kuvvetler bir ilişkiye girdiğinde stratejik bir alan yaratmaktadır.

Özünde güç, iki eylem alanını oluşturma, şekillendirme ve yapılandırma biçimidir. Bu nedenle Foucault, özgürlüğün güç ilişkilerinin merkezinde yer aldığını belirtmektedir. Hükümet sadece özgür konular üzerinde çalışabilir. Bu konular özgür oldukları sürece işlev görebilir. Bir kişi özgür olduğu sürece farklı davranış ve tepki biçimlerinin gerçekleştirilebileceği olası eylemler alanında yer alabilir. Güç özgürlüğü dışlamaz, aksine sistemi çalıştırma özgürlüğü için güç gereklidir. Yani hükûmet kendi isteği üzerine “kötü” rolünü oynamamaktadır.

İktidar bir “şey” ya da bir “neden” değildir, toplumsal ilişkiler içerisinde bu ilişkilerin faaliyet gösterdiği güç ağlarının düzenlenme biçimidir. Bu her an her alanda gerçekleşen karşılaşmalar ile ortaya çıkan iktidar, “micropolitika” düzeyinde işler, hegemonya ile temellenir ve toplumun yasal ve idari kurumlarında işlev gösteren mekanizmasını bulur. İktidar her yerdedir çünkü her yerden gelir; toplumsal ilişkiler içerisinde ortaya çıkan en küçüğünden en büyüğüne güç karşılaşmaları iktidarı belirleyen ilişkilerin ortaya çıktığı ve gerçekleştiği yerdir. İktidar hükûmeti otokratik hale ve kendisi dışındaki diğer konuların eylem alanını kısıtlayacağı veya tamamen ortadan kaldıracağı noktaya geldiğinde iktidar, “kötü” rolünü üstlenir. Baskının olduğu bir ülkede, güç ve toplum arasında bir ilişki olamaz.

Foucault günümüz modern toplumunu ‘disiplin toplumu’ olarak adlandırır. Disiplin toplumunun “itaatkâr olan toplum” anlamına gelmediğini söyler. Ona göre, gücü elinde bulunduranların uyguladığı disiplin yöntemleriyle toplum itaatkâr ve uysal hale gelmemiştir. Ülkelerdeki vatandaşların özgürlük hakkının yanı sıra halk, hükûmetin aldığı kararlara direnme, eleştirme ve mücadele etme hakkına sahiptir. İnsanları yaşamı düzenlemek ve kontrol etmek için oluşturulan kurallara ve yasalara uymaya zorlayan ve halkı normalleştiren bir normalleşme politikasının kitlesel ve karşı konulmaz olmadığı söylenebilir. Özgürlük, iktidarın işleyişi için bir ön şarttır, iktidarın ve özgürlüğün buna karşı direnişi birbirinden ayrılamaz, gücün olduğu her yerde direniş olasılığı da vardır.

Yazar: Fatih Batuhan Duman
Editör: Ozan Yazıcı

Kaynakça

• Foucault, M. (2016). Özne ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2003). İktidarın Gözü. (F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı yayınları.

Görsel Kaynakça

• https://en.wikipedia.org/wiki/Michel_Foucault
• https://undisciplinedenvironments.org/2015/06/04/uses-and-abuses-of-historical-contextualization-in-critiquer-foucault-les-annees-1980-et-la-tentation-neoliberale-edited-by-daniel-zamora/