Wegner’in Beyaz Ayısı: Negatifi Beslemeyi Bırak

“Bir kutup ayısını düşünmemeye çalışın. Göreceksiniz ki, o lânetli şey her an aklınıza gelecek.”

• Fyodor Dostoyevski, Yaz İzlenimleri Üzerine Kış Notları, 1863

Dostoyevski ve Tolstoy yazdı, Freud bahsetti; Daniel M. Wegner ise deneyini yaparak gösterdi ki zihnimizi kutup ayısını düşünmemeye yönelik kontrol etmeye çabaladığımızda ondan başka bir şey düşünemez hale geliyoruz. Peki neden kutup ayısını düşünmemeye çabalıyoruz? Burada sözü geçen kutup ayısını düşünmeme çabası aslında bizde kaygı, endişe ve üzüntü uyandıran düşüncelerimizi bastırma arzumuzu simgeliyor. Tıpkı yıllar boyu yazarlar tarafından romanlarda sıkça bahsedilen kutup ayısının da insanlara zarar veren, gelmesinden korkulan bir canlı olması gibi.

Dostoyevski’nin tehlikeli kutup ayısı zamanla Wegner’in ‘’beyaz ayısı’’na evriliyor ve ‘’düşünmemeye çalıştıkça daha çok düşünmek’’ sonucu ortaya çıkıyor. Araştırmalara göre, istenmeyen bir düşünceyi baskılamaya çalışmak onun zihnimizde daha çok canlanmasına yol açıyor. İroniktir ki, zihinsel kontrolümüz olumsuzu baskılarken olduğu gibi, özellikle olumlu olanı düşünmeye çalıştığımızda da yetersiz kalabiliyor. Wegner’in verdiği örneklerden birisi de okuyucuların gazete manşetlerinde reddedilen iddialardan bile çıkarım yapmaktan kaçınamamaları. Bu ufak düşüncelerden dahi kaçınamazken, kişi için daha ciddi olan düşünceler nasıl engellenebilir? Elbette ki, zorlu süreçleri ve kişi için büyük sıkıntılar doğuran konuları baskılamak sanıldığı kadar kolay olmayabiliyor. Üstelik, zamanla bu düşünce sürekli hale geldiğinde ise takıntı gelişiyor ve belki de farkında olmadan zihnimizi, zihnimizden atmak istediğimiz düşüncelerle dolduruyoruz. Buna ek olarak, kişi tarafından istenmeyen negatif düşüncelerin ısrarla baskılanmaya çalışılması depresyon, obsesif kompülsif bozukluk gibi psikolojik yansımaları da beraberinde getirebiliyor.

Düşünce baskılamaya alternatif olarak nefes ve bilinçli farkındalık egzersizleri (mindfulness) veya hobiler öneriliyor. Robert Boice ise hayal gücü ve yönlendirilmiş imge kullanımını alternatif olarak sunuyor. Beyaz ayı sorununu çözmek için yazı yazmak, çizim yapmak ve zihinsel oyunlar oynamak gibi birçok bilişsel çözüm daha geliştirilmiş durumda. Son olarak Wegner’in tavsiyesi ise: beyaz ayıları serbest bırakmak…

Yazar: Ece Yurdakul

Kaynakça

Daniel M. Wegner; David J. Schneider (2003). “The White Bear Story”. Psychological Inquiry. 14 (3/4).

Wegner DM. Setting free the bears: escape from thought suppression. Am Psychol. 2011;66(8):671-680. doi:10.1037/a0024985