Whiplash Filmi Üzerinden Liderlik ve Motivasyon İncelemesi

Whiplash, 2014 yapımlı pek çok ödüle layık görülmüş müzisyen bir gencin eğitim hayatını ele alan drama filmidir.

Ülkenin saygın müzik okullarından birini seçerek bateri konusunda en iyilerden olmayı isteyen Andrew, okulda yaptığı alıştırmalar sırasında Fletcher adındaki caz duayeninin dikkatini çeker ve özel korosuna katılmaya hak kazanır. Fletcher oldukça otoriter tavırlara ve yüksek beklentilere sahip olduğu için burası stres yaratan bir korodur. Fletcher’in derse giriş saati bile kurallara bağlı ve aksamamaktadır. Koroyu devamlı olarak yarışmalara yönelik hazırlamakta ve bu amaçla da onlardan en iyiyi yapmalarını beklemektedir. Tüm bu ortamın içinde yaptığı sanat açısından kendisini ailesine karşı ispatlamaya, geliştirmeye çalışan Andrew bir yandan da Fletcher’in baskısına karşı psikolojik bir savaş vermektedir. Fletcher, öğrencilerini yaşamak zorunda bıraktığı bu psikolojik savaşta onların insani haklarını çiğneyerek başarısızlık durumunda hayal kırıklığına uğramalarına ve depresyon yaşamalarına sebep olabilmektedir. Bunun en iyi örneği yaşamına intiharla son veren Sean ve sanatından kendini tamamen soyutlayan Andrew en iyi örneklerdir. Aynı zamanda Fletcher’in Andrew ile olan ilişkisi diğer öğrencileri özellikle de bateri çalanları da etkilemiş, kendilerini Fletcher’in beklediği gibi güdüleyememişler ve sanattan uzaklaşmış, farklı alanlara kaymışlardır. Andrew da kendisini neredeyse böyle bir sona hazırlamışken  Fletcher’in intikam temelli dersi onun vazgeçtiklerini tekrar düşünmesine ve kaybedecek bir şeyinin olmadığını görüp sınırlarını sonuna kadar zorlamasına sebep olmuştur.

“İngilizcede Aferinden! daha tehlikeli bir kelime daha yoktur.”

Fletcher’in intihar eden öğrencisi Sean için verdiği tepkiler ile normalde büründüğü güçlü, sınırları kesin, hatta duygusuz, acımasız imajına ters düşmüş ancak bundan sonraki zamanda liderlik şeklinde herhangi bir değişime gitmemiştir. Fletcher’in liderlik anlayışı baskıya dayanır, motivasyon kaynağı olarak bu özelliğini kullanır. Motivasyonun dışarıdan ve zorlama ile verileceğini düşünmekte ve bundan vazgeçmeyerek başarılı olduğu kadar başarısız olduğu da görülmektedir. Böyle bir baskıya alışık olmayan gerçek yetenekleri yabancılaştırmış ancak bir yandan da potansiyelini yeteri kadar çıkaramayan diğerleri için teşvikleyici güç olmuştur.  Fletcher’in filmin genelinde fark edilen bir diğer özelliği de ders içinde ve dışında korodaki öğrencilerinin farkında olmasıdır. Gözü sürekli onların ve yaptıklarının üzerinde ve yönlendiricidir. [1]

Fletcher’in mükemmeliyetçi tutumları öğrencilerinin kendi aralarında hırslanıp birbirleriyle yarışa girmelerine sebep olmuş, dostluk bağlarını zedelemiş, amaç odaklı bireyler olmalarına sebep olmuştur. Grubun baskıcı doğası ile bireyin olgunlaşma ve bağımsızlık ihtiyacının birbirini desteklemediği ön görülmektedir. Bu duruma örnek olarak Andrew’un koro grubundaki diğer bateristin başarısızlıkla karşılaştığı ilk zamanlarda korodan ayrılıp tıp fakültesine geçmesi gösterilebilir. Grupların üyelerine yaptığı baskı ile onları bağımlı durumda tuttuğu ve potansiyellerini gerçekleştirmekten uzaklaştırdığı savunulmaktadır.

Fletcher’in bireyler yeteri kadar denetlenmezse çalışmaktan kaçacaklarına inanmakta olduğu görülmektedir. Bu bilinçle de öğrencilerine karşı hiçbir zorbalıktan kaçınmaz ve asla tatmin olmadığını göstererek daha fazlasını, hep en iyisini beklediğini öğrencilere hissettirir. Amacının onları ne olursa olsun cesaretleri kırılmayan yetenekleri olarak eğitmek olduğunu görürüz. Fletcher, motivasyonu korku üzerine kurmuştur. İletişimi tek yönlü; kontrolü yakın ve birebirdir. Merkeziyetçi bir  karar alma süreci ile grubu yöneterek zorlayıcı güç temelinde, fayda odaklı bir lider özelliği göstermektedir. [2]

Andrew başarı ihtiyacı olan bir bireydir. Kendine zorlu fakat ulaşılabilir bir hedef koyup buna ulaşmak için var gücüyle çalışmaktadır. Andrew’un öz yeterliliği yüksek bir birey olduğu görülmektedir. Gösterdiği çaba ve ortaya koyduğu performans için ödül bekler yani baş baterist olmayı ve Fletcher tarafından onaylanmış olmayı ister. Ancak bunlar karşılanmadığı zaman hayal kırıklığına uğrar. Andrew’un babası, annesi tarafından yeterli görülmeyerek terk edilmiş, Andrew’un da başarıları ailesi tarafından dikkate değer görülmemiştir ve bunlar reddedilmiş hissetmesine sebep olmuştur. Dönülecek bir aile görememesi belki de onu bateri konusunda usta olup kendi yolunu çizmeye yönlendirmiştir.

Whiplash tam bir psikolojik gerilim filmidir. Andrew’un yerinde kim olsa Fletcher tam bir zorba olarak gözükürdü. Ancak Andrew gibi bir karakterin mesleki anlamda kendini bulması açısından Fletcher’in başarısı yadsınamaz. Andrew gibi bir karakterin bilinçaltında yatan başarısızlık korkusunda Fletcher’in liderlik stili belli noktalarda başarılı olmuş olabilir. Ancak diğer yetenekli bireylerin alana olan ilgisinin kaybetmesine neden olmasının ne kadar doğru olduğu da tartışılır.

Bu kadar mükemmeliyetçi bir lider olmanın kısa sürede başarıyı getirdiği ancak uzun vadede yıpratıcı ve sağlıksız olduğu düşünülmektedir. Bir alana dair bir kişinin ilgisi varsa yetenek sahibi olmasa bile o kişinin eğitilerek en iyi noktalara gelebileceği görülmekte ancak bunun dışsal değil içsel motivasyon kaynaklı olmasının sağlanması gerekmektedir.

Pek çok araştırma sonucu, ödül ve dışsal denetimli eğitimin, öğrenmeye karşı olan güdülenmeyi azalttığının altını çizer. Ödül sistemi yani filmde Fletcher’in dediği gibi “aferin” demek, devamlı olumlu dönüt vermek, beklenenin aksine birey için ödülün araç olmaktan çıkıp amaç olmasına sebebiyet vermektedir. Ödül, bireyin davranış, tutum ve duygularına tesir etmekte ve ahlakı, kişilerarası ilişkileri, değerleri, verimliliği etkilemektedir. [3] Ödül, dış denetimli bireyler yetiştirilmesine, bu da kolay manipüle edilebilen bir nesle işaret etmektedir.

Whiplash, tüm gerilimiyle, müzikleriyle, karakter ve oyunculuklarıyla oldukça başarılı ve vermek istediği mesajı oldukça iyi bir biçimde sunan; ebeveynlerin, eğitimcilerin, yöneticilerin ve sinemaya ilgi duyan herkesin izlemesi gereken heyecan verici bir film.

Ayşenur Güzel

Kaynakça

[1] Chazelle, D. (2014). Whiplash [Film]. U.S.: Sierra/Affinity

[2] Lunenburg, F., C., Ornstein, A. C. (2013). Eğitim Yönetimi. Ankara: Nobel.

[3]Bolat, Ö. (2016). Beni Ödülle Cezalandırma. İstanbul: Doğan Kitap.

Görsel Kaynakları

http://www.sinematopya.com/2015/01/whiplash-2014.html

https://www.newyorker.com/culture/richard-brody/whiplash-getting-jazz-right-movies

https://theconversation.com/music-teacher-sentenced-to-11-years-in-prison-as-abuse-film-whiplash-prepares-for-oscars-37786