A ve B Tipi Kişilik Yapıları

1950 yıllarında Meyer Friedman ve Ray Rosenman, insanların kişilik özellikleri ile kalp rahatsızlıklarına yakalanma ihtimalleri arasında bir ilişki olabileceğini düşünmüştür. Hastaların davranışlarını gözlemleyerek insanlarda A ve B olmak üzere iki farklı kişilik yapısı olduğunu öne sürmüşlerdir. Bu iki farklı kişilik yapısının belirlenmesinde insanların stres altında nasıl tepki verdiği önemli bir rol oynamıştır.

Hikayesi

Koltuk döşemelerini değiştirmeye gelen görevli, Friedman ve Rosenman’a bekleme odasındaki koltukların sadece ön tarafında yıpranma olduğunu ve hastalarının oturuş şeklinin şimdiye kadar gördüklerinden oldukça farklı olduğunu söylemiştir. Friedman ve Rosenman, bu yorumu o günlerde pek dikkate almasalar da bundan yaklaşık beş yıl sonra konu hakkında resmi araştırmalara başlamışlardır. Gözlemler sonucunda, sabırla bekleyen diğer hastaların aksine, kalp hastalığı olan kişilerin koltukta uzun süre oturamadıklarını ve koltukların kol kısımlarını aşındırdıklarını fark etmişlerdir. Dahası, hastalar beklerken sık sık irkilip koltuğun en uç kısmında otururken oldukça rahatsız görünüyorlardı. Araştırma sonrasında Friedman ve Rosenman, gözlemledikleri bu özellikleri A tipi kişilik yapısının işaretçisi olarak ele almışlardır.

Araştırma Süreci

Araştırmaya toplam 3154 kişi katılmıştır ve tümü 35-59 yaşları arasındaki sağlıklı erkeklerden oluşmaktadır. Katılımcılardan “Boş zamanınızı rahatlamak için kullanırsanız kendinizi rahatsız hisseder misiniz?”, “Yemek yerken ve yürürken hızlı hareket eder misiniz?”, “Genellikle aynı anda birden fazla iş yapar mısınız?”, “Oyunlardan ve spordan keyif almanız için kazanmak etkili midir?” gibi sorulara yanıt vermeleri istenmiştir. Sekiz buçuk yıl süren araştırmanın sonuncunda, A tipi davranışın sağlıklı insanlarda (sigara kullanımı olmasa dahi) kalp rahatsızlığı riskini iki kat arttırdığı gözlemlenmiştir (Friedman & Rosenman, 1976). Araştırmadan sonra katılımcıların 257’si kalp rahatsızlığına yakalanmıştır ve bunların %70’i, A tipi davranış özelliklerine sahiptir.

A Tipi

Bu tip kişiler, rekabetçi duyguları diğer gruba göre çok daha fazla deneyimlemektedir. Başarısızlıktan hoşlanmama, sürekli çalışma, dakiklik ve kendilerine karşı fazlasıyla eleştirel olma gibi özellikleri vardır. Aynı zamanda dışa dönük, kararlı, beklentileri yüksek ve üretken kişilerdir. Genellikle aşırı strese maruz kalmaktadırlar. Bu stresli yaşam tarzları, kolaylıkla sinirlenip aşırı tepki vermelerine yol açabilmektedir. Yüksek tansiyon ve kalp hastalıklarına yakalanma riskleri daha yüksektir. Çoğunlukla, eğitim ve iş hayatında -B tipi grubuna oranla- daha başarılı olmaktadırlar.

B Tipi

Eğlence odaklıdırlar ve dolasıyla, kazanmak veya kaybetmektense oyundan zevk almayı önemsemektedirler. İstikrarlı çalışma düzenleri vardır. Yaratıcılık özellikleri ön plandadır. İnsanlara karşı sabırlı ve geçinmesi kolaydırlar. Takım çalışmasına uygundurlar. Strese eğilimleri azdır. Dikkatleri çabuk dağılmaya eğilimlidir ve karar vermekte zorlanabilmektedirler. Özetle, A tipi kişilik grubunun zıt özelliklerine sahiptirler.

Değerlendirme

Yapılan diğer araştırmalara göre, A ve B tipi kişilik özelliklerinden bağımsız olarak sinir, kin, kıskançlık, karamsarlık gibi olumsuz duygular da kalp krizi riskinde temel rol oynayabilmektedir (Johnston, 1993; McLeod, Saul, 2017). Bunun sebebi olarak, B tipi kişilere göre daha fazla adrenalin ve kortizol salgıladıkları gösterilmiştir.

Ayrıca çalışmanın bazı araştırmacılar tarafından, içerdiği kısıtlı sayıdaki kişilik özelliklerinden dolayı eleştirildiğini de belirtmekte fayda vardır. Pek çok insanın kendi kişilik özellikleri ile A veya B tipi kişilik modeli özellikleri tam olarak örtüşmeyebilir. İnsanların kişiliği, her iki kişilik modelinden de bazı özellikler içerebilmektedir. Sadece erkekler üzerinden araştırma yapılmasından sonra, kadınlar üzerinde de incelemeler yapılmıştır. Bunların sonucunda, kadınların sağlık durumlarının erkekler kadar bu kişilik tiplerinden etkilenmediği bulunmuştur. Bunun dışında, stresle baş etme yöntemlerinin zayıf veya yetersiz olması da koroner kalp hastalığının büyük risk faktörlerinden görülmektedir.

Yazar: Ece Yurdakul
Editör: Ece Günen

Kaynakça:

• Rosenman, R. H., Brand, R. J., Sholtz, R. I., & Friedman, M. (1976). Multivariate prediction of coronary heart disease during 8.5 year follow-up in the Western Collaborative Group Study. The American Journal of Cardiology, 37(6), 903-910.
• McLeod, S. A. (2017). Type a personality. Simply Psychology. https://www.simplypsychology.org/personality-a.html

Görsel Kaynakça:

• https://www.onlinetherapyreviews.com/topics/mental-health/are-you-a-type-a-or-type-b-personality/
• https://seyler.eksisozluk.com/1950lerde-sandalyenin-ucuna-oturma-takintisi-sayesinde-tespit-edilen-a-ve-b-kisilik-tipleri
• https://www.gazetebilkent.com/son-zamanlarin-yukselen-trendi-mbti-kisilik-testi/