Bir Unutkanlık Nasıl Ölümcül Olabilir?

Demans ve Alzheimer

Demans; farklı alt türleri bulunan, zihinsel ve sosyal becerileri etkileyen nörolojik bir hastalıktır. Demansın en bilinen ve en sık görülen türü ise yaklaşık olarak %60-80 oranına sahip Alzheimer demansıdır. Alzheimerın farklı evreleri ve evrelerine göre değişen -ağırlaşan- semptomları bulunmaktadır. İlk evrede; unutkanlık, zaman kavramında bulanıklaşma, aynı konuları tekrar tekrar anlatma gibi durumlar gözlenebilir. Sosyal hayata veya hastanın davranışına ilişkin belirgin şekilde sorun teşkil edecek bir bulgu olmadığından, ilk evrede hastalığın tespit edilmesi zorlaşabilir. Bu da hastalığın teşhisiyle birlikte tedavisini de geciktiren durumlardan biridir.

Orta evrede ise semptomlar daha da ağırlaşır. Hasta, ev dışında yalnız başına dolaşmakta ve ev içinde temel ihtiyaçlarını gidermede zorlanabilir ve yardım almak durumunda kalabilir. Zaman kavramında bozulmalar daha da derinleşir ve sosyal ilişkiler zedelenmeye başlar (agresyon görülebilir). Bu evrenin bir başka ayırt edici durumu ise paranoid delüzyonların görülebilmesidir

İleri evrede ise hastanın öz bakım ihtiyacını karşılayamamasının ve bakıcıya ihtiyaç duymasının, evrenin en belirgin ve ayırt edici özelliği olduğu söylenebilir. Temel ihtiyaçları gidermede tamamen yardım alma görülür ve hastanın, yakınlarını -hatta kendini bile- tanıyamaması belirtiler arasında gösterilebilir. “Nörolojik muayenede miyokloni, hiperaktif refleksler gibi patolojik bulgular saptanabilir. İleri evre AH hastalarının en sık ölüm nedenleri, yatak yarası enfeksiyonları, akciğer embolisi/enfeksiyonu, beslenme bozukluklarıdır” (Şahin, 2009; aktaran Koca & Taşkapılıoğlu & Bakar, 2017).

DEMENTIA Alzheimer Disease Memory Loss Brain Damage Medicine Health Treatment Therapy Banner Poster Vector Illustration

Bakım Veren Yükü

Alzheimer, henüz tedavisi bulunamamış kronik bir rahatsızlıktır. Bu sebeple amaç, hastalık belirtileri gösteren kişi ve bakım veren için hayatı olabildiğince kolaylaştırmaktır. Burada temel olarak psikolojik desteğe ihtiyaç duyan ise bakım verendir. Alzheimer rahatsızlığı olan yakınlarına bakım veren kişi veya kişiler, hem psikolojik hem de fiziksel olarak zorlu bir süreçten geçebilir. Demansla ilişkili davranışsal ve psikolojik belirtiler (DDPB) ilerledikçe yani ileri evreye doğru gittikçe, bakım veren yükü de artış gösterir. “Hasta yakınlarının ve bakım verenin stresinde önemli faktörler; kendini yalnız hissetme, depresif ruh hali, hastadan beklenmeyecek davranışlara maruz kalma ve hastalık hakkında bilgi yetersizliği gibi başlıklar altında toplanabilir” (Cohen & Werner & Azaiza, 2009; aktaran Koca & Taşkapılıoğlu & Bakar, 2017). Bu süreçte bakım veren yükünün artarken yaşam kalitesinin düştüğü söylenebilir (Schulz & Cook & Beach & Lingler & Martire & Monin & Czaja, 2013; aktaran Koca & Taşkapılıoğlu & Bakar, 2017). Bakım veren kişi; kendini çaresiz, sıkışmış, bıkkın ve yalnız hissedebilir.

İlk evrede ortaya çıkan belirtiler, hasta yakını tarafından hastanın yaşından kaynaklı olarak görülüp -yani yanılgı sonucu- gerekli yardım geciktirilebilir. Bu da ileriki evreler için bakım verenin yükünü daha da artırarak depresif bozukluğun habercisi olabilir. Orta ve ileri evrede semptomların ağırlaşması ve hastanın bakım verene daha çok ihtiyaç duymasından kaynaklı olarak bakım verenin yükü de paralel bir şekilde artmaktadır. Özellikle ileri evrede hastanın semptomlarının ağırlığı, bakım veren için daha travmatik olabilecek düzeydedir. Bakım veren bu evrelerde, hastanın hastaneye yatması ve gerekli yardımı alması gibi kritik öneme sahip kararlarla da karşı karşıya kalırken durumun ekonomik yükü de zorlayıcı başka bir etkendir. Bu süreçte bakım veren, daha çok psikolojik desteğe ve farkındalığa ihtiyaç duymaktadır.

Yaşanılan bu durum, demans hastaları ve bakım veren için bilinçlendirici ve farkındalığı artırıcı eğitimlerin gerekliliğine işaret etmektedir. Bu eğitimler, hem hastalığın ilk evrede teşhisi için hem de hastalık seyri boyunca hem hasta hem de bakım verenin psikolojik sağlığını ve refahını koruyabilmesi için önemlidir. “Bu problemleri tamamıyla engellemek AH’nın ilerleyici bir hastalık olması nedeniyle mümkün değilse de sağlık politikası belirleyicileri, medya kuruluşları, sosyal kurumlar, hekimler ve hastaya bakım verecek kişilerin ortak çalışmasıyla bu yük en düşük seviyeye indirilebilir” (Koca & Taşkapılıoğlu & Bakar, 2017: 84).

Yazar: Ozan Yazıcı
Editör: Emine Türal

Kaynakça:

• Koca, E. & Taşkapılıoğlı, Ö. & Bakar, M. (2017). Alzheimer Hastalığı’nda Evrelere Göre Hastaya Bakım Veren Kişi(Ler)nin Yükü. Nöropsikiyatri Arşivi, (54), 82-86. DOI: 10.5152/npa.2017.11304.
• Özdemir, S. (2021). Alzheimer Nedir? Alzheimer belirtileri ve Tedavisi. MedicalPark. Erişim Adresi: https://www.medicalpark.com.tr/alzheimer/hg-2172.

Görsel Kaynakça:

• Öne Çıkan Görsel: https://i1.wp.com/gaceta.facmed.unam.mx/wp-content/uploads/2019/11/alzheimer.jpg?resize=1076%2C640
• Görsel I: https://static7.depositphotos.com/1005858/694/v/950/depositphotos_6940926-stock-illustration-senior-woman-with-alzheimer-sticky.jpg
• Görsel II: https://media.istockphoto.com/vectors/alzheimer-disease-medicine-vector-illustration-vector-id1147029894
• Görsel III: https://i.pinimg.com/originals/ec/1c/2c/ec1c2c426e04cf5630df9049b551c9ee.jpg
• Görsel IV:  https://mediacionartistica.org/2020/03/30/arte-para-estimular-emociones-y-recuerdos-contra-el-alzheimer-el-museo-como-espacio-de-inclusion-social/.