Yerleşik Hayattan Günümüze: Kapıların Tarihi

Gezi Kültür Mimari Sanat

27.10.2021

Yerleşik Hayattan Günümüze: Kapıların Tarihi

Kapı: Bir yere girip çıkarken geçilen ve açılıp kapanma düzeni olan duvar veya bölme açıklığı (TDK).

ana kapı detay - Floransa Katedrali işletmesinin resmi - Tripadvisor

Floransa Katedrali, İtalya

İnsanlar avcı-toplayıcı yaşamdan yerleşik hayata geçtiğinden beri önemli bir imge olan kapılar; insanlar, toplumlar ve genel olarak kültürel bağlamda çok şey anlatır. Her kapının bulunduğu coğrafyaya göre farklı bir özelliği, farklı bir yapısı ve farklı bir hikayesi vardır. İnsanlar, kapıları ilk önce kendilerini ve ailelerini koruma amaçlı kullanmış olsa da sonrasında köylerini, şehirlerini, ülkelerini korumak için kullanmış mimari ve ekonomi geliştikçe kapıların estetiği de değişmiştir. Pirinç, demir, altın gibi materyallerin yer aldığı işlemelere başvurulmuş, kapılara sanatsal ve felsefi anlamlar atfedilmiştir. Yalnız şöyle bir gerçek vardır ki: Kapılar, tarih boyunca konsept bakımından değişiklik göstermemişlerdir. (Greendoor,2020)

Yapılan arkeolojik çalışmaların ışığında İsviçreli arkeologlar, İsviçre’nin Zürih kentinde Neolitik Çağ’dan kalma 5.000 yıllık kapı örneğine rastlamışlardır. (Çimen, 2015) Biraz zamanda ilerleyip Antik Çağ’a bakıldığında ise kapının işlevinin öbür dünya kavramıyla, içinde yaşadığımız dünya arasında geçiş metaforu olarak düşünüldüğü görülür. Örneğin bu anlamlara göre kapı, dişil bir sembol kabul edilmiştir. İşlevsel olarak değişmeyen kapılar, soyut sanatlarda kendilerine birçok anlam edinmişlerdir.

ASLANLI KAPI

Milli parkın gözdesi: Aslanlı Kapı, Çorum, Türkiye - Tripadvisor

Hattuşaş Aslanlı Kapı

Aslan ya da Aslanlı Kapı, Çorum ilinin Sungurlu ilçesinde bulunan Hitit medeniyetine ait antik Miken şehrinin sur kapısıdır. (NKFU, 2019) Hititler, kentlerini sur sistemiyle oluşturdular. Barış zamanı giriş çıkışa yarayan surlar, savaş zamanı ise en zayıf bölümü oluşturuyorlardı. Bu nedenle, karşıdan gelenlerin gözünü korkutmak amacıyla ideogramlarla kapılarını süslediler. İnanışlarına göre güç simgesi olan motifleri kapılarına işleyerek kenti kötülüklerden korumak istemişlerdir. İşte, kentin girişinde olan Aslan ya da Aslanlı kapı da ismini yanlarda bulunan iki aslan heykelinden alır.

NOTRE DAME KATEDRALİ

Notre Dame Katedrali Hakkında 13 Gerçek - Oggito

Notre Dame Katedrali, Fransa

Tarihin bir çok olayına tanıklık etmiş, başından birçok şey geçmiş, Meryem Ana’ya ithaf edilmiş, Seine Nehrinin kenarında bulunan Notre Dame Katedrali, Gotik mimarisine örnektir. Batı cephesinde Meryem Ana Kapısı, Hz. İsa’nın Son Yargılama Kapısı ve Azize Ana Kapısı bulunmaktadır. Batı cephesi Hz. İsa’nın yaşamını ve çektiği çileleri anlatırken, kuzey cephesi Hz. Meryem ve Hz. İsa’nın doğuşuna kadar olan öyküler ve Hz. İsa’dan önce gelenlerin öyküleri, güney cephesi ise Hz. İsa’nın ölümü ve dirilişine ait öyküleri ve motifleri anlatır. (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2013).

BRANDENBURG KAPISI

Brandenburg Kapısı:Berlin'de Gezilecek Yerler - Interbus Tur

Brandenburg Kapısı, Almanya

1788-1791 yılları arasında yapılan ve Berlin şehrinin simgelerinden biri olan Brandenburg Kapısı, Neoklasik mimarinin önemli örneklerindendir. Kapı, on iki sütuna, altı giriş ve altı çıkış kapısına sahiptir. Brandenburg Kapısı’nın üzerine 1793’te heykeltıraş Johann Gottfried Schadow tarafından Tanrıça’nın çektiği bir Quadriga (Olimpiyat oyunlarında ve diğer oyunlarda yarıştırılan, yan yana koşulmuş dört at tarafından çekilen araba.) (Vikipedi,2008) eklenmiştir. Tanrıça elinde Hristiyanlığın ve Almanya’nın sembolü olan Kartal ve Haç’ı tutar. (Seyahat Dergisi, 2017) Silsileli olaylar yaşayan Brandenburg Kapısı, günümüzde turistlerin ilgi odağı haline gelmiştir.

HADRIANUS KAPISI

Hadrian Kapısı(Three Doors Hadrian's Gate) | Üç Kapılar, Ant… | Flickr

Hadrianus Kapısı, Antalya

Hadrianus ya da Antalya halkı tarafından söylenen ismiyle Üç Kapılar, MS 130 yılında Roma imparatoru Hadrianus’un Attaleia’ya (Antalya) gelişi şerefine yapılmış ve şehre açılan ana kapı olmuştur (Antalya Gezi Rehberi). Dört sütun ve üç gözlü olan Hadrian Kapısı, sütunları hariç beyaz mermerden yapılmış, kabartma ve oymalarla süslenmiş, Şeref Tak‘ı görünümüne sahiptir. Ayrıca her iki yanında farklı dönemlerde yapılmış iki kule bulunmaktadır. Güneydeki kulenin ismi Julia Sancta olarak adlandırılırken, kuzeydeki kulenin alt kısmı antik çağa, üst kısmı ise Selçuklulara aittir. Bir süre kullanım dışı kalmış olan Hadrianus Kapısı, günümüze kadar korunmuş ve Antalya’nın sembollerinden biri haline gelip hem yerli halkın hem de turistlerin ilgisini çekmektedir.

TORII KAPISI

Torii Kapısı, Japonya

Miyajima’da bulunan Itsukuşima (Itsukushima) Tapınağı’nda bulunan Torii kapısı, Seto Denizi’nde yer almaktadır. Parlak kırmızı renkli olan Torii kapısı, Japon inanışına göre ruhani hayata geçişi simgelemektedir. Gel-git zamanlarında suda yüzüyormuş gibi görünen Torii Kapısı’nın su üzerine inşa edilmesinin sebebi ise; Japon halkının Itsukuşima (Itsukushima) Tapınağı’na saflık kavramını atfetmesi ve yakınlarında doğum ve ölüme bile izin vermemesidir.

Yazar: Işıl İrem Budak
Editör: Merve Bektaş