Fanusun İçinde İki Kadın: Sylvia Plath ve Nilgün Marmara

”Ölüm Sisyphus’un kayasıdır.Onun mahvoluşu, cezalandırılışı onu yaşadığı için acı çekmeye zorlayan absürd bir eyleme dönüşür.Plath’in kayası muazzam hayal gücünün yanı sıra mutfağıdır, anne ve eş olmanın sorumluluklarıdır.Ama ona kendi ölümünü dayatan odadan çıkıp kapıyı kapar.”

Nilgün Marmara’nın Boğaziçi Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı lisans tezi olarak sunduğu Sylvia Plath’in Şairliğinin İntiharı Bağlamında Analizi aslında onun yıllar sonra yaşayacağı sonun bir başlangıcı niteliğinde. Herkesin genellikle Sırça Fanus’uyla bildiği Plath’in ve “Öyle güzelsin ki kuş koysunlar yoluna” dizesiyle bilinen Marmara’nın bir buluşma noktası belki de bu inceleme. Nilgün Marmara için başlangıç kitabı olabilecek düzeyde bir kitap böylece hem Plath’in hem de Marmara’nın ilham kaynağını kolayca kavrayabiliyor okuyucu. Tez konusu olarak Plath’i seçmesi aslında onun ruh halini açık açık ortaya koyuyor. Nilgün Marmara belki sadece kendini anlamak istiyordu o yaşlarda, kendini anlamak için Sylvia Plath’i seçti. Bu dünyadan ayrılış şekilleri farklı olsa da ikisi de aynı noktada buluştu, intihar.

   29 yaşında hayatına İstanbul’da son veren Nilgün Marmara için bu tez sonun başlangıcı niteliğinde gerçek anlamda. Bu incelemenin yanı sıra ”Daktiloya Çekilmiş Şiirler”, ”Metinler”, ”Kırmızı Kahverengi Defter”, ‘’Defterler’’ gibi kitapları şimdilerde kitapçılarda rafları süslüyor. Özellikle Marmara’nın intiharından sonra ‘’Kağıtlar’’ başlığı altında toplanan derleme epey dikkat çekiyor. Kitapta Marmara’dan geriye kalanlar var. Birkaç yazı, birkaç şiir ve sağa sola yazılmış birkaç not. Kimi küçük bir kâğıda yazılmış kimi telefon ajandasına, kimi kendisinin de belirttiği gibi karanlıkta yazılmış, kimi Türkiye’den çok uzaklarda çölün ortasında.Yer yer şiir yazmış, yer yer hayat üzerine konuşmuş kendisiyle Nilgün Marmara ve eşi Kağan Önal onun ölümünden sonra bu kâğıtları derlemiş ve kitap haline getirmiş. Sayfanın bir yanında kendi el yazısıyla yazdığı kâğıtların fotoğraf halinde okuyucuya sunulmuş olmasıyla okuyucu zaman zaman değişen yazı stilinden Marmara’nın ruh halini anlayabiliyor. Yazı tipi insanın karakterini birçok açıdan yansıtıyor gerçekten de. Karamsar yazılarının çoğunda sağa sola çizdiği anlamsız şekiller var, büyük ihtimalle o anlarında onları çizdiğinin farkında bile değildi Marmara. Sol tarafta olan fotoğrafların yanında sağ tarafta bilgisayar çıktısı yazıları biz okuyuculara sunulmuş şekilde. Bazı kelimeleri cümleleri yarım bırakmış ve direkt olarak başka cümleye geçmiş bu davranışı Sylvia Plath’i hatırlatıyor. İngiliz Dili ve Edebiyatı çıkışlı olduğunu yazılarında belli ediyor. Referans ettiği şairler, şiirler veya olaylar genellikle mezun olduğu bölümle alakalı. Çoğu zaman Plath gibi fanusun içerisine hapsolmuş hissediyordu belki de Marmara. Ne yazık ki bu fanus onun sonunu getirdi tıpkı Plath’in sonu gibi.

“Bir gün, tanrı, canından bir lokma koparıp bana uzattı. Toktum; geri çevirdim. Can tanrının avucunda, onun gözleri benim yüzümde, yalvarmaklı…İsteksizce, ancak, kayra olsun diye cana uzandım. Ağzımın içinde duydum, yatağımda, midemde. Sonra, tanrı, bir telaş içinde ‘şimdi o arada sen de burada duracaksınız çünkü zeki kuşlar uçmazlar’ dedi” (Kağıtlar)

Nilgün Marmara tarafından tez olarak hazırlanan Sylvia Plath’in Şairliği Bağlamında Analizi’nde, Plath’in çocuk olarak, kadın olarak, anne olarak, eş olarak yaşadığı bunalımları ve bunun sonucunda edebi kişiliğinin nasıl doğduğu anlatılmış. Hayatını kendi isteğiyle sonlandıran Plath’in hangi akımlardan etkilendiğini, şiirlerinin kronolojik olarak incelenişini, başka önemli kadın yazarlarla karşılaştırılmasını ve son olarak bunların çıkarımlarını okuyoruz. Tezin giriş kısmını bitirirken şöyle yazmış Nilgün Marmara: ”…Umarım böylesine emsalsiz ve belirgin bir konuda, şiirlerini ölüm kavramını derinden algılayarak yazmış ve intiharında da sanatındaki kadar başarılı olmuş bir kadının analizini yapabilme konusunda başarısız olmam.” Öylesine başarıyla inceledin ki Plath’i Nilgün Marmara, öylesine anladın ki onu…

  Tez aslında İngilizce olarak yazılmış, Nilgün Marmara’nın ölümü üzerine Türkçeye çevrilmiş ki imkânı olan kitabı İngilizceden okursa da çok verim alabilir böylece Plath’in şiirlerinden yaptığı alıntılardaki ruhu daha iyi yakalayabilir. Şiirlerinde ve düz yazılarında hangi döneminde olursa olsun ölüm, acı, ıstıraplı hastalık gibi konuları tercih eden Plath son zamanlarında yazdığı şiirlerde bu konular üzerinde daha çok yoğunlaşmış olsa da hiçbir zaman bu düşünceleri aklından çıkaramamış. Babasından göremediği sevgiyi çok sevdiği eşi Ted Hudges’da ararken beklediği karşılığı bulamayan Plath anneliğin, yanlış evliliğin ve çocukluktan gelen sıkıntıları sonucu ocak gazıyla mutfağında yaşamına son veriyor. Düz yazıyla karşılaştırıldığında her zaman şiir yazma tarafını seçen Plath’in aslında bu dalı seçme konusunda nedenleri var. Düz yazı yazmak için, giriş gelişme ve sonucu aktarabilmek için daha büyük yaşam heveslerine sahip olunması gerektiğine inan Plath kendi hayatıyla bağdaştırdığı şiir alanından devam ediyor. Onun için şiirin kısalığı, karmaşası onu daha iyi yansıtıyor düz yazı gibi bitirememe korkusu yok. Nilgün Marmara’nın da şiirden devam etmesi belki de bu yüzden. Ted Hudges’dan yaptığı alıntıda Plath’in kendisini şiir konusunda her zaman daha rahat hissettiğini yazmış Nilgün Marmara tezinde, yıllar sonra kendisi için eşi tarafından ”Nilgün kenarda sessiz sessiz şiirler yazardı” denileceğinden habersiz. Dünyadan bu iki kadın geçti, biri diğerini yazdı ve onun yanına gitti. Ruhları yaşadıkları dönemde, evliliklerinde, kadınlıklarında Plath’in deyimiyle fanusun içinde sıkışıp kaldı. Bu bunalımlara daha fazla katlanamayan bu iki kadın yaşadıkları bunalımlarla farklı yollarda yürüseler de hayat onları aynı çıkmaz sokakta buluşturdu, intihar.

‘Sözler değil, eylem, artık yazmayacağım.”/ Plath

Yazan: Bahar BOSTAN

Kaynak:  Syvia Plath’in Şairliği Bağlamında Analizi- Nilgün MARMARA

Kağıtlar- Nilgün MARMARA