İdeolojiler ve Mutluluk

İnsan vücudundaki biyokimyasal sistem, nesiller boyunca, ilk olarak insanın sağ kalmasını sağlayacak ve üreme ihtimalini artıracak şekilde dönüşüme uğramıştır. Bu süreçte, mutluluğun öncelikli olmadığı iddia edilmiştir.

Kabaca, mutlu bir bekarın soyu tükenirken mutsuz ebeveynlerin genlerinin, çocuklarına sorunsuz bir şekilde aktarıldığı söylenmektedir. Açlık hissinden kurtulmak veya keyifli bir orgazm hissi yaşamak çok uzun sürmez ancak tamamen zevksiz olmadığı söylenebilir. Eğer cinsel birleşmenin yaşattığı haz olmasaydı, ilkel toplumlar nesillerini devam ettirmekle uğraşmayabilirdi veya bu haz sonsuza dek sürseydi dışarı çıkıp yemek aramayabilirdi. Ancak Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’nde dendiği gibi “Yaşam, özgürlük ve mutluluğun peşinden gitme hakkı, insanlara Yaratıcı tarafından bahşedilmiş haklardır.” [1]

Nasıl Mutlu Olunur?

Evrimsel süreç boyunca geniş bir yelpazeye yayılmış olan hazlar, insanları kontrol eder. Bu hazlar sonucu değişen dopamin, oksitosin ve serotonin gibi hormon seviyeleri arasındaki denge, mutlu olup olmama durumunu belirler.

Şanslı bir biyokimyaya sahip kişi, 10 üzerinden 6 ila 8 arası değişecek bir mutluluk seviyesiyle doğmuşsa, mutluluğu 3 ile 7 arasında değişecek bir biyokimya ile doğan kişiye göre, yaşadığı sorunlar daha büyük olsa bile daha mutlu olacaktır.[2]

İdeolojiler, Semavi Dinler ve Mutluluk

Dünyaya hakim olduğu iddia edilen liberalizmde, mutluluk anlayışı semavi dinlerden oldukça farklıdır. Liberalizm, bireysel hazzı ve mutluluğu önemser. Semavi dinlere göre ise, haz veren birçok eylem ibadet etmekten daha önemli veya yaratıcı katında daha değerli değildir. Dinler de bu sorunu ölümden sonra yaşam anlayışıyla çözer. Örnek bir inanan olan kişi, bu dünyada elini sürmedikleriyle ölümden sonraki hayatta ödüllendirilir.

Öte yandan kapitalizm, inananlarının yapılması buyrulan her şeyi yerine getirdiği ilk ve tek dindir.[2] 

İnsanlar da birer hayvandır ve doğaya ihtiyaç duyarlar (Michel, 2017). Mutluluğu biyolojik temelde ararken betonun orada evrimsel süreçte adı dahi geçmeyecek kadar kısa bir süredir var olduğu hatırlanmalıdır. Bu görüşü savunan stoacılıkta, insanın temel amacı mutluluk olarak tanımlanır ve mutluluk için doğaya uyumlu yaşama felsefesini benimsenir.

Peki tüm bu ideolojiler, felsefeler ve inanç sistemleri insanlığı daha mı mutlu yaptı? Dünya’dan Mars’ı ilk kez görüntüleyen bilim insanı, ilk ateşi yakan insandan daha mı mutluydu? Eğer değilse tüm bu soyut sistemleri, bilim ve sanatı geliştirmenin anlamı neydi? İnsanın elindeki güç arttıkça mekanik ve hissiz bir noktaya evrilmiştir. İnsan zihninde hala var olan avcı toplayıcının bugün asla tatmin olamayacak içgüdüleri yüzünden, başarılı bir mamut avının vereceği mutluluk hiçbir zaman bilinemeyecek.

Ancak tüm felsefeler ve inanç sistemlerinin yüzyıllardır doğru bildiği bir şey var: Günümüzde bilişsel çalışmalar tarafından ispatlanmış bu gerçek, mutluluğun sadece beklentiyle ilişkili olduğudur. Eğer bir el arabası isteyen biri el arabası alabiliyorsa mutludur; ancak Porsche isterken Tofaş alabilen biri mutlu değildir. İçinde bulunan koşullar iyileşince beklentiler yükseliyor ve sonuç olarak mutlu olmak da zorlaşıyor. Koşullar kötüleşince ise beklenti azalıyor ve ciddi sorunlar bile, kişiyi uzun vadede eski mutluluk seviyesinden daha aşağı çekemiyor.

Mutluluğun sırrı genlerin biyokimyasal işlevine bağlıysa, zamanı ideolojilerle geçirmeyi bırakıp mutluluğun tek formülü olan biyokimyasal sistem manipüle edilmeye çalışılmalıdır. New Age sloganında da dendiği gibi: “Mutluluk İçimizde Başlar.”

Yazar: Esin Becenen
Editör: Ece Günen

Kaynakça:

• Cohen, J. (Yönetmen). (2018). RBG. [Film, 2018]. CNN Films.
• Harari, Y. N. (2014). Sapiens: İnsanlığın Kısa Tarihi. Random House.
• Michel, A. (2017). Humans Are Animals, Too: A Whirlwind Tour of Cognitive Biology. APS Observer, 30(5).

Görsel Kaynakça:

• https://businessrev.gr/2020/11/10/ormones-egkefalou-kai-pos-tis-energopoioume/
• https://dergice.com/dunya-uzerinde-en-cok-kullanilan-modern-siyasal-ideolojiler
• https://www.okuhaber.com/haber/6929433/mutluluk-hormonu-serotonin-nedir-serotonin-eksikligi-ne-yapar-serotonin-eksikligi-nasil-tedavi-edilir