Karanlık Çağ Şeytanlarının Peşinde: Cadı Avları

Dünya üzerinde insanlığın var olduğu zamandan beri gelinen noktaya bakacak olursak gözümüze ilk çarpan, yaşadığımız gezegende diğer canlılardan çok daha baskın bir şekilde kurduğumuz hakimiyettir. Bu hakimiyete ulaşmak için binlerce yıldır kendi potansiyelini oldukça zorlayarak istediğini başarma konusunda kararlı olan insan türü, ilerlediği yol boyunca pusulasını çeşitli yönlere çevirmiştir. Matematik, fizik, sanat ve edebiyat gibi alanlarda ilerleme sağlayan medeniyetlerin kaçınamadığı ve gerilemelerine sebep veren olaylardan biri de Orta Çağ’da yoğunlaşan cadı avı katliamlarıdır. Çoğunlukla kadınların hedef alındığı bu katliamlar kilisenin de etkisiyle hem toplumsal hem bireysel yıkımlara yol açmakla kalmamış, toplumun aydın bir nitelik kazanmasını da engellemiştir. Bu nedenle, yüzyıllarca süren cadı avı katliamlarının insanlığın gelişmesine ve modernleşmesine engel olan önemli bir etkisi vardır.

Görsel 1

Cadılığı cezalandırma kararına ilk kez Antik Yakın Doğu ve Tanah’da rastlanır. Milattan önce yaklaşık 5. yüzyıl civarlarında, Antik Roma’nın 12 Levha Kanunları’nda, yaptıkları kara büyü sebebiyle cadıların cezaya çarptırılmasıyla ilgili yasaların yer aldığı, 3. yüzyılda ise ölümle sonuçlanan büyülerinden dolayı canlı canlı yakılmalarının yasallaştırıldığı görülür. Zamanla yaygınlaşan bu cezalar 15. yüzyılın sonuna doğru Avrupa’da toplu bir av haline gelmiş, 18. yüzyıl ortasına kadar binlerce insanın ölümüne yol açarak hız kesmeden devam etmiştir. Bu süre içerisinde kimlerin cadı olarak damgalandığı yakından incelenirse, erkeklerin yanı sıra daha çok kadınlara yönelik bir ötekileştirme yapıldığı fark edilir. Peki, bu kadınlar gerçekten cadılık sebebiyle mi hedef alınmıştır, yoksa öne sürülen bu sebepten daha farklı ortak özellikleri mi vardır?

Görsel 2

Orta Çağ Avrupası’nda krallıklar Hristiyanlık dinini esas alan bir yönetim şekline sahip olduğu için o dönemde halk, Tanrı’nın aracıları olarak kabul ettikleri papazın buyruklarına uymakla yükümlüydü. Papaza karşı gelmek, Tanrı’ya karşı gelmekle eş değer sayılan ve cehennemle sonuçlanan bir günah olarak anlatılıyordu. İşte böyle bir çağda yenilikçi sayılabilecek fikirlere sahip olmak, hem papazı hem İncil’i reddetmekle beraber şeytanla iş birliği yapıldığı anlamına da geliyordu. Bu işbirlikçilerden birçoğu ise keşif niteliğinde fikirleriyle bilime büyük katkılar sağlayabilecek olmasına rağmen cadı diye nitelendirilip ölümcül cezalara çarptırılan kadınlardı. Şeytanla anlaşarak hareket ettikleri iddia edilen bu kadınların cadı damgası yemelerinin sebeplerinden biri, masallara dahi konu olmuş, büyü olduğu iddia edilen çeşitli bitkilerle hazırladıkları bitkisel karışımlardı. İşin esasında ise bu karışımlar büyü değil, ya doğum kontrolü gibi korunma ya da hastalığı tedavi amaçlıydı. Belki de yüzyıllar sonra bilimin çok daha ileri bir konumda olmasının önünü açan tedaviler ve çözümler bulunmuş fakat bu büyücü kadınlarla birlikte yok edilmişti.

Görsel 3

Kadınların öncülüğündeki bilimin gelişmesine engel olmanın örnekleri düşünülecek olursa, Hristiyanlığın yayılma dönemlerinde yaşayan İskenderiyeli Hypatia akla gelir. Matematiğe ve astronomiye yaptığı katkılarla anılan Hypatia, Pagan inancına sahip olduğu ve Hristiyanlığı benimsemediği için dinsizlik, şeytanlık ve Orta Çağ Avrupası’ndaki katliamın başını çeken büyücülükle suçlanmış, sonrasında taşlanarak öldürülmüştür. Kendisinin gök cisimleriyle ilgili çalışmaları ve yakıldığı iddia edilen İskenderiye Kütüphanesi’nden kurtardığı belgeler günümüzde çok önemli bir kaynak teşkil eder. Toparlamak gerekirse, çağımızda eleştiriye ve araştırmaya açık olan bilimin, günümüz şeklini alması yüzyıllar sürmüş ve bu zaman diliminde din, güç vb. sebeplerden ötürü cadılık, şeytancılık adı altında binlerce bilge insan öldürülmüştür. Bu insanlar arasından özellikle kadınların lekelenmesi ve cezalandırılmasının sebebi ise toplumun ataerkil yapısının bu duruma fırsat vermesidir. Tam da bu yüzden, hedef alınan kadınların öldürülme sebeplerinin üstünü sırf kadın oldukları için farklı adlandırmalarla örten ve onların bilgileriyle toplumun aydınlanmasından çekinenler, gizil keşiflerin ve modernleşmenin yüzyıllarca ertelenmesinde en büyük sorumlulardandır.

Yazan: Dila Taşdelen
Editör: Başak Tufan

Kaynakça

Cameron, A. (2013). The Life, Work and Death of Hypatia. (ss.65-82) Erişim adresi:

https://books.openedition.org/editionscnrs/23870

Ehistory. (n.d.). The Burning of the Library of Alexandria. Erişim adresi:

https://ehistory.osu.edu/articles/burning-library-alexandria

Gardiner, K. (2020, Ekim 23). Witch hunt tourism is lucrative. It also obscures a tragic history.

National Geographic. Erişim adresi: https://www.nationalgeographic.com/travel/2020/10/a-better-way-to-commemorate-the-witch-hunts/

History.(2020, Ekim 20). History of Witches. Erişim adresi:

https://www.history.com/topics/folklore/history-of-witches

HistoryExtra.(2015, Şubat 24). A brief history of medieval magic. Erişim adresi:

https://www.historyextra.com/period/medieval/a-brief-history-of-medieval-magic/

Lewis J.J. (2020, Şubat 20). A Timeline of Witch Hunts in Europe. ThoughtCo. Erişim adresi:

https://www.thoughtco.com/european-witch-hunts-timeline-3530786

Miller, M.(2018, April 7). From Circe to Clinton: why powerful women are cast as witches. The

Guardian. Erişim adresi: https://www.theguardian.com/books/2018/apr/07/cursed-from-circe-to-clinton-why-women-are-cast-as-witches.

Vikipedi.(2020, Kasım 22). 12 Levha Kanunları. Erişim adresi:

https://tr.wikipedia.org/wiki/12_Levha_Kanunları

Vikipedi.(2020, Eylül 21).European Witchcraft. Erişim adresi:

https://en.wikipedia.org/wiki/European_witchcraft

Vikipedi.(2020, Eylül 23). Hypatia. Erişim adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Hypatia

Wikiwand. (n.d.). List of people executed for witchcraft. Erişim adresi:

https://www.wikiwand.com/en/List_of_people_executed_for_witchcraft

Görsel Kaynaklar

https://www.tech-worm.com/wp-content/uploads/2019/09/cad%C4%B1-av%C4%B1.jpg

Görsel 1 erişim adresi: https://www.theguardian.com/books/2020/jun/17/top-10-books-about-witch-hunts-the-wheelwright-s-daughter-eleanor-porter

Görsel 2 erişim adresi: https://bilimveutopya.com.tr/cadi-mahkemelerinde-kullanilan-yedi-ilginc-test

Görsel 3 erişim adresi: https://www.thoughtco.com/hypatia-of-alexandria-3529339