Neden Evleniriz?

Korunma içgüdüsü, ittifak kurma amacı, yalnızlık korkusu, neslin devamı, romantizm… Milattan önce 5. yüzyılda kayda alınan ilk evlilik anlaşmasından bugüne, evlenen çiftlerin birçok farklı motivasyonu olmuştur. 

Neden Evleniriz?

Eskiden insan bedeni bu kadar “kutsal” değildi. Ceza amaçlı kol kesilmesi veya hizmetli olarak çalışan kadınların tecavüze uğraması, omuz atmak kadar yaygındı. Mesela Eski Ahit, evli olmayan kadınlara tecavüzü suç saymıyor, evli kadına tecavüz etmekse kocanın mülkiyetini ihlal sayılıyordu. Bu sebeple evlilik, kadınlar açısından bir korunma içgüdüsü olarak gelişmiş olabilir. 

Evlenen çiftlerin motivasyonlarından diğeri olan ”dünyaya kendinden bir miras bırakma isteğiyle çocuk sahibi olma” durumunu Sartre şöyle açıklıyor: “Kırk yaşlarına gelince, bir türlü dışa dökemedikleri deneylerle şiştiklerini duyarlar. İyi ki çocuk yapmışlardır. Çocukları deneylerini hemen oracıkta harcamalarına neden olur.”

Aşk sözcüğü Farsça “aşeka”, yani sarmaşık kelimesinden gelir. Kayıtlara geçmiş en eski aşk mektubu Sümer kralı Kral Su-Sin’in karısının M.Ö. 2.500 yılında taş tablete yazdığı metindir. Ancak aşk evlilikleri de çoğu güzel şey gibi uzun yıllar boyunca sadece zenginlerin tekelinde olmuş olacak ki evliliğin aşk ile ilişkilendirilmesi 19. yy. İngilteresi’ne dayanır. Bunun bir örneği olarak Jane Austen romanları, günümüzde can sıkıcı normallikte evlilik portreleri çizse de evliliklerin çoğunun çocuklarını yan komşuyla tarlaları birleştirme amaçlı evlendiren ailelerin anlaşmasından başka bir şey olmadığı o günlerde, bir devrimdi. Evliliğin ittifak olduğunun bir diğer kanıtı, İngilizce “alliance”(ittifak) kelimesinden gelen “alyans”ın evlilik yüzüğü anlamında kullanılmasıdır. 

Antik Mısır’dan beri evlilik nişanesi olarak yüzüğün seçilmesinin ise birden çok sebebi vardır. Yüzüğün ortasındaki boşluk bilinmeyene açılan bir kapıyı, dairesel şekli de başı ve sonu olmayan sonsuzluğu temsil eder. 

Evlilik Geleneğinin Tarihi:

Antik Roma’da kilise onaylı bir evlilik için kadın ve erkeğin evin mutfağı, balkonu ya da herhangi bir yerinde evlendiklerini beyan etmeleri yeterliydi.

Osmanlı’da ise evlenecek çiftin ailesi kadı efendiden düğün için izin ister, kadı da evlilik sözleşmesi mahiyetinde bir sözleşme ile boşanma durumu şartlarını belirlerdi. Ayrıca şahitler yardımıyla damadın Müslüman olup olmadığı da kontrol edilirdi. Pazartesi başlayıp perşembe akşamı düğünle sonlanan düğün hazırlıkları da günümüze kıyasla oldukça kısa sürerdi. Ayrıca günümüzde özellikle zengin ailelerin “Osmanlı düğünü” adı altında yaptıkları semazenli, mehteranlı eğlencelerin o günkü düğünlerle alakası yoktur.

Eski Mısır’da ise taht sevdası sebebiyle kız kardeşiyle evlenen firavunlar yüzünden aile içi evlilik yaygındı. Ayrıca kadının evdeki söz hakkı diğer medeniyetlere göre daha fazlaydı.

Peki, Antik Toplumlardan da Önce Durum Neydi?

Çoğunlukla tek eşli olan evlilik, günümüz kültürlerinin çoğuna hakim olsa da avcı toplayıcı atalarımız için durum böyle değildi. Henüz yerleşik hayata geçilmemişken birlikte yaşayan ve göçen bazı topluluklarda, çocukların babası bilinmezdi. Tüm erkekler, tüm çocuklara babalık ederdi. Böylece kıskançlıktan doğan sorunlar engellenir ve bir erkek topluluktan uzaklaşsa dahi bir çocuk babasız kalmazdı. Avcı toplayıcı atalarımıza benzer bir düzene de şempanzeler sahiptir. Ancak dişi şempanzeler geniş bir alana yayıldıkça tek eşlilik de yaygınlaşmıştır. Çünkü geniş bir alanda dişisini ararken bir yandan da diğer erkeklerle rekabet etmenin zorluğu, erkek şempanzeyi dişisiyle daha uzun süreli bağ kurmaya iter. Diğer yandan dişi şempanze de kendisi yavruya bakarken avlanan başka birinin olmasından faydalanır.

Modernite Evliliğe Ne Yaptı?

Evlilik terapistleri ise modern toplumların evlenirken beyinlerinin 3 katmanıyla da karar verdiğini söylüyorlar:

1- Sürüngen beynimiz (R Kompleksi), beynimizin en içteki ve ilk oluşan katmanıdır. Yeme, içme, sindirim ve üreme gibi faaliyetleri düzenler.

2-Duygusal beyin de denen limbik sistem, duygusal faaliyetleri yönetir.

3-Duygu algılaması, bilinçli düşünme gibi yüksek fonksiyonlardan sorumlu neo-korteks, beynimizin diğer hayvan beyinlerinden ayrışan kısmıdır.

Sonuç olarak günümüze gelindiğinde evlenip evlenmeme kararını daha akılcı şekilde alıyoruz ancak insanların duygu dünyasına ait her şey gibi bu da karmakarışık bir konu.

Yazar: Esin Becenen
Editör: Başak Tufan

Kaynakça:

• Pena. (2021, Ocak 15) Bunu da mı Bilmiyorsun? 09 – Cinselliğin Tarihi [Video] Youtube. https://youtu.be/tlPXUeUI4zc
• TDK, Felsefe Terimler Sözlüğü, 1975
• Coontz, S. (2006). Marriage, a history: How love conquered marriage. Penguin.
• (2020, Ocak 13) [Websitesi] Osmanlı Dönemindeki Düğün Gelenekleri https://seyler.eksisozluk.com/osmanli-donemindeki-dugun-gelenekleri
• Harari, Yuval N. (Yazar) ( 2015). Sapiens : a brief history of humankind. New York :Harper
• Şimşek, R. (2014, Şubat) Neden Evleniriz? https://www.tavsiyeediyorum.com/makale_12264.htm

Görsel Kaynakça:

https://akilfikir.net/seks-bagimlisi-kuyruksuz-maymunla-dnanizin-%98-7sini-paylasiyorsunuz/

Eski Mısır’da Evlilik ve Boşanma Farklıydı Ancak Karmaşık Değildi