Psikoloji 101

Son zamanlarda sıkça bahsedilen, televizyon dizilerine konu olan, kişisel gelişim kitaplarının başkahramanı psikoloji hakkında ‘’gerçekten’’ neler biliyoruz?

Psikoloji bir bilim midir?

Psikoloji, davranış ve zihinsel süreçlerin incelemesini yapan uygulamalı bir bilim dalıdır. Bununla birlikte zihinsel süreçleri tanımlamayı, açıklamayı, tahmin etmeyi ve kontrol etmeyi amaçlar. Psikolojinin araştırma alanı oldukça geniştir. Beyinle ilişkili tüm olguları inceleyen psikoloji bilimi; bilinçli ve bilinçsiz davranışlar, duygu, düşünce, sosyal etkileşim ve beynin biyolojik yapısı gibi konuları ele alır. Psikolojideki temel amaç, bu konuları açıklığa kavuşturmak ve oluşan soruları akademik bir temelde yanıtlamaktır.

Kelime Anlamı

İlk defa 16. yüzyılda kullanılmıştır. Yunancada ψυχή ve λογία kelimelerinin birleşimiyle ortaya çıkmıştır. Yunanca telaffuzu psiyçē-logia şeklindedir. Hatta psikolojinin sembolü “ψ” (psi) buradan türemiştir. Kelimenin etimolojik anlamı ruh bilimidir. Dilimize, Fransızca psychologie sözcüğünün çevrilmesi ile girmiştir.

Tarihsel Gelişimi

Tarihsel dönemlere bakıldığında insanların, günlük hayatta diğer insanları ve kendilerini anlamak amacıyla varoluşlarına dair pek çok sorunun cevabını aradığı görülür. Diğer bilimlerin ortaya çıkışında olduğu gibi psikolojinin ortaya çıkışının temelinde de bu merak yatar. İnsanlığın başlangıcıyla birlikte psikolojiye dair sorular da başlamıştır denilebilir. Psikolojinin keşfi ve gelişimine kapı aralayan sorulardan bazıları: İnsanların nasıl davranıp düşündüğü, hafızalarının yapısı, akıl yürütme süreçleri ve algılarının nasıl işlediğidir.

René Descartes’ın ruh-beden ikilemiyle birlikte ruh ve bedenin işlevlerini ayırması, felsefi çerçevede olsa da psikolojinin ilk ayak sesleridir. Daha sonrasında John Locke, Immanuel Kant gibi isimler de fikirleriyle bu temelin atılmasına katkıda bulunmuştur.

Psikolojinin felsefeden ayrı bir bilim olarak çıkışı, 1879’da Wilhelm Wundt tarafından açılan ilk psikoloji laboratuvarıyla olmuştur. Wundt, halk psikolojisi ve kültür üzerine de araştırma yapmak istemiş ancak bunların deneysel olarak incelenmesinin mümkün olmadığını öne sürmüştür. Hermann Ebbinghaus ise dil, ahlak, gelenek vb. konuların deneysel olarak incelenebileceğini kanıtlamıştır. Felsefeden bağımsız olarak yayımlanan ilk psikoloji dergisi ise Amerikan Psikoloji Dergisi’dir.

Psikoloji günümüzde çok gelişmiş ve ihtiyaçlar doğrultusunda alanlara ayrılmıştır. Bu sebeple tek bir ekole veya yaklaşıma sahip değildir, çeşitlidir. Bunlar başlıca: Strüktüralizm (yapısalcılık), fonksiyonalizm (işlevselcilik), davranışçılık, bilişsel yaklaşım, biyolojik yaklaşım (davranışsal nörobilim), psikanalitik ve gestalt psikolojidir. Sonrasında ise daha geniş ve eleştirel bir perspektiften bakan hümanist yaklaşım gelişmiştir.

Günümüzde Psikolojinin Alt Dalları

Her insan ‘’biricik’’tir ve kendine özgü özellikler barındırır. Bunun yanı sıra insanlar birbirlerine benzerlik de gösterirler. İnsan zihninin işleyişine ve davranışların kökenine dair merak edilenlerin çeşitli oluşu, psikolojinin farklı açılardan incelenmesine ve alt dallarının oluşmasına sebep olmuştur. Bunlar da kendi aralarında temel bilim ve uygulamalı bilim olarak ikiye ayrılmıştır.

Klinik Psikoloji: Bu alana yönelen uzman psikologların amacı davranış bozuklukları, fobiler, kaygı, paranoya, şizofreni, depresyon, yeme bozuklukları gibi konularda bireyi veya grubu anlamak, ruh sağlığı desteği sağlamak, kişilerin çevresiyle uyum içerisinde yaşamını devam ettirmesini sağlayacak şekilde müdahale etmektir.

Sosyal Psikoloji: Çalışma alanı genel olarak toplum ve toplumsal olayların insan zihnine nasıl yansıdığı, kişiler arası iletişim ve sosyal çevre etrafında şekillenir. Bunlara ek olarak benlik algısı, ön yargı, toplumsal cinsiyet rolleri, ikili ilişkiler, grup davranışı gibi konular da sosyal psikolojinin inceleme alanına girer.

Bilişsel Psikoloji: Dil, hafıza ve algı konularına yoğunlaşır. Bilişsel terapide temel amaç işlevini yitirmiş veya kişide stres yaratan düşüncelerin farkına varılması ve yerine sağlıklı olanların getirilmesidir. Kişinin duygu, düşünce ve inanç şemalarına odaklanır.

Endüstri ve Örgüt Psikolojisi: Bireylerin iş ortamındaki davranışlarının nasıl olduğu, çalışma hayatındaki verimliliğin nasıl artırılabileceği ve diğer faktörlerin nasıl etkilendiğiyle ilgilenir. Endüstri psikologları aynı zamanda iş yerlerinde bu sorulara yanıt bulmak için anketler düzenleyebilir ve işe alımlarda uygun personel seçimlerine katkıda bulunabilir.

Gelişim Psikolojisi: İnsanların yaşam döngüsü boyunca gelişim ve değişimlerini ele alır. İnsanı fiziksel, bilişsel, sosyal, duygusal ve kişilik gelişimi açısından inceler.

Bunların haricinde psikolojinin; trafik psikolojisi, deneysel psikoloji, adli psikoloji, spor psikolojisi, eğitim psikolojisi ve sağlık psikolojisi gibi alt dalları vardır.

Yazar: Ece Yurdakul
Editör: Emine Türal

Serinin diğer yazılarını okumak için:

• Psikoloji 101: Freud
• Psikoloji 101: Ekoller ve Temsilcileri

Kaynakça:

• Ertürk M. E. (2017). A Review of Historical Background of Scientific Psychology. Trakya Üniversitesi Toplum Bilimleri Fakültesi Edebiyat Dergisi.
• Rhythm and Experimental Psychology. (2017, 12 Haziran). Bibliolore. Erişim adresi: bibliolore.org/2017/06/12/rhytm-and-experimental-psychology/
• Klinik Psikoloji Nedir? (n.d.). Ankara Üniversitesi Psikoloji Bölümü. Erişim adresi: http://psikoloji.humanity.ankara.edu.tr/klinik-psikoloji-nedir/
• Psikoloji. (2020, 15 Ekim). Vikipedi. Erişim adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Psikoloji

Görsel Kaynakça:

teepublic.com/en-gb/sticker/6453401-psychology-symbol

vectorstock.com/royalty-free-vector/puzzle-pieces-silhouette-brain-head-puzzle-brain-vector-23077520