Yeme Bozuklukları: Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (Binge Eating Disorder) Nedir?

Tıkınırcasına yeme bozukluğu (TYB), kısa süre içerisinde aşırı miktarda kalori alımı anlamına gelen yeme ataklarının görüldüğü psikolojik bir rahatsızlıktır. 19. yüzyılın ortalarından beri kullanılan “binge” kelimesi “içki içme nöbeti” anlamında sözlüğe girmiş olsa da günümüzde daha çok “tıkınırcasına yeme” anlamında kullanılmaktadır. 

Bir yeme atağı sırasında kişi, normalde tükettiği miktardan çok daha fazlasını tüketir ve kontrol duygusunun tamamen kaybolduğunu hisseder. Bu ataklar sırasında, genelde yiyeceklerden zevk alınmaz hatta sevilmeyen yiyecekler bile tüketilebilir. Canları acıyana kadar yemeye devam eden hastalar, yedikleri miktardan utandıkları için yeme ataklarını gizli gerçekleştirirler. Bulimia nervozada olduğu gibi yeme atakları sonrasında pişmanlık, kendinden tiksinme, suçluluk duyma gibi derin depresif duygular deneyimlenir ancak bulimia nervoza ve anoreksiya nervozadan farklı olarak yeme atakları sonrası telafi edici davranışlar görülmez. Kişi yediklerini kusma, diüretik ilaçlar kullanma ya da egzersiz yoluyla telafi etmeye çalışmaz. 

Yeme atakları kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Öznel yeme atakları, kişinin aşırı olarak tanımladığı fakat aslında ortalama miktarda yiyecek tükettiği ataklar iken, nesnel yeme atakları kişinin gerçekten aşırı sayılabilecek miktarda yiyecek tükettiği ataklardır. Her iki durumda da kişi yediği miktarı aşırı olarak tanımlar ve kontrol duygusunu yitirdiğinden bahseder. Tıkınırcasına yeme davranışı, kendine zarar vermenin amaçlandığı davranışlardan biri olarak görülmektedir. 

Tetikleyiciler Nelerdir?

Yemek yemenin, hissedilen boşluk ve sıkıntı duygusunu azaltacağına olan inanç kişiyi yemeye itebilir. Tıkınırcasına yeme sonrası duygusal rahatlama hissedildiği takdirde bu davranış süreklilik kazanarak alışkanlık haline gelir. Diğer yandan beden ile ilgili olumsuz düşünceler ve kilo alma korkusu nedeniyle kişi yememesi gerektiğine inanmaktadır. Kilo alma korkusunun yarattığı aşırı endişe ve olumsuz duygular, kişiyi yeme ataklarına iterek kısır döngüyü sürdürür. Yeme atakları kişinin aşırı kısıtlayıcı bir diyet uygulaması nedeniyle oluşabileceği gibi olumsuz duygular, bir diyetin kuralını bozmuş olmak, yalnız olmak ve şişmanlık hissi de tetikleyici unsurlardan olabilir. Çoğu yeme atağı, bireyin normalde uzak durmaya çalıştığı yiyecekleri içerir. 

Kişinin travma geçmişi, genetik yatkınlıkları, bedeni hakkında uğradığı zorbalıklar, ya hep ya hiç düşünce yapısı tarzı, mükemmeliyetçilik gibi karakteristik özellikler ve düşük benlik saygısı hastalığın oluşmasında rol oynayabileceği gibi medyanın ve diyet kültürünün şişman bedenleri aşağılayan tutumunun da bunda büyük payı vardır.

Eşlik Eden Psikolojik Rahatsızlıklar

Tıkınırcasına yeme bozukluğuna en sık eşlik eden psikolojik rahatsızlık majör depresyon olmakla birlikte ilişkilendirilen diğer psikolojik rahatsızlıklar duygudurum bozuklukları, anksiyete bozuklukları ve kişilik bozukluklarıdır. En yaygın görülen kişilik bozukluklarının ise kaçıngan, borderline ve obsesif kompulsif kişilik bozuklukları olduğu saptanmıştır. 

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (TYB) Prevelansı

Kadınların %0,2 ila %3,5’inin, erkeklerin ise %0,9 ila %2,0’sinin tıkınırcasına yeme bozukluğuna sahip olduğu saptanmıştır. Yapılan araştırmada, bir kilo verme programını takip eden katılımcıların %79’u, şişman bedenlerin değersizleştirilmesi anlamına gelen kiloya yönelik damgalama (weight stigma) ile baş etme yöntemlerinin daha fazla yemek yemek olduğunu bildirmiştir (Neda, 2018). 12-13 yaşındaki fazla kilolu kız çocuklarının %40’ı ve fazla kilolu erkek çocukların %37’si, akranları veya aile üyeleri tarafından kiloları hakkında zorbalığa uğramaktadır. Kilo hakkında maruz kalınan zorbalığın; kilo alımı, aşırı yeme ve aşırı kilo kontrol davranışlarını öngördüğü bilinmektedir. Bu davranışlar ise yeme bozukluklarına davetiye çıkarır. Buna kanıt olarak yetişkinlerle yapılan araştırma sonuçları örnek gösterilebilir. Haines ve arkadaşlarının (2013) yaptığı araştırmanın sonuçları, kiloya yönelik damgalamaya maruz kalan fazla kilolu ve obez yetişkinlerin daha sık yeme atakları deneyimlediğini, yeme bozuklukları için daha yüksek risk altında olduklarını ve TYB tanısı alma olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermiştir. 

Diğer yeme bozuklukları gibi tıkınırcasına yeme bozukluğu da yeterli emek ve zaman harcandığı takdirde tedavi edilebilir. Ancak muhakkak psikolojik destek alınmalıdır.

Yeme Bozuklukları ile İlgili Diğer Yazıları Okumak İçin:

• Yeme Bozukluklarını Anlamak
• Yeme Bozuklukları: Ortoreksiya Nervoza
• Yeme Bozuklukları: Bulimia Nervoza
• Yeme Bozuklukları: Anoreksiya Nervoza

Yazar: Ayşenur Deveci
Editör: Fuad Eren

Kaynakça

• Fairburn, C. G. (2019). Aşırı Yemeyi Yenmek: Kanıtlanmış Kendini Durdurma Rehberi. Karabuda, Z. & Tezcan, G. (Çev.). İstanbul: Psikonet.

• Haines ve diğerleri. (2013). Weight-related teasing from adolescence to young adulthood: longitudinal and secular trends between 1999 and 2010. Obesity (Silver Spring). 21(9). 428–434.

• Turan, Ş., Poyraz, C. A., & Özdemir, A. (2015). Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu [Binge eating disorder]. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(4). 419–435.

• Statistics & Research on Eating Disorders. (2018). Neda. Erişim adresi: https://www.nationaleatingdisorders.org/statistics-research-eating-disorders

Görsel Kaynakça

Öne Çıkan Görsel: https://www.gettyimages.com/detail/photo/young-woman-drinking-and-eating-late-night-royalty-free-image/861083774

Görsel 1: https://www.gettyimages.com/detail/photo/high-angle-view-of-worried-woman-sitting-on-bed-royalty-free-image/1252672806

Görsel 2: https://www.gettyimages.com/detail/photo/stomach-problem-royalty-free-image/1171984768