Tanrıların Tanrısı Zeus ve Toplumdaki Zeuslar

Yunan mitolojisinin en önemli ve en güçlü tanrısı şüphesiz Zeus’tur. “Tanrıların ve insanların babası” olarak bilinen Zeus, Olimpos Dağı’nda, elinde bulunan şimşeğiyle her şeye hükmeder. Tüm insanlığı ve tanrıları cezalandırabilecek kudrette olan Zeus’un en büyük zaafı kadınlardır.
Çapkınlıklarıyla nam salan Zeus, gerçekten karizmatik bir lider midir, yoksa tanrılığın “yüz karası” mıdır?

Zeus’un Tanrıların Kralı Oluşu

Titanomahia, Yunan mitolojisinde insanların yaratılışından önce ilahi iki ırk olan Titanlar ve Olimposlular arasında 11 yıl sürmüş savaşlara verilen isimdir. Tanrıların Savaşı veya Titan Savaşı olarak adlandırıldığı da olmuştur. Titanların merkezi Othrys Dağı, Olimposluların ise Olimpos Dağı’dır. Bu savaş, Zeus’un babası Titan‘ın, Kronos‘a karşı çıkarak Uranüs‘ün çocukları Kykloplar ve Hekatonkheirler[1]i yer altından kurtarmasıyla başlar. Zeus, Kronos’un karnından, daha önce Kronos tarafından tek lokmada yutulmuş olan Poseidon, Hades, Demeter, Hera ve Hestia‘yı çıkarır. Hekatonkheirler ve Kykloplar[2], Zeus’a minnettar kalırlar ve ona yakıcı şimşekleri ve ateşi hediye ederler. Böylece Zeus, gücüne güç katar ve Hades’le Poseiodun’un da yardımıyla Kronos’u yener. Ateşe sahip olan ilk eril tanrıdır. Savaşın sonucunda Olimposlular galip gelerek Titanları Tartarus’a hapsederler. Kimin, nereye hükmedeceğine karar vermek için aralarında kura çekerler. Kuranın sonucunda Zeus’a gök, Hades’e yeraltı dünyası, Posedion’a ise denizler çıkar ve Yunan mitolojisinde Olimposlu tanrıların egemenlik dönemi başlamış olur. Böylelikle Zeus, “her şeye gücü yeten, kâinatın efendisi” anlamlarına gelen Pantokrator lakabını alır. Bu lakap, İznik Konsili‘nde İsa’ya da verilmiştir.

Zeus’un Kaçamakları

Zeus’un en büyük zaafı kadınlardır. Eşi ve aynı zamanda kız kardeşi olan Hera’yı birçok defa başka tanrıçalar ve insanlarla aldatmış ve her seferinde yakalanmak üzereyken şekil değiştirerek eşinden kaçmayı başarmıştır. Bu kaçamak ilişkiler yüzünden geniş bir soyağacına sahiptir. Zeus’un eşleri ve eşlerinden olan çocukları şunlardır:

Tanrıçalardan:

• Metis: Athena[3]
• Themis: Horalar[4] ve Moiralar[5]
• Dione: Aphrodite[6]
• Eurynome: Kharitler[7]
• Mnemosyne: Musalar[8]
• Leto: Apollon, Artemis[9]
• Demeter: Persephone[10]
• Hera: Ares, Heba ve Eilethyia[11] (Hephaistos)

Kadınlardan (insanlardan):

• Alkmene: Herakles
• Antiope: Amphion, Zethos
• Kallisto: Arkas
• Danae: Perseus
• Aigina: Aiakos
• Elektra: Dardanos, Iasion, Harmonia
• Europa: Minos, Sarpedon, Rhadamanthys
• Io: Epaphos
• Laodameia: Sarpedon
• Leda: Helena, Dioskur’lar
• Maia: Hermes
• Niobe: Argos, Pelasgos
• Pluto: Tantalos
• Semele: Dionysos
• Taygete: Lakedaimon

Zeus’un yasak ilişkileri ile ilgili olan anlatılarda Hera’dan saklanması çoğu zaman bir kahramanlık öyküsü gibi anlatılır. Hera ise eşini kovalayan kıskanç bir kraliçe olarak tasvir edilir. Bunun sebebini anlatmadan önce Yunan toplumundan bahsetmek doğru olacaktır.

Yunan Toplumu

Yunan toplumu, ataerkil bir toplumdur. Ataerkil düzene sahip çoğu toplumda olduğu gibi, Yunan toplumunda da kadınların hor görüldüğünden söz edilebilir. Kadının yasal olarak hiçbir hakkı olmamakla birlikte yazgıları, babası veya kocasının elindedir. Kadının yerinin bile olmadığı bir toplumda, mitlerin de kadının aleyhine hikâyeleştirilmesi anormal bir durum olarak görülmemektedir. Yunan toplumunda ensest ilişki de normal karşılanmaktadır. Bu tarz bir toplumsal düzen ve yapıya sahip toplumdan çıkan mitler, birer hikâye veya öykü olmanın yanında, o toplumun izdüşümünü de yansıtan gerçek olaylar olarak karşımıza çıkabilmektedir.

Zeus, kız kardeşi Hera’yla evlidir. Zeus bir erkektir ve tüm insanların efendisidir. Bu yüzden ensest ilişkiye girmekten çekinmez.

Yine diğer bir kız kardeşi olan Demeter’le ensest bir ilişki yaşar ve Persephone doğar. Persephone, kardeşi Hades ile evlenerek yeraltı dünyasının kraliçesi olur. Fakat çapkın Zeus yerinde duramaz ve yılan kılığına girerek kızı ve kardeşinin eşi olan Persephone’ye tecavüz eder.

Kızı Artemis’in arkadaşı bakire tanrıça Callisto’ya ise Artemis’in kılığına bürünerek yaklaşır ve tecavüz eder.

Onunla birlikte olmak istemeyen kral kızlarının rüyalarına girerek onları kandırır veya kaçırıp tecavüz ederek onlara sahip olur. Her çapkınlık hikâyesinin sonunda yazar, Zeus’un hareketlerini ödüllendirir ve bu suçların üstünü örterek Zeus’u kahramanlıkla taçlandırır.

Her şeye gücü yeten, kâinatın efendisi Zeus, ne bilge bir tanrıdır ne de hikâyelerde bahsedildiği gibi kahramandır. Zeus, erkek egemen toplumlarda, kadınlara yapılan zulmün adıdır. Fakat bu hikâyeler, Zeus karakterini yaratan erkekler tarafından anlatıldığı için kötülük, kadınla yani Pandora’yla ilişkilendirilmiştir.

Geçmişten Günümüze Zeuslar

Antik Yunan’dan günümüze gelene kadar kadınlar, pek çok Zeus’a maruz kalmıştır.

• İlk bilim kadını ve matematikçi Hypatia’yı katleden,
• Fransa kraliçesi Marie Antoinette’ye fahişe damgası vuran,
• Kabil’de Ferhunde Melikzade’yi döverek öldüren, vahşi bir şekilde arabayla üstünden geçen ve benzin dökerek yakan,
• 2002 yılında, 13 yaşındaki çocuğa 28 kişi tecavüz eden,
• 2008 yılında Münevver Karabulut’u parçalayarak öldüren,
• 2015 yılında tecavüze direndiği için Özgecan Aslan’ı bileklerini kesip, yakarak öldüren Zeuslar, Yunan’dan günümüze gelinceye kadar değişmeyen Zeuslar…

Bu anlatılanlardan sonra tüm insanların efendisi olduğu iddia edilen Zeus, kadınları baştan çıkaracak güçlü ve karizmatik bir erkek figür müdür? Yoksa tüm insanların “yüz karası”, günahların arketipi, erkek egemen toplumlarda kadınlara yapılan zulmün adı mıdır?

“Ey insan, Kaf Dağı kadar yüksekte olsan da kefene sığacak kadar küçüksün. Unutma, her şeyin bir hesabı var; üzdüğün kadar üzülürsün. “
-Mevlana

Yazar: Alpagut Aykut Tüzemen
Editör: Emine Türal & Ozan Yazıcı

Mitoloji serimizin diğer yazılarına ulaşmak için:

• Yunan Tanrıları
• Pandora’nın Kutusu
• Icarus
• Narkissos
• Orpheus
• Persephone
• Sisifos
• Eros
• Theseus
• Dionysos
• Odysseus
• Apollon
• Akhilleus
• Hypnos ve Morpheus

https://mozartcultures.com/yunan-mitolojisine-ne-kadar-hakimsin/

Kaynakça

• Boonefoy, Y. (2016). Dinler  ve Mitolojiler Sözlüğü – 1, Yılmaz, L. (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Boonefoy, Y. (2016). Dinler  ve Mitolojiler Sözlüğü – 2, Yılmaz, L. (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Erhat, A. (2021). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hamilton, E. (2011). Mitologya, Tamer, Ü. (Çev.). İstanbul: Varlık.
• Titanomahia. (2006, Mayıs). Vikipedi. Erişim Adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Titanomahia. 
• Heywood, A. (2012, Temmuz). Siyaset. (B.B. Özipek, B. Şahin, M. Yıldız, Z. Kopuzlu, B. Seçilmişoğlu, A. Yayla, Çev.). Ankara: Adres.

Görsel Kaynakça

• Erişim Adresi: http://1.bp.blogspot.com/-7OooLo_sMg4/UA2HAOhh0oI/AAAAAAAAAsg/ZLq6buRA-9Y/s1600/zeusandhera.jpg. Erişim Tarihi: 08.03.2021.
• Erişim Adresi: https://arkeofili.com/wp-content/uploads/2016/11/zeus22.jpg. Erişim Tarihi: 08.03.2021.

Dipnotlar

[1] Gaia ve Uranüs’un elli başlı, yüz kollu oğulları olan Kottos, Briareus ve Gyesdir. (‘öfke’, ‘güç’, ‘dehşet’)

[2] Alınlarının ortasında tek gözleri bulunan devler. Uranüs ve Gaia‘nın yani Gök ve Toprağın çocuklarıdır.

[3] Yunan Mitolojisinde zekâ, sanat, strateji, ilham ve barış tanrıçasıdır.

[4] Düzen Tanrıçaları

[5] Kader Tanrıçaları

[6] Yunan Mitolojisinde aşk ve güzellik tanrıçası

[7] Üç Güzeller, Yunan mitolojisinde Zeus ile Eurynome‘un kızlarıdır.

[8] İlham perileri, bilim ve sanatla ilişkilendirilen dokuz tanrıça

[9] Okçuluk ve ay tanrıçası

[10] Demeter ve Zeus’un kızı olup, Hades ile evlidir.

[11] Doğum tanrıçası